Belçikalı Luiza

Belçikalı Luiza Mariya Amaliya (fr. Louise Marie Amélie de Belgique; 18 fevral 1858^[1], Brüssel – 1 mart 1924^[1], Visbaden, Prussiya^[d]) — Belçika kralı II Leopoldun qızı, Saksen-Koburq-Qota şahzadəsi.

Belçikalı Luiza
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	18 fevral 1858(1858-02-18)[1]
Doğum yeri	Brüssel, Belçika
Vəfat tarixi	1 mart 1924(1924-03-01)[1] (66 yaşında)
Vəfat yeri	Visbaden, Prussiya[d], Almaniya Reyxi[d]
Dəfn yeri	Cənub Veysbaden qəbiristanlığı[d]
Fəaliyyəti	əsilzadə
Atası	II Leopold
Anası	Avstriyalı Mariya Henretta (Belçika kraliçası)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

18 fevral 1858-ci ildə Brüsseldə dünyaya gəldi. Atası Belçika kralı I Leopoldun oğlu və varisi Brabant hersoqu Şahzadə Leopold, anası isə onun xanımı Avstriyalı Mariya Henrettadır. Babasının səltənətində dünyaya gəldi və 28 martda vəftiz edildi. Vəftiz anası atasının nənəsi Siciliyalı Mariya Amaliya, vəftiz atası isə anasının əmisi Avstriyalı İohann oldu. Cütlüyün ən böyük övladı idi və özündən sonra bir qardaşı və 2 bacısı daha dünyaya gəldi.

1865-ci ildə babasının ölümü və atası II Leopoldun taxta çıxmasıyla həyatı dəyişdi. Onun təlim-tərbiyəsilə məşğul olan xüsusi mürəbbiyələrin yerini saray məmurları aldı və daha sərt nəzarət altında yaşamağa başladı. Qapalı saray həyatı boyunca yalnız qohumu olan bəzi monarx ailələrinin övladlarıyla münasibət saxlaya bildi. Bunlar arasında Kraliça Viktoriyanın ən kiçik qızı Beatris və gələcəkdə İspaniya kraliçası olan xalası qızı Mariya Kristina vardı. 6 yaşından etibarən fransızca, ingiliscə, almanca və italyanca dilləriylə yanaşı, riyaziyyat, tarix, din və musiqi dərsləri almağa başladı. Ancaq 1869-cu ildə yeganə qardaşı Şahzadə Leopoldun vəfatıyla atası yeganə oğul varisini itirdi və əmisi Flandriya qrafı Şahzadə Filipp Belçika səltənətinin yeni varisi elan olundu.

Hələ 14 yaşında ikən evlənməsi üçün 2 namizəd irəli sürüldü. Bunlar Hohensollernli Fridrix (əmisinin qaynı idi) və Saksen-Koburq-Qotalı Filipp (ataları əmioğlu idi) idi. Bunlardan ikincisi 1873-cü ildə anası Orleanlı Klementinayla birlikdə Ostendə gələrək Belçika kral və kraliçasını ziyarət etdi və evlilik təklifini təkrarladı. Cütlük həm ata, həm də ana şəcərəsindən qohum idi. Belə ki, ataları əmioğlu idi. Şahzadə Filippin anası Klementina isə gəlinin nənəsi və ilk Belçika kraliçası Orleanlı Luizanın bacısı idi. 25 mart 1874-cü ildə keçirilən nişan mərasiminin ardından gəlinin həddi-buluğa çatması və papadan gələcək icazəni gözləmək məqsədilə bir il gözlənildi. Nəhayət, cütlük 4 fevral 1875-ci ildə Brüsseldəki kral sarayında evləndilər. Mərasimin ardından Vyanadakı Koburq sarayını, Qota və Drezden saraylarını ziyarət edən cütlük Praqa və Budapeştə səyahət etdi. Aralarındakı 14 yaş fərq səbəbilə tez-tez mübahisə edən cütlüyün bu nigahdan 2 övladı dünyaya gəldi. Vyana sarayındakı ən yaxın dostu isə imperator I Frans İosifin oğlu Rudolf oldu və onun bacısı Stefaniya ilə evlənməsində vasitəçi oldu. 10 may 1881-ci ildə baş tutan toy mərasiminin ardından bacısı Stefaniya da onunla birlikdə Vyana sarayında yaşamağa başladı.

1883-cü ildə ərinin xidmətində olan baron Daniel Ablanqla münasibət yaşamağa başlayan Luiza, anasının etirazlarına baxmayaraq bu münasibətlərini baronun 1888-ci ildəki ölümünədək davam etdirdi. Ardından isə macar aristokratlarından baron Nikolas Xobahazla eşq yaşamağa başladı. Üstəlik baron Luiza və ərinin qatıldığı xarici səfərlərdə də iştirak edirdi. Luizanın anası Mariya Henrettanın səyləri nəticəsində baron Nikolas Xobahaz 1893-cü ildə evləndi və Luiza ilə olan münasibətləri bitdi. 1894-cü ildə əri Şahzadə Filipplə birlikdə Misirə səyahət edən Luiza, ertəsi il Vyanada özündən 9 yaş kiçik xorvat əsilli hərbçi qraf Qeza Mattaxiklə eşq yaşamağa başladı. Üstəlik bu dəfəki münasibəti imperator I Frans İosifə bildirilmişdi və beləliklə, bu skandal qısa zamanda bütün Avropada yayıldı. Atası II Leopold Vyana sarayında olan qızı Stefaniyaya yazdığı məktubla onun bacısı Luiza ilə görüşməsini qadağan etdi. Bütün bunların ardından əri Şahzadə Filipp öz şərəfini qorumaq məqsədilə 18 fevral 1898-ci ildə qraf Mattaxiki düollaya çağırdı ancaq bu düelloda məğlub oldu. O əsnada Luiza qızı Doroteyanı da yanına alaraq Nitsaya qaçdı. Çıxan çatışmanın ardından qraf Nitsada olan Luizanın yanına gəldi. Ancaq Şahzadə Filippin səyləriylə qızı Doroteya anasından alınaraq Drezdenə gətirildi. Üstəlik Luizanın külli-miqdarda olan alış-veriş borclarını qarşılamaqdan imtina edərək bu barədə qaynatası olan Belçika kralı II Leopolda xəbər göndərdi. Ancaq onun bu təklifi geri çevrildi. Nəhayət, Şahzadə Filipp xanımının dəli olduğunu elan edərək onun Vyana yaxınlığındakı Doblinqdə bir xəstəxanaya qapadılmasına nail oldu. Sevgilisi qraf Mattaxik isə ələ keçirildi və Zaqrebdəki hərbi kazarmaya həbs olundu. Ancaq çox keçmədən onun ölkədən göndərilməsinə qərar verildi və Luiza 17 iyun 1899-cu ildə Saksoniyadakı bir digər sanatoriyaya göndərildi. Sevgilisi qraf Mattaxik isə 27 avqust 1902-ci ildə bağışlanaraq azadlığa buraxıldı.

Azadlığa çıxmasının ardından qraf Mattaxik sevgilisi Luizanın həbs olunduğu sanatoriyadan çıxarılması üçün fəaliyyətə başladı. 1904-cü ilin yanvarında öz xatirələrini "Mad by Reason of State" ("Dövlətin səbəb olduğu Dəli") adı altında Leypsiqdə nəşr etdirdi. Onun bu səyləri nəticəsində Luiza 31 avqust 1904-cü ildə tutulduğu sanatoriyadan Fransaya qaçırıldı və ertəsi il burada aparılan elmi tədqiqatların ardından dəli olmadığı isbatlandı. Nəhayət, cütlük 15 yanvar 1906-cı ildə boşandıqlarını elan etdilər. Lüks həyat tərzinə alışan Luiza qısa zamanda yenidən külli miqdarda borclandı və borc sahiblərindən qaçmaq üçün sevgilisi qraf Mattaxiklə birlikdə bütün Avropanı dolaşdı. Anası Mariya Henrettanın ölümündən sonra ona vəsiyyət olunan bir çox zinyət əşyası borc sahibləri tərəfindən satışa çıxarıldı və Luizanın Vyanadakı geyimləri auksionda satıldı.

Atasının 1909-cu ildə ölümündən sonra Luiza vəsiyyətdən yararlanmaq üçün Belçikaya qayıtdı. Ancaq II Leopold bütün şəxsi xəzinəsini son illərini yaşadığı məşuqəsi Karolina Lakroks və ondan doğulan 2 övladına, eləcə də bəzi dövlət qurumlarına vəsiyyət etmişdi. Bacılarıyla birlikdə hökumətə yazdıqları ərizəylə buna etiraz edən Luiza, bacılarının müəyyən məbləğ qarşılığında bunu qəbul etmələrinin ardından 1910-cu ilin dekabrında Belçika hökumətini beynəlxalq məhkəməyə verdi. Uzun illər davam edən məhkəmə çəkişmələri tərəflərin 22 yanvar 1914-cü ildə uzlaşması ilə nəticələndi. Uzlaşma nəticəsində atasının mirasından yalnız 5 milyon frank alması qərarlaşdırıldı.

1914-cü ildə Birinci Dünya Müharibəsi başladığı əsnada Luiza və sevgilisi qraf Mattaxik Vyanadakı bir oteldə yaşamaqda davam edirdilər. Müharibənin başlamasının ardından cütlüyün dərhal ölkəni tərk etmələri tələb olundu. Qısa zamanda cütlük Münxenə gəldi və bir müddət burada yaşadı. O əsnada illərdir ondan imtina edən yeganə oğlu Leopold Klementin məşuqəsi tərəfindən qətlə yetirilməsi xəbərini aldı. Sevgilisi qraf Mattaxik əslən xorvat idi və bu səbəblə 25 avqust 1916-cı ildə hökumətə qarşı xəyanətlə təqsirləndirilərək Avstriya hökuməti tərəfindən həbs olundu. Ardından daha da müflisləşən Luiza bacısı Stefaniya və qızı Doroteyanın yardımlarıyla yaşamağa davam etdi. Bir müddət Budapeştdə yaşayan Luiza 1919-cu ilin aprelində Macarıstan Sovet hökuməti tərəfindən ölkədən qovuldu və Vyanaya qayıtdı.

Müharibənin ardından işğaldan azad olunan Belçika hökuməti Luizanın bütün şəxsi mülklərinə əl qoydu. 1921-ci ildə Parisdə öz xatirələrini "Autour des trônes que j'ai vu tomber" ("Düşdüyünü gördüyüm taxtların ətrafında") başlığı ilə nəşr etdirdi. Həmin ilin ortalarında keçmiş əri Şahzadə Filipp vəfat etdi və Luiza yenə mirasdan məhrum edildi. Belçika hökuməti tərəfindən Persona non grata elan edilən Luiza qalan həyatını Visbadendə yaşadı. 1 mart 1924-cü ildə yaşadığı evdə ölü olaraq tapıldı və 3 gün sonra keçirilən sadə cənazə mərasiminin ardından Visbadendəki cənub məzarlığına dəfn olundu. Belçika monarx ailəsindən heç kim mərasimdə iştirak etməsə də, bir ay boyunca sarayda yas tutuldu.

• Şahzadə Leopold Klement (19 iyul 1878 – 27 aprel 1916), heç vaxt evlənmədi və övladı olmadı. Məşuqəsi tərəfindən qətlə yetirildi.
• Şahzadə Doroteya (30 aprel 1881 – 21 yanvar 1967), Şlezviq-Holşteyn hersoqu II Ernst Gunterlə evləndi. Övladı olmadı.

• 
  Valideynləri Şahzadə Leopold və Mariya Henretta, qardaşı Şahzadə Leopoldla birlikdə, 1862-ci il
• 
  Anası Belçika kraliçası Mariya Henretta ilə, 1863-cü il
• 
  Həyat yoldaşı Şahzadə Filipplə, 1875-ci il
• 
  Həyat yoldaşı Şahzadə Filipp və oğlu Leopold Klementlə, 1878-ci il
• 
  Xorvat əsilli sevgilisi qraf Qeza Mattaxik
• 
  Belçikalı Luiza, 1900-cü il
• 
  Şahzadə Luizanın məzardaşı, Cənub Visbaden məzarlığı

• Dan Jacobson (2005). All for Love. London: Hamish Hamilton. (ISBN 0241142733)
• Ouvrage collectif (2003). Louise et Stephanie de Belgique. Brussels: Le Cri. (ISBN 2-87106-324-9)
• Kerckvoorde, Mia (2001). Marie-Henriette: une amazone face à un géant (in French). Translated by Marie Hooghe. Brussels: Racine. ISBN 2-87386-261-0
• Enache, Nicolas (1999). La descendance de Marie-Thérèse de Habsburg (in French). Paris: Éditions L'intermédiaire des chercheurs et curieux. ISBN 978-2-908003-04-8
• Damien Bilteryst (2013). Le prince Baudouin: Frère du Roi-Chevalier (in French). Brussels: Éditions Racine. pp. 255–258. ISBN 978-2-87386-847-5
• Defrance, Olivier (2007). La Médicis des Cobourg: Clémentine d'Orléans (in French). Brussels: Racine. ISBN 978-2-87386-486-6
• Defrance, Olivier (2001). Louise de Saxe-Cobourg: Amours, argent, procès (in French). Brussels: Racine. ISBN 978-2-87386-230-5
• de Belgique, Louise (2003). Autour des trônes que j'ai vu tomber: Mémoires des filles de Léopold II (in French). Brussels: Le Cri – Preface by Georges-Henri Dumont. ISBN 978-2-87106-324-7
• de Belgique, Louise (1921). Autour des trônes que j'ai vu tomber (in French). Paris: Albin Michel. ISBN 978-2-87106-192-2
• Damien Bilteryst (2013). Le prince Baudouin: Frère du Roi-Chevalier (in French). Brussels: Éditions Racine. p. 27. ISBN 978-2-87386-847-5
• Barbara Emerson (1979). Leopold II of the Belgians: King of colonialism. Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0297775690
• Louise, Princess of Belgium, 1858-1924. (2013). Autour Des Trones Qu J'Ai Vu Tomber (in French). HardPress Publishing. ISBN 978-1314131451

1. ↑ ^{1 2 3 4} Lundy D. R. Louise Marie Amélie de Belgique, Princesse de Belgique // The Peerage (ing.).