IV Vladislav (Polşa kralı)

IV Vladislav Vaza (pol. Władysław IV Waza; 9 iyun 1595[1][2][…] – 20 may 1648[1][2][…], Merkine[d], Böyük Litva knyazlığı[3]) — 6 fevral 1633-cü ildən Polşa kralı və Litva böyük knyazı (8 noyabr 1632-ci ildə seçkilərin elan edilməsi), 1610–1613-cü illərdə Moskva çarı və 1634-cü ilə qədər titulyarı, III Sigizmundun böyük oğlu.

IV Vladislav Vaza
pol. Władysław IV Waza
bayraq
Bütün Rusiyanın suvereni, çarı və böyük knyazı
27 avqust 1610 – oktyabr 1612
ƏvvəlkiIV Vasili Şuyski
SonrakıMixail Fyodoroviç Romanov
bayraq
Polşa kralı və Litva böyük knyazı
8 noyabr 1632 – 20 may 1648
ƏvvəlkiIII Sigizmund
SonrakıII Yan Kazimir
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 9 iyun 1595(1595-06-09)[1][2][…]
Vəfat tarixi 20 may 1648(1648-05-20)[1][2][…] (52 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti monarx
Atası III Sigizmund[4]
Həyat yoldaşları
Ailəsi Vaza sülaləsi
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

14 fevral 1610-cu ildə Smolensk yaxınlığında kral Sigizmund ilə II Yalançı Dmitrinin düşərgəsindən olan səfirlik arasında bağlanan müqaviləyə əsasən, knyaz Vladislav pravoslavlığı qəbul edərək rus taxtına oturmalı idi. 1610-cu ilin yayında Vasili Şuyskinin üsyanı və devrilməsindən sonra yeni Moskva hökuməti (Yeddi boyar) Suxarev yatağındakı Zemski Soborda Vladislavı çar seçmiş, çar "Vladislav Jigimontoviç"in adından Moskva və Novqorodda qızıl və gümüş sikkələr zərb edilmişdir. O, 6 sentyabr 1610-cu ildə rus çarı kimi, Moskva hökuməti və sakinləri üçün and içmiş, ona gətirilən kral reqaliyasını almışdır. Ona və atasına əvvəlcədən vəd edilmiş daxili vətəndaş qarşıdurmasının hər iki rus tərəfinin barışması baş vermədiyi üçün 15 yaşlı şahzadə Moskvaya gəlməmiş, pravoslavlığı qəbul etməmiş və buna görə də padşah olmamışdır. 1612-ci ilin oktyabrında Moskvada knyaz Vladislavın boyar hökuməti devrilmişdir. 1613-cü ildə Mixail Fyodoroviç çar seçilmişdir. 1617–1618-ci illərdə Polşa Seymi tərəfindən həvəsləndirilən Vladislav uğursuz şəkildə Rusiya taxtını yenidən ələ keçirməyə cəhd etmiş, Deulino barışığına əsasən Moskva Polşaya müəyyən ərazi güzəştləri etmişdir. O, 1634-cü ildə Moskva böyük knyazı titulundan istifadə etməkdən imtina edərək və Polyanovka sülhü əsasında rus çar regaliyasını qaytararaq Rusiyaya qarşı iddialarından əl çəkmişdir.

Vladislav Reç Pospolitanı Otuzillik müharibədə fəal iştirakdan yayına bilmiş, dini tolerantlığa sadiq qalmış və hərbi islahatlar aparmışdır. Uğursuz olaraq maqnatlara qarşı çıxış edərək kral hakimiyyətini gücləndirməyə çalışmışdır. IV Vladislavın hakimiyyəti kral Polşa tarixində sonuncu (III Yan Sobieskinin hakimiyyəti istisna olmaqla) sabit dövr olmuşdur. Boqdan Xmelnitskinin rəhbərliyi altında Zaporojya kazaklarının üsyanı kralın sağlığında başlamışdır. Kral IV Vladislavın ölümündən sonra onun Cənub-Qərbi Rus uğrunda mübarizəsi və İsveçin işğalı nəticəsində Reç Pospolita müharibə və anarxiyaya qərq olmuşdur.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Wladyslaw IV Vasa // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 3 4 Wladislaus IV // RKDartists (nid.).
  3. ↑ 1 2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/646367/Wladyslaw-IV-Vasa.
  4. ↑ Мякотин В. А. Владислав IV, король польский (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. Т. VIа. С. 661–662.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Albertrandy, Jan. Dzieje krolewstwa polskiego krotko lat porzadkiem opisane przez Jana Albertrandego (polyak). K. Jabloński. 1846. səh. 164.
  • Besala, Jerzy. Najsłynniejsze miłości królów polskich (Polish). Bellona. 2009. ISBN 9788311115996. İstifadə tarixi: 6 January 2021.
  • Bohun, Tomasz; Rosalak, Maciej. "Władysław IV Waza 1595–1658". Rzeczpospolita and Mówią Wieki. Władcy Polski (polyak). 23. 24 July 2007.
  • Czapliński, Władysław. Na Dworze Króla Władysława IV [At the Court of King Władysław IV] (polyak). Warsaw: Ksiażka i wiedza. 1959. OCLC 577964149.
  • Czapliński, Władysław. Władysław IV i jego czasy [Władysław IV and His Times] (polyak). Warsaw: PW "Wiedza Poweszechna". 1976.
  • Gierowski, Józef Andrzej. Historia Polski, 1505–1764 (polyak). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 1979. ISBN 83-01-00172-0.
  • Kamiński, Czesław; Kurpiewski, Janusz. Katalog monet polskich 1632–1648 (Władysław IV) (polyak). Warsaw: Krajowa Agencja Wydawnicza. 1984. OCLC 12805200.
  • Kwiatkowski, Kajetan. Dzieje narodu polskiego za panowania Władysława IV. krola polskiego i szweckiego (polyak). N. Glücksberg. 1823.
  • Jasienica, Paweł. Rzeczpospolita Obojga Narodów: Srebny Wiek (polyak). Państwowy Instytut Wydawniczy. 1982. ISBN 83-06-00788-3.
  • Rożek, Michał. Wawel i Skałka: panteony polskie (polyak). Ossolineum. 1995. ISBN 978-83-04-04058-8.
  • Wdowiszewski, Zygmunt. Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Avalon. 2017. ISBN 9788377302262.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda IV Vladislav Vaza ilə əlaqəli mediafayllar var.