Gözqamaşdırıcı zülmət (roman)

Gözqamaşdırıcı zülmət (alm. Sonnenfinsternis‎) — Artur Kostlerin romanı.

Gözqamaşdırıcı zülmət
Sonnenfinsternis
Romanın azərbaycanca nəşrinin üz tərəfi
Müəllif	Artur Kostler
Orijinalın dili	Almanca
Ölkə	Birləşmiş Krallıq
Orijinalın nəşr ili	1940
Tərcüməçi	Səbuhi Şahmursoy
Rəssam	Tamerlan İsmayılzadə
Seriya	“XAN” tərcümə ədəbiyyatı
Nəşriyyat	Hədəf Nəşrləri
Səhifə	220

Əslən yəhudi olan ingilis yazıçısı Artur Köstler "Gözqamaşdırıcı zülmət" romanını yazmağa 1938-ci ildə başlasa da, həbslər və düşərgələrə göndərilməsi səbəbindən əsər üzərində işini həbsxanada bitirib və roman Köstler hələ azadlığa çıxmazdan əvvəl, 1940-cı ildə nəşr olunub. Sonra yazıçı Fransa paytaxtı Parisdən, nasistlərdən qaçmalı olub. Qaçdığı zaman romanın yeganə alman dilli nüsxəsi itirilib və 75 il sonra alman ədəbiyyatşünası Mattias Vesselin nəşriyyatlardan birinin arxivində əsərin əlyazması tapılıb. Köstlerlə yaxın münasibətdə olan Dafna Hardi Henrion romanı ingilis dilinə tərcümə edir və onu Londona göndərir. Bundan sonra əsər 30 dilə tərcümə olunur. 1948-ci ildə əsər müəllifin özü tərəfindən ingilis dilli versiyadan alman dilinə də tərcümə olunub. Ancaq Köstler 1960-cı ildə bununla bağlı belə bir fikir bildirir: "Gözqamaşdırıcı zülmət" romanımı özüm alman dilinə tərcümə etdim, amma romanın orijinalında olan spontanlığının itməsi hissi məni tərk etmir".

Belə ki, əvvəlcə "Rubaşov" adlı alman dilində olan əlyazması itkin düşür. Xoşbəxtlikdən onda "Günorta çağı zülmət" adlanan ingiliscəyə tərcümə olunmuş versiyası hazır idi. Fransızca bu əsər "Sıfır və sonsuzluq" adı ilə məşhurdur, romanın azərbaycancası isə ruscadan ("Слепщая тыма") tərcümə olunduğu üçün adı eynilə (Gözqamaşdırıcı zülmət) saxlanılıb.

Günorta qaranlığı "Modern Kitabxana" tərəfindən 1998-ci ildə 20-ci əsrin ingilis dilində yazılmış 100 ən yaxşı romanı siyahısında 8-ci yerə layiq görülmüşdür.

Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.

Roman Rubaşov adlı köhnə bolşevikin həyatından bəhs edir. Onun həbsə salınması, buraxılması və daha sonar öz yaratdığı hökumətə qarşı mübarizə aparması əsərin əsas xəttini təşkil edir.

Əsərdə hadisələr 1938-ci ildə Stalinin həyata keçirdiyi Böyük Terror və Moskva prosesləri vaxtı cərəyan edir. Bütün hadisələr reallıqlar üzərində qurulsa daromanda birbaşa Rusiya və ya SSRİ adlarına rast gəlmirik. Yazıçı bunu yerinə onların cəmiyyətdə istifadə olunan ümumi terminlərindən istifadə edir. Məsələn: Sovet hökuməti yerinə "Partiya", Faşist ALmaniyası yerinə "Diktatorluq" və Stalin əvəzinə "Nömrə1" ifadələrini işlədir. Əsər yazıçının ll dünya müharibəsi ərəfəsində kommunizmin sovet versiyasıyla bağlı məyusluğunu ifadə edir.

Xəbərdarlığın sonu.

Roman Səbuhi Şahmursoy tərəfindən rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilib, Bakıda Hədəf Nəşrlərində "XAN" tərcümə ədəbiyyatı seriyası çərçivəsində 220 səhifədə çap edilib.^[1]

• Böyük təmizləmə

• "Artur Köstler – "Gözqamaşdırıcı zülmət"" ( (az.)). hedefnesrleri.az. 2019-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-01.
• Taleh Eminoğlu. ""Gözqamaşdırıcı zülmət"dəki suallar - Taleh Eminoğlu yazır". 525.az. 2019-12-14. 2019-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-01. anl.az
• Ceylan Mumoğlu. "Zülmətin hökmü, Qaranlığın hesabatı" ( (az.)). ceylanmumoglu.com/"Ustad" dərgisi, 31-ci say. 2019-12-06. 2019-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-01.
• Kənan Hacı. "Kənan Hacı yazır: "Oruell və Köstler Kommunizm: tezis, anti-tezis"" ( (az.)). senet.az. 2018-11-01. 2020-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-01.