Anais

Anahit və ya Anais (erm. Անահիտ) — erməni mifologiyasında bərəkət, sağlamlıq, zəka, təbiət və fahişəlik[1] ilahəsi. Erkən dövrlərdə Anahit müharibə ilahəsi olmuşdur.

Anahit
erm. Անահիտ
Ermənistanın poçt markasında Anahitin bürünc heykəli (Ermənistan, 2007)
Ermənistanın poçt markasında Anahitin bürünc heykəli (Ermənistan, 2007)
Mifologiya Erməni mifologiyası
Yer Ermənistan
Yunanca adı Artemida
Latınca adı Afrodita
Cinsi qadın[d]
Atası Armazd
Əri Armazd
Atributlar Qucaqda tutulmuş körpə
Mənşəyi erməni
Digər mədəniyyətlərdə Artemida, Afrodita, Diana
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
•1997-ci ildə Ermənistan Mərkəzi Bankı tərəfindən kəsilmiş müasir sikkə

E.ə. III əsrdən başlayaraq b.e. I əsrinə, yəni xristianlığın yayılmasına qədər bu ilahə Mitra ilə birlikdə Ermənistanın əsas tanrıçası olmuşdur ki, bir çox mütəxəssislər həmin dövrü Anahit məbədlərinin təsiri ilə fahişəliyin geniş yayılması dövrü kimi xarakterizə edirlər.[2]

Erməni müəllifləri Anahiti daha çox Afrodita və Artemida ilə müqayisə etsələr də, adları çəkilən iki ilahədən fərqli olaraq Anahit daha çox fahişəlik ilahəsi kimi şöhrət tapmış, onun şərəfinə Ermənistanın müxtəlif ərazilərində ucaldılan və yüzlərlə erməni qızlarının və gənc oğlanların saxlandığı məbədlər dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn kişilər tərəfindən ziyarət edilmişdir. Strabondan başlayaraq antik tarixçilərin əksəriyyəti Anahitin fahişəlik ilahəsi olması və onun şərəfinə inşa edilmiş məbədlər haqqında maraqlı məlumatlar verirlər.[3][4][5]

Ermənistanda əsas Anahit məbədləri Erez, Armavir və Artaşatda yerləşirdi. Sofen rayonu ərazisindəki dağlar isə Anahitin taxtı (Athor Anahta) hesab edilirdi.

Plutarxın sözlərinə görə, Erezdəki Anahit məbədi qədimliyinə və zənginliyinə görə digərlərindən fərqlənirdi. Mark Antoninin Ermənistana yürüşü zamanı bu məbəddə saxlanan ilahənin heykəli Roma əsgərləri tərəfindən sındırılmışdı. Böyük Plini bu hadisəni təsvir edərək yazır:

İmperator Avqust sərkərdələrindən birinin təşkil etdiyi ziyafətə dəvət olunmuşdu. Nahar zamanı imperator, "doğrudanmı Anahitin heykəlinə zərər vuran şəxs ilahənin qəzəbinə düçar olur" deyə soruşur. "Yox, əksinə, ilahənin qızıl heykəlnin ayaqlarından birini qopardıqdan sonra, mənim bu günüm çox yaxşı keçib" deyə sərkərdə cavab verir.

— Böyük Plini, XXXV

Navasard (erm. Նավասարդ) ayında keçirilən illik mərasimlər zamanı ilahə Anahitin şərəfinə xüsusi bayramlar və kef məclisləri təşkil edilirdi ki, bu məclislər də şərqin ən böyük kef məclislərindən hesab edilirdi. İldə bir dəfə, bir ay müddətində keçirilən bu cür məclislər ermənilərin (hayların) bir millət kimi çoxalmasında və etnogenezinin formalaşmasında, mümkündür ki, müəyyən rol oynamışdır.

Müxtəlif qaynaqlarda Anahit məbədlərinin təsvirləri də qorunmuşdur. Mənbələrdə qeyd olunur ki, onun şərəfinə ucaldılmış məbəd Babilistandakı ilahə Melitanın məbədini xatırladırdı. Məbədin ətrafı hündür hasara alınmış çəmənliklərdən ibarət idi, burada həyatını bu ilahəyə həsr etmiş qadınlar yaşayırdı. Məbədə yalnız əcnəbilər buraxılırdı. Məbədin həm qadın, həm də kişi kahinləri ən varlı və tanınmış erməni ailələrindən seçilirdilər. Onların ilahənin məbədində xidmət etmə müddətini isə bir qayda olaraq valideynləri müəyyənləşdirirdilər. İlahəyə xidmət vaxtlarını bitirən qadınlar məbədi tərk edərkən bütün qazandıqları pulu məbəddə qoyurdular və ərə gedirdilər. Vaxtaşırı buradakı ərə gedəcək qadınların adaxlısı məbədin kahinlərindən onun nişanlısının ozünü necə aparması barədə məlumat alırdı. Ən çox əcnəbinin ziyarət etdiyi qadın ermənilərdə ən arzulanan gəlin hesab olunurdu[6][7].

Bu ölkənin qanunlarına görə adlı-sanlı ailələrin qızları yalnız ilahənin məbədində uzun müddət ərzində fahişəliklə məşğul olduqdan sonra ərə gedə bilərdilər. Bundan sonra onların ərə getməsində heç bir problem olmurdu.

— Strabon, XI, XIX

Anahit məbədlərini xəstələr şəfa tapmaq üçün də ziyarət edirdilər. İlahə Anahitin qızılla üzlənmiş tunc heykəlinin başı hazırda Britaniya muzeyində saxlanılır.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Чезаре Ломброзо. Женщина преступница и проститутка Arxivləşdirilib 2022-05-30 at the Wayback Machine — lib.ru
  2. ↑ Vahan M. Kurkjian — A History of Armenia [ölü keçid]
  3. ↑ Михаил Окунь Гостеприимная проституция [ölü keçid]  (rus.)
  4. ↑ Проституция в Малой Азии Arxivləşdirilib 2010-09-14 at the Wayback Machine  (rus.)
  5. ↑ Вещественные памятники истории проституции Arxivləşdirilib 2012-02-23 at the Wayback Machine  (rus.)
  6. ↑ Story of Phallicism, səh. 393, 394; müəlliflər Lee Alexander Stone, Frederick Starr 1927-ci il  (ing.)
  7. ↑ Qədimdə Fahişəlik E. Dupui Kişinev 1991-ci il Arxivləşdirilib 2021-03-06 at the Wayback Machine  (rus.)
 Seksuallıq ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.