Arch Linux

Arch Linux — müstəqil olaraq inkişaf etdirilmiş x86-64 ümumi təyinatlı Linux paylanması. Arch dalğavari buraxılış modelinə əməl etməklə əksər proqramların ən son stabil versiyalarını təmin etməyə çalışır. Defolt quraşdırma istifadəçi tərəfindən yalnız məqsədyönlü şəkildə tələb olunanları əlavə etmək üçün konfiqurasiya edilmiş minimal baza sistemidir.[28]

Arch Linux
Loqonun şəkli
Buraxılış tarixi mart 2002[1]
Son versiya
Paketlər menecerləri Pacman[d][26]
Dəstəklənən platformalar x86_64[d], ARM[d][27]
Veb-saytı archlinux.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Arch Linux üçün xüsusi olaraq yazılmış paket meneceri olan Pacman, proqram paketlərini quraşdırmaq, silmək və yeniləmək üçün istifadə olunur.[29]

Arch Linux dalğavari buraxılış modelindən istifadə edir, yəni sistemin tamamilə yeni versiyalarının "əsas buraxılışları" yoxdur. Ən son Arch proqram təminatını əldə etmək üçün lazım olan tək şey müntəzəm sistem yeniləməsidir. Arch komandası tərəfindən hər ay yayımlanan quraşdırma skriptləri əsas sistem komponentlərinin sadəcə olaraq ən son anlıq görüntüləridir.[30]

Arch Linux-un, ArchWiki kimi tanınan icma tərəfindən idarə olunan vikidən ibarət hərtərəfli sənədləri mövcuddur.[31][32][33]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Başqa bir minimalist paylanma olan CRUX-dan ilhamlanan Cad Vinet, 2002-ci ilin martında Arch Linux layihəsinə başladı.[34][35]

İlk x86_64 quraşdırma ISO-su əvvəlcə yalnız 32-bit x86 CPU-lar üçün 2006-cı ilin aprelində buraxıldı.[36]

Vinet, layihəyə 1 oktyabr 2007-ci ilə qədər rəhbərlik etdi, lakin vaxt çatışmazlığı səbəbindən istefa verdi və layihənin başçılığı Aaron Qriffinə keçdi.[37]

Init sistemində systemd-yə keçid 2012-ci ilin avqustunda başladı[38] və 2012-ci ilin oktyabrında yeni quraşdırmalar üçün defolt oldu.[39] systemd paylanmanın başlanğıcından bəri istifadə edilən "SysV-style init" sistemini əvəz etdi.[40]

i686 dəstəyinin sona çatması 2017-ci ilin yanvarında elan edildi, 2017-ci ilin fevralında yayımlanan versiya i686 dəstəkləyən sonuncu versiya idi.[41][42] O vaxtdan bəri icmanın yaratdığı Arch Linux 32,[43] i686 cihazları üçün istifadə oluna bilir.

24 fevral 2020-ci ildə Aaron Qriffin layihədə tam iştirak edə bilmədiyi üçün səsvermə müddətindən sonra layihəyə başçılığı Levente Polyaka təhvil verəcəyini elan etdi.[44] Bu dəyişiklik həm də Layihə Rəhbəri vəzifəsinə yeni 2 illik müddətin əlavə edilməsinə səbəb oldu.[45]

2021-ci ilin mart ayında Arch Linux tərtibatçıları Arch Linux paketlərini x86_64-v3-ə köçürməyi düşünürdülər. x86–64-v3 təxminən Intel Haswell prosessorları dövrünə uyğundur.[46][47] 2021-ci ilin aprelində Arch Linux quraşdırma şəkilləri standart olaraq idarə olunan quraşdırma skripti ehtiva etməyə başladı.[48] 2021-ci ilin sonlarında Arch Linux tərtibatçıları paralel yükləmələri təmin edən Pacman 6.0-ı buraxdılar.[49]

2022-ci ilin fevral ayında Arch Linux tərtibatçıları debug paketləri təklif etməyə başladılar.[50]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Vinet J. Arch Linux 0.1 (Homer) released. 2002.
  2. ↑ 1 2 3 https://archlinux.org/download/.
  3. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2022.06.01/ (ing.).
  4. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2022.11.01/.
  5. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.02.01/.
  6. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.03.01/.
  7. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.04.01/.
  8. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.07.01/.
  9. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.08.01/.
  10. ↑ https://archlinux.org/releng/releases/2023.09.01/.
  11. ↑ Arch Linux - Release: 2023.10.14.
  12. ↑ Arch Linux - Release: 2023.11.01. 2023.
  13. ↑ Arch Linux - Release: 2023.12.01. 2023.
  14. ↑ Arch Linux - Release: 2024.01.01. 2024.
  15. ↑ Arch Linux - Release: 2024.02.01. 2024.
  16. ↑ 2024.03.01. 2024.
  17. ↑ 2024.03.29. 2024.
  18. ↑ 2024.04.01. 2024.
  19. ↑ 2024.05.01. 2024.
  20. ↑ 2024.06.01. 2024.
  21. ↑ 2024.07.01. 2024.
  22. ↑ 2024.08.01. 2024.
  23. ↑ 2024.09.01. 2024.
  24. ↑ 2024.10.01. 2024.
  25. ↑ 2024 November 2024. 2024.
  26. ↑ https://wiki.archlinux.org/title/pacman.
  27. ↑ Arch Linux ARM (ing.).
  28. ↑ "Arch Linux Wiki homepage". wiki.archlinux.org. 26 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 July 2022.
  29. ↑ "Pacman Home Page". www.archlinux.org. 26 February 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-30.
  30. ↑ Ivan Jelic. "Rolling with Arch Linux". LWN.net. 10 March 2010. 20 October 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 September 2011.
  31. ↑ Smith, Jesse. "Arch Linux - Feature Story". 21 December 2015. 12 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 January 2016.
  32. ↑ Linton, Susan. "Debian Project Lead: Snappy and Mir Bad Ideas". OStatic. 17 July 2015. 4 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2017. One of the first questions wondered if McGovern was jealous of anything from any other distro. To that he answered Arch's wiki calling it "an absolutely amazing resource" that he himself uses.
  33. ↑ "The Arch Way | Linux Journal". www.linuxjournal.com. 30 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-30.
  34. ↑ Aaron Griffin. "[[[sic]]] of our beloved distribution's name". Osdir.com. 24 August 2005. 12 February 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 October 2009.
  35. ↑ "Interview with Judd Vinet". distrowatch.com. 8 September 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-30.
  36. ↑ "Arch Linux - News: Official Arch64 install cd available". www.archlinux.org. 12 June 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 May 2019.
  37. ↑ apeiro (Judd Vinet). "Arch Leadership". Arch Linux Forums. 1 October 2007. 9 August 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 October 2009.
  38. ↑ Gaudreault, Stéphane. "Migration to systemd". arch-dev-public (Poçt siyahısı). 14 August 2012. 20 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 September 2020.
  39. ↑ Bächler, Thomas. "systemd is now the default on new installations". 13 October 2012. 15 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 September 2020.
  40. ↑ "Archlinux installer 0.1". 12 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 September 2020.
  41. ↑ Bartłomiej Piotrowski. "Phasing out i686 support". Arch Linux. 25 January 2017. 27 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 January 2017.
  42. ↑ Bartłomiej Piotrowski. "The end of i686 support". Arch Linux. 8 November 2017. 8 November 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2017.
  43. ↑ "Arch Linux 32". archlinux32.org. 2021-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-22.
  44. ↑ "Arch Linux - News: The Future of the Arch Linux Project Leader". www.archlinux.org. 9 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-24.
  45. ↑ "DeveloperWiki:Project Leader - ArchWiki". wiki.archlinux.org. 26 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-24.
  46. ↑ "Arch Linux Developers Discuss Idea Of Providing An x86-64-v3 Port". www.phoronix.com (ingilis). 21 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-21.
  47. ↑ "Provide a x86_64_v3 microarchitecture level port (!2) · Merge requests · Arch Linux / rfcs". GitLab (ingilis). 2 March 2021. 21 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-21.
  48. ↑ "Arch Linux - News: Installation medium with installer". archlinux.org. 1 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-01.
  49. ↑ "Update NEWS for pacman-6.0.1 release (d5e2c0a5) · Commits · Pacman / Pacman". GitLab (ingilis). 4 September 2021. 3 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-03.
  50. ↑ "Arch Linux - News: Debug packages and debuginfod". archlinux.org. 3 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-31.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]