Belarus parlamenti

Belarus Respublikasının Milli Məclisi (belar. Нацыянальны сход Рэспублікi Беларусь) — Belarus Respublikasının ən yüksək nümayəndəli qanunverici orqanı.

Belarus parlamenti
Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь
Ümumi məlumatlar
Təsis tarixi	11 noyabr 1996
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İki palatadan — Nümayəndələr Palatasından (aşağı palata) və Respublika Şurasından (yuxarı palata) ibarətdir.

Nümayəndələr Palatasının tərkibi 110 deputatdan ibarətdir. Deputatların seçilməsi ümumi, azad, bərabər, birbaşa seçki hüququ əsasında gizli səsvermə yolu ilə həyata keçirilir. Nümayəndələr Palatası bütövlükdə majoritar sistem üzrə formalaşır (onun namizədliyini irəli sürdüyü seçki dairəsində səslərin çoxunu alan namizəd seçilmiş sayılır).

Respublika Şurası ərazi nümayəndəliyi palatasıdır. Yerli şuraların deputatlarının iclaslarında hər bir rayondan və Minsk şəhərindən Respublika Şurasının səkkiz üzvü seçilir. Onlardan əlavə, Respublika Şurasının səkkiz üzvü Belarus Prezidenti tərəfindən təyin edilir. Beləliklə, Respublika Şurası 64 üzvdən ibarət regional nümayəndəlik orqanıdır.

15 mart 1994-cü il Konstitusiyasına əsasən Belarus Respublikasının Ali Şurası ölkədə daimi fəaliyyət göstərən ali nümayəndə və dövlət hakimiyyətinin yeganə qanunverici orqanı idi. 5 il müddətinə seçilən 260 deputatdan ibarət idi^[1].

24 noyabr 1996-cı ildə Belarus Konstitusiyasına ikipalatalı parlamentin — Respublika Şurası və Nümayəndələr Palatasından ibarət Belarus Milli Məclisinin yaradılmasını nəzərdə tutan əlavə və dəyişikliklərin edilməsi ilə bağlı respublika referendumu keçirildi. .

Belarus Konstitusiyasına edilən dəyişikliklər nəticəsində parlament ali dövlət hakimiyyəti orqanının sovet modelindən qəti şəkildə imtinanı ifadə edən daha xarakterik ad və parlamentarizmin müəyyən edilmiş standartlarına cavab verən daha mükəmməl struktur əldə etdi. Belarus Respublikasının nümayəndə və qanunverici orqanı, 1996-cı ildə düzəliş edilmiş Konstitusiyaya əsasən, Parlament — Belarus Respublikasının Milli Məclisi adlanır. İki palatadan — Nümayəndələr Palatasından və Respublika Şurasından ibarətdir (maddə 90). Konstitusiya Milli Məclisin palatalarının özünütəşkili prinsipini təsbit edir. Hər bir palata müstəqil olaraq qəbul etdiyi reqlamentdə öz prosedurunu müəyyən edir (maddə 105). Birgə iclasların keçirilməsi ilə bağlı müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, Milli Məclisin Palataları ayrıca iclas keçirirlər. Palataların ümumi orqanı yoxdur. Hər iki palatanın yeganə müvəqqəti birgə orqanı Respublika Şurası tərəfindən rədd edilmiş qanun layihəsi üzrə palatalar arasında yaranmış fikir ayrılıqlarının aradan qaldırılması üçün paritet əsasda onların yaratdığı barışıq komissiyası ola bilər (100-cü maddənin dördüncü hissəsi).

Nümayəndələr Palatasının deputatları və Respublika Şurasının üzvləri öz fikirlərini bildirərkən və səlahiyyətlərini həyata keçirərkən toxunulmazlıq hüququna malikdirlər. Bu, onları böhtan və təhqirdə ittiham etməyə şamil edilmir.

21 yaşına çatmış Belarus vətəndaşı Nümayəndələr Palatasının deputatı ola bilər.

30 yaşına çatmış və ən azı beş il müvafiq rayon və ya Minsk şəhərinin ərazisində yaşayan Belarus vətəndaşı Respublika Şurasının üzvü ola bilər.

Konstitusiya ilə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Nümayəndələr Palatasının deputatları Parlamentdə öz səlahiyyətlərini peşəkar əsaslarla həyata keçirirlər. Nümayəndələr Palatasının üzvü eyni zamanda hökumətin üzvü ola bilər.

Eyni şəxs eyni vaxtda iki parlamentin üzvü ola bilməz. Nümayəndələr Palatasının deputatı yerli Deputatlar Şurasının deputatı ola bilməz. Respublika Şurasının üzvü eyni vaxtda hökumətin üzvü ola bilməz. Nümayəndələr Palatasının deputatının, Respublika Şurası üzvünün vəzifələrinin Prezident və ya hakim vəzifələrini eyni vaxtda yerinə yetirməsi ilə birləşdirilməsinə yol verilmir.

Parlamentin səlahiyyət müddəti dörd ildir. Parlamentin səlahiyyətləri yalnız müharibə zamanı qanunla genişləndirilə bilər.

Konstitusiya ilə müəyyən edilmiş hallarda və qaydada Nümayəndələr Palatasının və ya Respublika Şurasının səlahiyyətlərinə vaxtından əvvəl xitam verilə bilər. Nümayəndələr Palatasının və ya Respublika Şurasının səlahiyyətlərinə xitam verildikdə Prezidentin qərarı ilə müvafiq olaraq Respublika Şurasının və ya Nümayəndələr Palatasının səlahiyyətlərinə də xitam verilə bilər.

Nümayəndələr Palatasının səlahiyyətlərinə hökumətə etimad göstərilmədiyi, hökumətə etimadsızlıq votutu verildiyi və ya baş nazirin təyin edilməsinə razılıq verilməsindən ikiqat imtina edildiyi halda vaxtından əvvəl xitam verilə bilər.

Nümayəndələr Palatasının və ya Respublika Şurasının səlahiyyətlərinə də parlament palataları tərəfindən Konstitusiyanın sistematik və ya kobud şəkildə pozulması halları baş verdikdə, Konstitusiya Məhkəməsinin rəyi əsasında vaxtından əvvəl xitam verilə bilər.

Bu məsələlərlə bağlı qərarlar palata sədrləri ilə rəsmi məsləhətləşmələrdən sonra iki aydan gec olmayaraq Prezident tərəfindən qəbul edilir^[2].

Palatalar fövqəladə və ya hərbi vəziyyət zamanı, Prezidentin səlahiyyət müddətinin son altı ayı ərzində, palatalar Prezidentin vaxtından əvvəl azad edilməsi və ya vəzifəsindən kənarlaşdırılması haqqında qərar qəbul etdiyi dövrdə buraxıla bilməz.

Palataların ilk iclaslarının keçirildiyi tarixdən bir il ərzində buraxılmasına yol verilmir^[3].

• Пляхимович И. И. Комментарий к Конституции Республики Беларусь: в 2 т. Т. 2. — Минск: Амалфея, 2015. — 984 с. — ISBN 978-985-7077-80-9