Mariy dili

Marı dili (və ya Düzən-şərq marı dili) — fin-uqor dillərindən biri. marılar arasında, əsasən Marı El və Başqırdıstanda yayılıb. Ruslar XX əsrədək onların dilini yanlış olaraq "çeremis dili" adlandırırdılar.

Mari dili
Ölkə
Danışanların ümumi sayı
  • 470.000 nəf. (2012)[2]
Təsnifatı
Ural dilləri
Fin-uqor dilləri
finno-perm dilləri[vd]
Finno-volj dilləri[vd]
Mariy dili
Yazı kiril əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97 мач 445
ISO 639-1 —
ISO 639-2 chm
ISO 639-3 chm
Ethnologue chm
Linguasphere 41-AAC-a
IETF chm
Glottolog mari1278
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fin-Perm dilləri qrupuna aiddir. Marı Eldən başqa Vyatka çayı sahillərində və Urala qədər ərazidə yayılıb, bir neçə dialekti vardır.

Düzən-şərq mari dili dağ marı dili ilə və rus dili ilə yanaşı Marı El Respublikasının dövlət dillərindən biridir[3].

Təqribi sayı 450 min nəfərdən çoxdur.

Əlifba

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marı dilinin əlifbası XVIII əsrin ortalarında yaranıb. İndiki əlifba bir qədər dəyişikliklərlə 1870-ci ildən istifadə edilir.

Marı dilində "Ончыко" ("İrəli"), "Пачемыш" ("Arı") jurnalları, "Кугарня" ("Cümə"), "Марий Эл", "Чолман" ("Kama") və "Морко мланде" ("Morka torpağı") qəzetləri çıxır.

Mədəniyyətdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2012-ci ildə ekranlara tam marı dilində çəkilmiş Rusiya istehsalı olan "Небесные жёны луговых мари" ("Luqovı marılarının səma arvadları") adlı film çıxdı.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Троицкий В. П., Черемисско-русский словарь, Казань, 1894 (горн. и лугов.);
  • Васильев В. М., Записки по грамматике народа мари, Казань, 1918 (горн. и лугов.);
  • Шорин В. С., Маро-русский словарь горного наречия, Казань, 1920;
  • Кармазин Г. Г., Материалы к изучению марийского языка, Краснококшайск, 1925 (лугов.);
  • Его же, Учебник марийского языка лугово-восточного наречия, Йошкар-Ола, 1929;
  • Васильев В. М., Марий Мутэр (словарь горн. и лугов.), Центриздат, М., 1929;
  • Castrén M. A., Elementa grammaticae tscheremissicae, Kuopio, 1845 (горн.);
  • Wiedemann F., Versuch einer Grammatik der tscheremissischen Sprache, SPB, 1847 (горн.);
  • Budenz J., Erdei és hegyi cseremisz szótár, Pest, 1866 (мар., венг., лат. словарь, горн. и лугов.);
  • Szilasi M., Cseremisz szótár, Budapest, 1901 (мар., венг., нем. словарь горн. и лугов.);
  • Ramstedt C., Bergtscheremissische Sprachstudien, Helsingfors, 1902 (кроме текстов мар., нем. словарь, горн.);
  • Beke О., Cseremisz nyelvtan, Budapest, 1911 (грам. горн. и лугов.);
  • Räsänen M., Die tschuwassischen Lehnwörter im Tscheremissischen, Helsinki, 1920;
  • Lewy E., Tscheremissische Grammatik, Lpz., 1922 (лугов.);
  • Wichmann Y., Tscheremissische Texte mit Wörterverzeichnis und grammatikalischem Abriss, Helsingfors, 1923 (кроме текстов словарь и грам. очерк, горн. и лугов.);
  • Räsänen, Die tatarischen Lehnwörter im Tscheremissischen, Helsinki, 1923.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
на нём лугово-марийско-русско-японский словарь

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 ScriptSource - Russian Federation.
  2. ↑ Ethnologue (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN 1946-9675
  3. ↑ "Закон Республики Марий Эл от 26 октября 1995 года № 290-III (ред. от 10.03.2011) «О языках в Республике Марий Эл»". 2013-12-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-28.