Şovqenovsk rayonu

Şovqenovsk rayonu (adıq Шэуджэн район[2]) — Rusiya Federasiyası, Adıgey Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Xakurinoxabl auludur.

Şovqenovsk rayonu
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

45°01′12″ şm. e. 40°13′48″ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Xakurinoxabl
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 27 iyul 1924
Sahəsi
  • 521,4 km²
Əhalisi
Əhalisi
  • 16.262 nəf. (2023)[1]
Rəsmi sayt
Şovqenovsk rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şovgenovski rayonu Adıgey Respublikasının şimal hissəsində yerləşir. Ərazi 45 dərəcə şimal eninə paralel kəsilir. Rayonun ərazisi 521.4 km²-dir.

Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir: cənub-şərqdə Koşexabl rayonu, cənubda Qiaqin rayonu, cənub-qərbdə Beloreçensk rayonu, qərbdə Krasnoqvardeysk rayonu, şimalda Ust-Labinski və Kurqaninski rayonları.

Sahəsinə görə rayon yalnız Taxtamukaysk rayonunu üstələyir, lakin Şovqenovsk rayonunun əhali sıxlığı təxminən eyni sayda yaşayış məntəqəsi və şəbəkələrinin sıxlığı ilə demək olar ki, beş dəfə aşağıdır. Bu rayon ərazisində əsasən kənd təsərrüfatı yaşayış məntəqələrinin olduğundan və şəhər yaşayış məntəqələrinin olmaması ilə əlaqədardır.

Kənd təsərrüfatı torpaqları rayon ərazisinin 64,7% -ni tutur və respublikanın ümumi kənd təsərrüfatı torpaqlarının 12,8% -ni təşkil edir.

İqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun iqlimi rütubətli mülayimdir. Günəş işığının orta müddəti ildə 1750 ilə 2200 saat arasında dəyişir. Rayonda ildə 117-120 kkal/sm² radiasiya yer səthinə daxil olur. Ümumi radiasiyanın böyük bir hissəsi 230-240 gün uzun bir vegetasiya dövrünü təyin edir

Atmosfer dövranı həm planetar amillər, həm də mövsümi atmosfer təsir mərkəzləri və Şimali Qafqaz üçün xarakterik olan və yer səthinin xüsusiyyətləri səbəbindən təsirlənir. Arktikadan və Qazaxıstandan gələn soyuq hava kütlələri bölgənin ərazisinə daxil olur, Aralıq dənizi küləkləri rütubətli tropik havanı gətirir, quru isti hava kütlələr isə İrandan gəlir.

Orta illik havanın temperaturu + 9.8°С-dir. Ən soyuq ay: yanvar. Şovqenovsk rayonu üçün yanvar ayının orta temperaturu −2.0 ° C-dir. İyul ayında ortalama aylıq temperatur + 23.0 ° C-dir. Şaxtasız dövr 190 gündür. Torpağın orta illik temperaturu + 12 ... + 13°S, iyul ayında torpağın maksimal temperaturu + 30°С-ə qədər, yanvarda minimum -3 ... −4°С qədər olur. Torpağın orta temperaturu şimaldan cənuba və qərbdən şərqə doğru azalır.

Şovgenovsk rayonunda illik yağıntının miqdarı 500-700 mm, ildə 115-150 gündür. May-iyun aylarında maksimum yağış müşahidə olunur ki, bu da Atlantik siklonlarının yüksək tezliyi ilə izah olunur. Minimum yağıntının miqdarı payızın əvvəlinə düşür. Yağıntıların təbiəti mövsümi olaraq dəyişir: oktyabr-aprel aylarında narın yağış, may-sentyabr aylarında güclü yağışlar üstünlük təşkil edir.

Təsvir olunan ərazidə orta hündürlüyü 20-30 sm olan qar örtüyü noyabrın üçüncü ongünlüyündən aprelin ikinci ongünlüyünə qədərdir. Düzənlikdə qarlı günlərin sayı qərbdən şərqə, dağlarda şimaldan cənuba qədər artır. Qarsız qışların böyük təkrarlanması (40-70%) müşahidə olunur.

Ərazi məhsul yetişdirmək üçün kifayət qədər istilik və nəm alır.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[3]:

Milliyyət % Say
Adıqlar 62,88 % 10 613
Ruslar 32,77 % 5 532
Tatarlar 0,97 % 163
Azərbaycanlılar 0,94 % 158
Ermənilər 0,55 % 92
Ukraynalılar 0,37 % 63
Moldovanlar 0,20 % 33
Çərkəzlər 0,16 % 27
Belaruslar 0,13 % 22
Çexlər 0,13 % 22
Abxazlar 0,11 % 19
Osetinlər 0,08 % 14
Taciklər 0,08 % 13
Qaraçılar 0,08 % 13
Gürcülər 0,06 % 10

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şovqenovsk rayonu ərazisinə 6 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 31 yaşayış məntəqəsi daxildir.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://23.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9C%D0%9E%20%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%BC%20%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BC%20%D0%BD%D0%B0%201%20%D1%8F%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8F%202012-2023%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2.rar (rus.).
  2. ↑ Берсиров Б.М. "Русско-адыгейский словарь". Министерство образования и науки Республики Адыгея. 2017-07-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-05.
  3. ↑ "Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения Республики Адыгея. Том 4. Национальный состав" (PDF). 2013-11-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-09-11.