Praqa

Praqa (çex. Praha, ing. Prague) — Çex Respublikasının paytaxtı.

Praqa
Praha
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
50°05′15″ şm. e. 14°25′17″ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub VIII əsr
İlk məlumat 965[1]
Sahəsi
  • 496,21 km²[3]
Mərkəzin hündürlüyü 235 m[4]
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.384.732 nəf. (1 yanvar 2024)[5]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +420 2
Poçt indeksi 100 00–199 00[6], 252 26[6], 252 28[6]
Nəqliyyat kodu A[7]
Digər
praha.eu
Xəritəni göstər/gizlə
Praqa xəritədə
Praqa
Praqa
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

31 dekabr 2007-ci il məlumatına əsasən əhalisi 1.212.097 nəfər (meqapolisdə 2.300.000 nəfər), sahəsi 496 km²-dir.[8]

Praqa Milli Muzeyi

Praqa zəngin tarixə və Roma, Qotika, İntibah və Barokko memarlıqlarına malikdir.Mərkəzi Avropanın siyasi, mədəni və iqtisadi mərkəzidir. Praqa, Bohemiya Krallığının paytaxtı və bir neçə Roma İmperatorlarının, xüsusən də IV Karlın (1346–1378-ci illər) iqamətgahı olmuşdur.[9]

Praqa, Habsburq monarxiyası və Avstriya-Macarıstan İmperiyası üçün əhəmiyyətli bir şəhər idi. Şəhər Bohemiya və Protestant İslahatlarında, Otuz İllik Müharibədə və 20-ci əsr tarixində Dünya Müharibələri ilə müharibədən sonrakı kommunist dövrü arasında Çexoslovakiyanın paytaxtı kimi böyük rol oynamışdır.[10]

Praqada bir çox tanınmış mədəni abidələr var, onların bir çoxu 20-ci əsr Avropasının təcavüz və dağıntılarından sağ çıxıb. Əsas görməli yerlərə Praqa qalası,Karl körpüsü, Praqa astronomik saatı olan Köhnə Şəhər Meydanı, Yəhudi Məhəlləsi, Petrin təpəsi və Vişehrad daxildir. 1992-ci ildən Praqanın tarixi mərkəzi UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir.

Şəhərdə çoxsaylı teatrlar, qalereyalar, kinoteatrlar və digər tarixi eksponatlar ilə yanaşı ondan çox böyük muzey var. Geniş müasir ictimai nəqliyyat sistemi şəhəri birləşdirir. Burada Mərkəzi Avropanın ən qədim universiteti olan Praqadakı Çarlz Universiteti də daxil olmaqla bir çox dövlət və özəl məktəblər yerləşir.[11]

GaWC araşdırmalar mərkəzinə görə Praqa "Alfa-" qlobal şəhəri kimi təsnif edilir.[12]2019-cu ildə şəhər Mercer tərəfindən dünyanın 69-cu ən yaşana bilən şəhəri seçildi.[13]Elə həmin il PICSA İndeks şəhəri dünyanın 13-cü ən yaşana bilən şəhəri kimi qiymətləndirdi.[14] Zəngin tarixi onu məşhur turizm məkanına çevirdi və 2017-ci ilə qədər şəhər hər il 8,5 milyondan çox beynəlxalq ziyarətçi qəbul etdi. 2017-ci ildə Praqa London, Paris, Roma və İstanbuldan sonra Avropanın ən çox ziyarət edilən beşinci şəhəri olaraq siyahıya alındı.[15]

Etimologiyası və adı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çexcə adı Praha köhnə slavyan sözü olan práh sözündən götürülmüşdür, bu da "ford" və ya "sürətli" mənasını verir və şəhərin Vltava çayının kəsişmə nöqtəsindəki mənşəyinə istinad edir.[16]Eyni etimologiya Varşavanın Praqa rayonu ilə də bağlıdır.[17]

Adın mənşəyinə dair başqa bir baxış da çex dilindəki práh (ərəfəsində mənası ilə) sözü ilə bağlıdır və əfsanəvi etimologiya şəhərin adını Pjemislidlər sülaləsinin mifik qurucusunun həyat yoldaşı, şahzadə Libuşe ilə əlaqələndirilir.

Praqa adının başqa bir törəməsi, orijinal qalanın inşa edildiyi şist yamacında olan qaya üçün orijinal termin olan na prazě sözündən götürüldüyü ehtimal olunur. O dövrdə qala gələcək şəhərin doqquz təpəsini əhatə edən meşələrlə əhatə olunmuşdu — çayın qarşı tərəfindəki Köhnə şəhər, eləcə də mövcud qalanın altındakı Kiçik Şəhər yalnız sonralar meydana çıxdı.

Şəhərin adının ingiliscə yazılışı fransız dilindən götürülmüşdür.[18]

19-cu əsr riyaziyyatçısı Bernard Bolzanonun hesablamalarına əsaslanaraq Praqa həm də "Yüz bulaqlar şəhəri" adlanır.[19]Praqa üçün aşağdakı ləqəblər də daxildir: Qızıl Şəhər, Şəhərlərin Anası və Avropanın Qəlbi.[20]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Jakl L. Jak stará jsou česká města? Legendy a fakta. (çeş.). // iDNES.cz 2011.
  2. ↑ 1 2 ArchINFORM (alm.). 1994.
  3. ↑ Czech Statistical Office Malý lexikon obcí České republiky – 2017. Czech Statistical Office, 2017.
  4. ↑ https://praha.eu/zakladni_informace.
  5. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2024 (çeş.). Praha: ČSÚ, 2024.
  6. ↑ 1 2 3 Register of territorial identification, addresses and real estates.
  7. ↑ Kódování okresů pro SPZ (1960 – 2002).
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-09-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-29.
  9. ↑ "Çex Respublikası". Worldatlas.com. 1 Dekabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 Dekabr 2011.
  10. ↑ "Bohemiya, Moraviya və sonra Çexoslovakiya və Çexiyanın qısa tarixi". hedgie.eu. 2015. 18 May 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 Aprel 2016.
  11. ↑ "Çarlz universitetinin rəsmi saytı". 29 Oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 Aprel 2022.
  12. ↑ "Dünya GaWC 2018-ə görə". GaWC. 3 May 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 Yanvar 2019.
  13. ↑ "Yaşayış Şəhərinin Keyfiyyəti | Mercer". mobilityexchange.mercer.com. 18 Aprel 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 May 2019.
  14. ↑ "PICSA Index". piscaindex.com. 8 Mart 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 İyul 2021.
  15. ↑ "Açıqlanan Top 100 Şəhər İstiqamətləri: Praqa dünyada ən çox ziyarət edilənlər sırasındadır". Expats.cz. 8 Noyabr 2017. 29 Avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 Avqust 2018.
  16. ↑ "Praqa tarixi dərsi". praguesummer.com. 22 Fevral 2016. 14 Mart 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 Mart 2016.
  17. ↑ Lucy S. Dawidowicz – Qızıl Ənənə: Şərqi Avropada Yəhudi Həyatı və Düşüncəsi, 1996, səh. 351. "Onda siz Vistulanın o tayında, Praqada Reb Şmueli də tanıyırsınız! Praqa, Varşavanın astanası — ölkənin ətri, geniş tarlaları, müharibələr və yanğınlar nəticəsində dəfələrlə xarabalığa çevrilmiş və yenidən qurulmuşdur…"
  18. ↑ "Interview with Lady Diana Cooper". Desert Island Discs (ingiliscə). 24 Mart 1969. 3 Fevral 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 Fevral 2019.
  19. ↑ "Kolik věží má "stověžatá" Praha? Nadšenci jich napočítali přes pět set". idnes.cz (çex). Mladá fronta DNES. 5 Avqust 2010. 14 May 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Yanvar 2013.
  20. ↑ "Yüz qüllənin şəhəri olan Praqaya baş çəkin". prague.fm. 10 Avqust 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 Avqust 2015.
Vikianbarda Praqa ilə əlaqəli mediafayllar var.
Vikianbarda Praqa ilə əlaqəli mediafayllar var.