Maşından maşına

Maşından maşına və ya maşınlar arasında əlaqə (ing. M2M, Machine-to-Machine) — texnologiyası, cihazların bir-biri ilə insan müdaxiləsi olmadan birbaşa əlaqə quraraq məlumat mübadiləsi aparması prosesini ifadə edir. Bu konsept əşyaların interneti (IoT), ağıllı şəhərlər, sənaye avtomatlaşdırılması və müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq olunur.[1] M2M texnologiyası sensorlar, aktuatorlar, mobil və simsiz şəbəkələr kimi texnologiyalar vasitəsilə məlumatları real vaxt rejimində toplayır, analiz edir və şəbəkə üzərində digər cihazlara ötürür. Bu yanaşma ilə cihazlar daha “ağıllı” və avtonom fəaliyyət göstərə bilir.[2]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Telefoniya və hesablamanı birləşdirən maşından maşına cihazlar ilk dəfə 1968-ci ildə zəng edənin identifikasiyası sistemi üzərində işləyərkən Teodor Paraskevakos tərəfindən hazırlanmış və daha sonra 1973-cü ildə ABŞ-da patentləşdirilmişdir. 1920-ci illərin panel zəng göstəricisindən və 1940-cı illərin telefon nömrələrini maşınlara ötürən avtomatik zəng edənin identifikatorundan oxşar, lakin fərqli olan bu sistem indi nömrələri insanlara ötürən zəng edənin identifikatoru adlanan sistemin xəbərçisi idi.[3]

İlk zəng edənin identifikatoru qəbuledici

Bir neçə cəhd və təcrübədən sonra telefonun zəng edənin telefon nömrəsini oxuya bilməsi üçün onun zəkasının olması lazım olduğunu anladı və ona görə də o, zəng edənin nömrəsinin çağırılan qəbuledicinin cihazına ötürülməsi üsulu işləyib hazırladı. Onun portativ ötürücü və qəbuledicisi 1971-ci ildə Boeing-in Huntsville, Alabama müəssisəsində istehsala gətirilib və zəng edənin identifikasiyası cihazlarının dünyada ilk işləyən prototiplərini təmsil edir (sağda göstərilir). Onlar Alabama ştatının Lisburq şəhərində və Yunanıstanın Afina şəhərindəki Xalq Telefon Şirkətində quraşdırılmış və burada böyük müvəffəqiyyətlə bir neçə telefon şirkətinə nümayiş etdirilmişdir. Bu üsul müasir zəng edənin identifikasiyası texnologiyası üçün əsas oldu. O, həmçinin ilk olaraq kəşfiyyat, məlumatların işlənməsi və vizual displey anlayışlarını telefonlara təqdim edərək smartfonun yaranmasına səbəb oldu.

Əsas xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adi istehlakçı tətbiqi
  1. Avtonom əlaqə və məlumat mübadiləsi — M2M sistemləri insan müdaxiləsi olmadan cihazların bir-biri ilə məlumat göndərib almaq imkanını təmin edir. Bu məlumat mübadiləsi uzaqdan idarəetmə və monitorinq üçün əlverişlidir.[4]
  2. Məlumatların real vaxt rejimində toplanması — M2M texnologiyası, məlumatların tez və effektiv şəkildə toplanmasına imkan verir. Bu, real vaxtda qərarların qəbulunu və operativ tədbirlərin görülməsini asanlaşdırır.[5]
  3. Sensorlar və aktuatorlar ilə əlaqə — sensorlar vasitəsilə məlumatlar toplanır və aktuatorlarla əməliyyatlar yerinə yetirilir. Məsələn, bir sənaye müəssisəsindəki temperatur sensoru istənilən həddi aşarsa, aktuator avtomatik olaraq soyutma sistemini işə sala bilər.
  4. Geniş şəbəkə dəstəyi — M2M cihazları Wi-Fi, 4G/5G mobil şəbəkələr, Bluetooth, Zigbee və ya LoRaWAN kimi fərqli şəbəkə növləri vasitəsilə məlumat mübadiləsi apara bilir.[6]
  5. Güclü analitik imkanlar — toplanan məlumatlar analiz edilərək cihazların vəziyyəti və gələcək əməliyyatları barədə qərarlar verilir. Məsələn, proqnozlaşdırıcı analitika vasitəsilə avadanlıq nasazlıqları əvvəlcədən təyin edilə bilər.[7]

Tətbiq sahələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

M2M texnologiyasının üstünlükləri bir çox sənaye və sektorda tətbiq tapmışdır:[8]

  • Sənaye avtomatlaşdırması və IIoT (sənaye interneti) — fabriklərdə və istehsalat müəssisələrində cihazlar bir-biri ilə əlaqə quraraq istehsal prosesini avtomatlaşdırır. Məsələn, bir cihazın nasazlıq vəziyyətində digər cihazlar avtomatik olaraq istehsalı dayandırır və texniki xidmətə xəbərdarlıq göndərir.[9]
  • Ağıllı şəbəkələr — elektrik, su və qaz təchizatçılarında M2M cihazları istifadəçilərin enerji sərfiyyatını izləyərək real vaxtda məlumat toplayır. Bu məlumatlar enerji idarəetməsi üçün təhlil edilir və optimal enerji istifadəsinə kömək edir.
  • Ağıllı nəqliyyat və avtomobillər — avtomobillərdə M2M texnologiyası vasitəsilə tıxac məlumatları, yol vəziyyəti, sürücünün davranışı kimi məlumatlar digər cihazlara və ya mərkəzi serverlərə ötürülür. Bu, nəqliyyatı daha təhlükəsiz və optimal hala gətirir.
  • Sağlamlıq və tibbi avadanlıqlar — tibbi cihazlar M2M vasitəsilə xəstənin sağlamlıq göstəricilərini izləyir və anormal göstəricilər olduqda həkimə məlumat ötürür. Bu, uzaqdan xəstə monitorinqini mümkün edir və təcili hallarda cavab müddətini azaldır.
  • Ağıllı ev sistemləri — ağıllı ev cihazları, məsələn, termostatlar, işıqlandırma sistemləri və təhlükəsizlik kameraları, bir-biri ilə əlaqədə işləyərək evdə komfort və təhlükəsizliyi təmin edir.

Faydaları və çağırışları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Faydaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Effektivlik və avtomatlaşdırma — M2M texnologiyası iş proseslərini avtomatlaşdıraraq zaman və əmək xərclərini azaldır.[10]
  • Resursların optimallaşdırılması — istehsalatda və xidmət sahələrində resurslardan daha effektiv istifadəni təmin edir.
  • Real vaxt məlumatları — M2M ilə real vaxt məlumatları əldə edilərək qərarvermə daha dəqiq olur.[11]

Çağırışları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Təhlükəsizlik və məxfilik — M2M şəbəkələri geniş miqyasda məlumat mübadiləsi apardığı üçün, kibertəhlükəsizlik riskləri və şəxsi məlumatların məxfiliyi ilə bağlı problemlər yarana bilər.[12]
  • Şəbəkə dayanıqlığı — M2M texnologiyaları çox sayda cihazı şəbəkəyə qoşur, bu isə şəbəkənin sabitliyi və performansı üçün çətinlik yarada bilər.[13]
  • Uyğunluq və standartlar — fərqli cihazlar arasında uyğunluğun təmin edilməsi çətin ola bilər, çünki müxtəlif M2M cihazları və platformaları fərqli protokollardan istifadə edə bilər.[14]

M2M texnologiyası müasir dünyada avtomatlaşdırmanı və əlaqəli cihazlar şəbəkəsini genişləndirərək, məhsuldarlığı artırır və iş proseslərini daha çevik və effektiv edir. Bu texnologiya, gələcəkdə ağıllı şəhərlər, sənaye və səhiyyə kimi sahələrdə daha çox yeniliklər və inkişaflara yol açacaq.[15]

Bu yaxınlarda maşından maşına rabitə məlumatları şəxsi cihazlara ötürən şəbəkələr sisteminə çevrilmişdir. Dünya üzrə İP şəbəkələrinin genişlənməsi daha az enerji sərf etməklə, maşınlar arasında əlaqəni daha sürətli və asanlaşdırıb. Şəbəkələr həm də istehlakçılar və təchizatçılar üçün yeni iş imkanları açır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ ""Machine-to-Machine (M2M) Communication Challenges Established (U)SIM Card Technology" - GD". Gi-de.com. 2008-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-21.
  2. ↑ "Machine to Machine (M2M) Technology in Demand Responsive Commercial Buildings" (PDF). September 30, 2008 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-01-21.
  3. ↑ Harald Naumann. "IoT M2M Cookbook - How to develop a device based on Wireless Wide Area Network modules" (PDF). Self-published, 2014. 2024-10-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-04.
  4. ↑ "M2M: The Internet of 50 Billion Devices" Arxiv surəti 20 aprel 2018 tarixindən Wayback Machine saytında, WinWin Magazine, January 2010.
  5. ↑ "Machine-to-Machine (M2M) Communications" Arxiv surəti 8 may 2017 tarixindən Wayback Machine saytında, MobileIN.
  6. ↑ "How Machine-to-Machine Communication Works" Arxiv surəti 17 may 2008 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2008-05-17 at the Wayback Machine, HowStuffWorks.com
  7. ↑ Consultative Committee for Space Data. "Packet Telemetry Service" (PDF). National Aeronautics and Space Administration. May 1996. 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-04.
  8. ↑ U.S. Patent #3,812,296/5-21-1974 (Apparatus for Generating and Transmitting Digital Information), U.S. Patent #3,727,003/4-10-1973 (Decoding and Display Apparatus for Groups of Pulse Trains), U.S. Patent #3,842,208/10-15-1974 (Sensor Monitoring Device), U.S. Patent #4,241,237/12-23-1980 ("Apparatus and Method for Remote Sensor Monitoring, Metering and Control")
  9. ↑ Ephraim Schwartz. "When Machines Speak". InfoWorld. November 17, 2003.
  10. ↑ "Neue Produkte: GSM-Modul M1". computerwoche.de. 2013-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-19.
  11. ↑ "The Rise of the Machine-to-Machine Sector" Arxiv surəti 3 noyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında, IT Business Edge.
  12. ↑ "Quake Global - San Diego, CA". Inc.com. 2013-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-19.
  13. ↑ "NASA - NASA and M2Mi Corp. to Develop 'Automated M2M Intelligence'". 21 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 June 2015.
  14. ↑ "M2M Evolution". M2M Evolution. 2014-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-21.
  15. ↑ "AT&T, Jasper Technologies, Inc. Join Forces to Connect New Categories of Consumer Electronics and Business Devices to Nation's Fastest Network" Arxiv surəti 15 noyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-11-15 at the Wayback Machine, Jasper Technologies, Inc. Telematics devices as provided by companies like Ctrack allows data to be pushed from a vehicle or an asset using GSM and GPS to a server for use in a business intelligence application. Such information may include driver behaviour, asset condition and location.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]