İrəvan əyaləti
İrəvan əyaləti — veya Rəvan Bəylərbəyliği (Osmanlıca: ایالت , "Eyalet-i Rəvan") Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi İrəvan şəhəri idi.
| Rəvan əyaləti | |
|---|---|
| "Eyalet-i Rəvan" Rəvan əyaləti | |
| Ölkə | Osmanlı |
| Daxildir |
1. İrəvan sancağı 2. Naxçıvan sancağı |
| İnzibati mərkəz | İrəvan[q 1] |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1514in sonları |
| Ləğv edilib | 1738 |
| Müasir dövrdə |
 Azərbaycan |
|
|
Revan'a yönelik Osmanlı ilgisi XVI. yüzyılın ilk yıllarında başladı. Yavuz Sultan Selim, Çaldıran zaferinin (1514) ardından Revan şehri yakınında Sa'dçukuru'nda konakladı ve Revan şehrini yağmaladı.
Revan Şehri bir çok Osmanlı Sultanları tarafından yönetilmişdir,Yavuz Sultan Selim,Kanuni Sultan Süleyman,Sultan IV Murad,Sultan III Ahmet.
21 il (1583–1604) İrəvan 1583 Fərhad Paşa Tərəfindən tutulduqdan sonra qurulmuşdur.[1] İrəvan əyalətinə Hızır Paşa bəylerbəyi təyin olunmuşdur.Osmanlı toprağı içinde kaldığı tescil edildi.Tarihlerde Elayetin; Kırkbulak, Zengibazar, Garnibazar, Vedibasar, Şerur, Soran, Derek, Satlı, Tala, Seyitliağaç, Serdarâbâd, Gerni, Abran, Dereşişek ve Gökçe'den oluşan on beş vilâyeti vardı. Şehir giderek gelişti; kale içi kısmı Şehir, Topbaşı ve Demirbulak adlı üç mahalleye ayrıldı. Ayrıca sekiz cami ve yedi kervansaray mevcuttu. Han sarayı hariç bütün evler tek katlıydı. Şehirde ipek, renkli bez, kumaş, hububat, pirinç, şarap üretilmekte ve bunların bir kısmı da ihraç edilmekteydi.[2]
İrəvan əyaləti bəylərbəyləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Lələ paşa (1577)
- Xıdır paşa (1583)
- Xadım Həsən Paşa (1583)
- Cığalızadə Yusif Sənan Paşa (1583)
- Mustafa Paşa (-1590)
- Məhəmməd Şərif Paşa (1604-cü ilədək)Xıdır paşa oğlu
1590 tarixli mufassal dəftərdə, Rəvan əyaləti olaraq belə olmuşdur:
| Lori əyalətinin inzibati quruluşu | |||
|---|---|---|---|
| İrəvan sancağı | |||
| 1. | İrəvan nahiyəsi | ||
| 2. | Vedi nahiyəsi | ||
| 3. | Talin nahiyəsi | ||
| 4. | Gərni nahiyəsi | ||
| 5. | Karbi nahiyəsi | ||
| 6. | Abaran nahiyəsi | ||
| 7. | Abnik nahiyəsi | ||
| 8. | Aralıq nahiyəsi | ||
| 9. | Şərəbxana nahiyəsi | ||
| 10. | Ərmus nahiyəsi | ||
| Naxçıvan sancağı | |||
| 1. | Məvazixatun nahiyəsi | ||
| 2. | Mülki-Arslan nahiyəsi | ||
| 3. | Şərur nahiyəsi | ||
| 4. | Əlincə nahiyəsi | ||
| 5. | Ağcaqala nahiyəsi | ||
| 6. | Dərəşam nahiyəsi | ||
| 7. | Dərəşahbuz nahiyəsi | ||
| 8. | Dərənürgüt nahiyəsi | ||
| 9. | Ordubad nahiyəsi | ||
| 10. | Şorlut nahiyəsi | ||
| 11. | Bazarçayı nahiyəsi | ||
| 12. | Qarabağlar nahiyəsi | ||
| 13. | Zar nahiyəsi | ||
| 14. | Zebil nahiyəsi | ||
| 15. | Azadciran nahiyəsi | ||
| 16. | Sisyan nahiyəsi | ||
Osmanlılar ikinci İrəvan əyaləti bəylərbəyləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Osmanlıar ikinci İrəvan əyaləti (1724-1734)
- Arif Əhməd Paşa (1724-15 iyun 1725)
- Rəcəb Paşa (1725-1726) ölümünə qədər
- Əhməd paşa (1726-14 noyabr 1726)
- Hüseyin Paşazade Mustafa Bey
- Vəzir Mustafa paşa (22 Noyabr 1727-1729)
- Vəzir İbrahim paşa (Fevral 1729-1733) ölümünə qədər
- Vəzir Hüseyn paşa (1734)
- Əli paşa dəftərdar (1734)
- Hacı Hüseyn paşa (1734)
- Axund Hüseyn Bey (1862) sonuncu
İrəvan əyaləti 4 sancağa (livaya) bölünürdü. Naxçıvan livası (sancağı), Qapan livası (sancağı), Çavuldur livası (sancağı), Bərgüşat livası (sancağı). Sonradan Bərgüşat livası (sancağı) Gəncə Qarabağ əyalətinə verildi.
Qəzaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]