Dividend

Mühasibat uçotu
Əsas anlayışlar
Maliyyə hesabatları
Mühasibat uçotunun sahələri
Audit
Maliyyə nəzarəti

Dividendlər (ing. dividends) — səhmdar cəmiyyətin mənfəətinin hər il səhmdarlara ödənilən hissəsi. Sahib olunan səhmlərə uyğun dividend ödənilir. Yəni dividendlər hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödənişdir. Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir, həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır[1].

Şirkətlərin mənfəəti istifadə etməsinin iki əsas yolu var[2]: ya gəliri yenidən investisiya edərək biznesi böyütmək, ya da onu dividend şəklində səhmdarlara ödəmək. Dividendlər, investorlar üçün yalnız gəlir mənbəyi deyil, həm də şirkət performansı və maliyyə sabitliyi barədə göstərici kimi çıxış edir. [3] Şirkətlərin dividend siyasəti onların inkişaf strategiyasını əks etdirir və bu, müxtəlif növ investorlar üçün fərqli üstünlüklər yaradır. [4]Dividendlər üzərində qurulan düzgün strategiya uzunmüddətli sərvət yığımı və sabit gəlir təmin edə bilər. Dividendlər, adətən, şirkətin maliyyə vəziyyətini, sabitliyini və səhmdarların maraqlarını əks etdirən bir göstərici kimi qəbul edilir.[5][6]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dividendlər ilk dəfə qədim dövrlərdə kommersiya fəaliyyətlərinin mənfəət paylaşımı mexanizmi kimi ortaya çıxmışdır. Onların formalaşması, ticarət və mülkiyyət anlayışlarının inkişafı ilə bağlıdır.[7] Dividendlər, müasir maliyyə sisteminin əsas komponentlərindən biri olaraq yüzillər boyu dəyişərək və inkişaf edərək investorlar və şirkətlər arasında mənfəətin paylaşılması üçün effektiv bir vasitə olmuşdur. Onların əsası qədim ticarət ortaqlaşmalarına dayanır və bu gün səhmdar kapitalının vacib hissəsi kimi dəyərləndirilir. Dividendlərin yaranma tarixi aşağıdakı mərhələlərdə izah oluna bilər.[8]

Eramızdan əvvəl

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qədim Babil, Misir və Roma imperiyaları kimi iqtisadi cəmiyyətlərdə ortaq bizneslərdə əldə olunan mənfəətlərin paylaşılması baş verirdi. Əsasən pulla deyil, məhsul və ya digər dəyərlərlə paylaşma həyata keçirilirdi. [9][10]Bu praktika, müasir dividendlərin ilkin forması hesab oluna bilər.

Orta əsrlər: şirkətlərin inkişafı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Orta əsrlərdə ticarət ortalıqları daha da inkişaf etdi.[11] Ticarətçilər kapital cəlb etmək üçün müxtəlif tərəfdaşlıqlar qururdu. Mənfəət ortaq şəkildə bölüşdürülürdü, bu da dividendlərə bənzəyirdi. İlk rəsmi dividendlər 1600-cü illərdə Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkəti (VOC) tərəfindən ödənmişdir. Bu şirkət səhmdarlarına qazancın bir hissəsini ödəyərək ilk müasir dividend sistemini tətbiq etmişdir. VOC dividendləri, ticarət mənfəətinin səhmdarlarla paylaşılmasını təmin edən ilk sənədli nümunədir.

Modern dividend sistemi: XVIII — XIX əsrlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sənaye inqilabı dövründə şirkətlər daha geniş səhmdar bazasına malik oldu. [12][13]Dividend ödənişləri səhmlərin cəlbediciliyini artırmaq üçün əsas vasitəyə çevrildi. Bu dövrdə dividendlər əsasən nağd formada ödənilirdi. Şirkətlərin səhmdarlara dividend ödəmə mexanizmi qanunvericiliklə tənzimlənməyə başladı. Şirkətlər yalnız mənfəətlərdən dividend ödəyə bilərdi, borclardan ödəmə qanunsuz sayılırdı.

Müasir dövr: XX — XXI əsrlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şirkətlər dividendləri nağd, səhmlər və ya aktiv formasında ödəməyə başladılar. Müasir maliyyə bazarlarında dividendlər şirkətlərin maliyyə sağlamlığını əks etdirən bir göstərici oldu.[14] Səhmdarların hesablarına avtomatik köçürmələr kimi texnoloji yeniliklər dividendlərin ödənməsini daha sürətli və asan etdi. Dividend əvəzinə səhmlərin geri alınması (ing. share buyback) strategiyası da populyarlaşdı.[15]

Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dividendlər, adətən, şirkətin xalis mənfəətindən ödənilir. Şirkət zərər edərsə, dividend ödəməyə bilər. Dividendlər adətən müntəzəm olaraq (rüblük, yarımillik və ya illik) ödənilir, lakin xüsusi hallar üçün bir dəfəyə ödənən xüsusi dividendlər də ola bilər. Bir çox ölkədə dividendlərə xüsusi vergi tətbiq olunur.[16]

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Adi dividend — şirkətin adi mənfəətindən müntəzəm olaraq ödənən dividendlər.[17]
  2. Xüsusi dividend — şirkət qeyri-adi gəlir əldə etdikdə və ya əlavə mənfəət yığıldıqda bir dəfəyə ödəmə şəklində ödənir.
  3. Aralıq dividend — maliyyə ili tamamlanmadan əvvəl ödənilən dividendlər.
  4. Final dividend — maliyyə ilinin sonunda, illik mənfəətə əsasən ödənilən dividendlər.
  5. Səhmdar dividendi — şirkət, səhmdarlarına əlavə səhmlər verərək ödəmə həyata keçirir.[18][19]

Təsiri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davamlı və yüksək dividend ödəyən şirkətlər investorlar üçün daha əlverişli ola bilər. [20]Dividend elan edildikdə səhmlərin qiyməti müsbət təsir göstərə bilər. Ex-dividend tarixindən sonra səhmlərin qiyməti adətən dividend məbləği qədər azalır.[21] Dividendlər stabil gəlir axtaran investorlar üçün cəlbedici ola bilər, lakin yüksək böyümə potensialı olan şirkətlər adətən dividendləri saxlayır və gəliri yenidən investisiya edir.[22]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Dövlət maliyyəsi terminləri lüğəti" (PDF). 2014-08-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-23.
  2. ↑ Frank, Murray; Jagannathan, Ravi. "Why do stock prices drop by less than the value of the dividend? Evidence from a country without taxes". Journal of Financial Economics. 47 (2). 1998-02-15: 161–188. doi:10.1016/S0304-405X(97)80053-0. ISSN 0304-405X.
  3. ↑ Meritt, Cam. "Corporate Taxation When Issuing Dividends". Houston Chronicle. 7 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2019.
  4. ↑ "dividend". Online Etymology Dictionary. Douglas Harper. 2001. October 12, 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2006.
  5. ↑ Freedman, Roy S.: Introduction to Financial Technology. (Academic Press, 2006, ISBN 0123704782)
  6. ↑ DK Publishing: The Business Book (Big Ideas Simply Explained). (2014, ISBN 1465415858)
  7. ↑ "In the wipeout of 1987, the high-dividend payers fared better than the nondividend payers and suffered less than half the decline of the general market." Peter Lynch and John Rothschild (1989) One Up on Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market Simon & Schuster, ISBN 0671661035; Chapter 13.
  8. ↑ "Dividend-paying stocks outperform non-dividend-paying stocks by 1 to 2% more per month in declining markets than in advancing markets. These results are economically and statistically significant and robust to many risk adjustments and across industries." Kathleen P. Fuller, Michael A. Goldstein. Do dividends matter more in declining markets? Journal of Corporate Finance, Volume 17, Issue 3. 2011, Pages 457-473, ISSN 0929-1199, https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2011.01.001
  9. ↑ David Dreman (1998). Contrarian Investment Strategies: The Next Generation. Free Press, ISBN 0684813505
  10. ↑ Jeremy Siegel (2005. The Future for Investors: Why the Tried and the True Triumph Over the Bold and the New. Currency, ISBN 140008198X
  11. ↑ In a 2024 interview Arxiv surəti 4 fevral 2024 tarixindən Wayback Machine saytında, Jody Johnsson of Capital Group stated: "... I think dividends are a very important signal of financial health and of management discipline. How management thinks about the dividend and how they think about the need to generate consistent cash flow in order to pay it is very important."
  12. ↑ "Ace Hardware, Form 10-K405, Filing Date Mar 22, 2001". secdatabase.com. May 15, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 14, 2018.
  13. ↑ "Co-op pays out £19.6m in 'divi'". BBC News via bbc.co.uk. June 28, 2007. April 22, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 15, 2008.
  14. ↑ Nikola Balnave; Greg Patmore. "The History Cooperative – Conference Proceedings - ASSLH - Rochdale consumer co-operatives and Australian labour history". oktyabr 4, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  15. ↑ Norris, Sue. "Cooperatives pay big dividends". The Guardian. March 3, 2007. İstifadə tarixi: June 9, 2009.
  16. ↑ Chambers, Clem. "Who needs stock exchanges?". Mondo Visione. 14 July 2006. 22 March 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2017.
  17. ↑ du Plessis, Jean; Alevras, Stephen. "A shareholder's contractual right to a dividend and a company's oppressive conduct in withholding dividend payments: Sumiseki Materials Co Ltd v Wambo Coal Pty Ltd". Companies and Securities Law Journal. 32. 2014. 2022-11-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-16.
  18. ↑ "Stock Splits and Stock Dividends Management". PrinciplesofAccounting.com. 2019-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-16.
  19. ↑ Chen, James. "Stock Dividend". Investopedia. June 30, 2023. December 6, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 16, 2024.
  20. ↑ CFA, Elvis Picardo. "Payout Ratio". Investopedia (ingilis). 2003-11-25. 2018-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-04.
  21. ↑ "SEC.gov - Ex-Dividend Dates: When Are You Entitled to Stock and Cash Dividends". www.sec.gov. 2016-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-16.
  22. ↑ "Exhibit 5" (PDF). SEC.gov. 2022-10-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF).

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikilüğətdə dividend mövzusuna dair məlumatlar var.