İslamda tanrı

İslamda tanrı — islam dinində tanrı ilə bağlı anlayış. İslamda Allah (ərəb. ٱللَّٰه‎)[1] kainatın yaradıcısı və hamisidir,[1][2][3][4] əbədi yaşayandır və nəhayət bütün insanları dirildəcək qüvvə kimi müşahidə olunur.[5] Tanrı mükəmmək, tək, ölməz, hər şeyə qadir və hər şeyi bilən, bütün sifətlərində tamamilə sonsuz olan tanrı kimi təsəvvür edilir.[1][2][4][6] İslam daha sonra tanrının çox mərhəmətli olduğunu vurğulayır.[7][8][9] İslamın tanrı anlayışı müxtəlif şəkildə monoteist, panenteist[10][11] və monistik olaraq təsvir edilmişdir.[12]

İslam teologiyasında tanrının transsendental mahiyyəti o deməkdir ki, onu heç bir təbii varlıq və ya fenomenlə müqayisə etmək olmaz. Nəticə etibarı ilə islam mücəssəmə doktrinasını və antropomorfik olan şəxsi tanrı anlayışını tamamilə rədd edir, çünki bu, şirk (bütpərəstlik) forması kimi görünür. O, "Quran"da belə təsvir edilir: "O, göyləri və yeri yoxdan yaradandır. O, sizin üçün özünüzdən zövcələr, heyvanlardan da (erkək və dişi olmaqla) ciftlər yaratmışdır. O sizi belə çoxaldır. Onun heç bir bənzəri yoxdur. O, hər şeyi eşidəndir, görəndir" (Şura, 42:11). Buna görə də islam tanrı anlayışının antropomorfizm və antropopatizminin bütün formalarını qəti və qəti şəkildə rədd edir.[13][14][15][16]

İslamın tövhid anlayışı vurğulayır ki, tanrı tamamilə pak və başqa varlıqlara şərik olmaqdan uzaqdır. İslamda tanrı heç bir surətdə təsvir olunmur. O, ikinci, bölünməz və misilsiz, heç bir şeyə bənzəməyən, heç bir şeylə müqayisə oluna bilməyən mütləq varlıq hesab edildiyi üçün "Quran" onun tək hökmranlığına şərik qoşmağı xüsusi olaraq qadağan edir. Beləliklə, tanrı insan düşüncəsinin və ifadəsinin bütün formalarından kənarda olduğu üçün dünyada və ya dünyadan kənarda olan hər şeydən tamamilə üstün, bənzərsiz və tamamilə başqadır.[17][18] "Quran"da tanrının ən qısa və ən əhatəli təsviri "İxlas" surəsindədir.[19]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
П: "İslam" portalı

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 (#empty_citation)
  2. ↑ 1 2 Gerhard Böwering (redaktor).
  3. ↑  • Treiger, Alexander. Part I: Islamic Theologies during the Formative and the Early Middle period – Origins of Kalām // Schmidtke, Sabine (redaktor). The Oxford Handbook of Islamic Theology. Oxford and New York: Oxford University Press. 2016. 27–43. doi:10.1093/oxfordhb/9780199696703.013.001. ISBN 9780199696703. LCCN 2016935488.

     • Abrahamov, Binyamin. Part I: Islamic Theologies during the Formative and the Early Middle period – Scripturalist and Traditionalist Theology // Schmidtke, Sabine (redaktor). The Oxford Handbook of Islamic Theology. Oxford and New York: Oxford University Press. 2016. 264–279. doi:10.1093/oxfordhb/9780199696703.013.025. ISBN 9780199696703. LCCN 2016935488.
  4. ↑ 1 2 Esposito, John L. Islam: The Straight Path (Updated 5th). Oxford: Oxford University Press. 2016. 22, 88. ISBN 9780190632151.
  5. ↑ Surah Al-Ankabut 29:19-20
  6. ↑ Department of Philosophy, Ogun State University; Department of Philosophy, Olabisi Onabanjo University. Journal of Philosophy and Development. 7. Department of Philosophy, Ogun State University. 2001. səh. 132.
  7. ↑ Ibn 'Arabi. The Secrets of Voyaging. Angela Jaffray tərəfindən tərcümə olunub. Anqa Publishing. 2015. səh. 51. ISBN 9781905937431.
  8. ↑ Stefon, Matt; Mamun, Mudasser; Duignan, Brian; Tesch, Noah; Afsaruddin, Asma; Zeidan, Adam. "Allah" (ingilis). Encyclopedia Britannica. 2022-08-26. 2008-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-09.
  9. ↑ Simon Ockley. The History of the Saracens. 1757. səh. xlix (49).
  10. ↑ Tawhid // Encyclopædia Britannica. 7 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 September 2021.
  11. ↑ D. Gimaret, Tawhid, Encyclopaedia of Islam
  12. ↑ Ahmadi, Fereshteh, and Nader Ahmadi. Iranian Islam: The concept of the individual. Springer, 1998.
  13. ↑ "Does God have a shape?". www.dar-alifta.org. Dar al-Ifta' al-Misriyya (Egyptian Institute of Fatwas). 29 June 2021 tarixində arxivləşdirilib.
  14. ↑ Zulfiqar Ali Shah. Anthropomorphic Depictions of God: The Concept of God in Judaic, Christian, and Islamic Traditions: Representing the Unrepresentable. International Institute of Islamic Thought (IIIT). 2012. 48–56. ISBN 9781565645837.
  15. ↑ Zafar Isha Ansari; Isma'il Ibrahim Nawwab, redaktorlar The Different Aspects of Islamic Culture: The Foundations of Islam. 1. UNESCO Publishing. 2016. 86–87. ISBN 9789231042584.
  16. ↑ Ali Ünal. "The Qur'an with Annotated Interpretation in Modern English [Qur'an 112:4]". mquran.org. Tughra Books. 4 June 2021 tarixində arxivləşdirilib.
  17. ↑ Abu Amina Elias (Justin Parrott). "Al-Aqidah al-Tahawiyyah in English and Arabic". www.abuaminaelias.com. 18 December 2010. 29 June 2021 tarixində arxivləşdirilib.
  18. ↑ Mohammad Ibrahim Teymori. "The Creed of Imam Tahawi" (PDF). Afghan Islamic Cultural Centre in London, UK. 2022-06-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-17.
  19. ↑ Cenap Çakmak, redaktorIslam: A Worldwide Encyclopedia [4 volumes]. ABC-CLIO. 2017. 115–116. ISBN 9781610692175.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Al-Bayhaqi (1999), Allah's Names and Attributes, ISCA, ISBN 1-930409-03-6
  • Hulusi, Ahmed (1999), "Allah" as introduced by Mohammed, Kitsan, 10th ed., ISBN 975-7557-41-2
  • Muhaiyaddeen, M. R. Bawa (1976), Asmāʼul-Husnā: the 99 beautiful names of Allah, The Bawa Muhaiyaddeen Fellowship, ISBN 0-914390-13-9
  • Netton, Ian Richard (1994), Allah Transcendent: Studies in the Structure and Semiotics of Islamic Philosophy, Theology and Cosmology, Routledge, ISBN 0-7007-0287-3

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]