Mubadala İnvestisiya Şirkəti

Mubadala İnvestisiya Şirkəti (ərəb. شركة مبادلة للاستثمار‎) — gələcəyə investisiya fondu kimi təsnif edilə bilən Birləşmiş Ərəb Əmirliyinin dövlət holdinqi. O, 2017-ci ilin yanvarında Mubadala İnkişaf Şirkəti ilə Beynəlxalq Neft İnvestisiya Şirkətinin birləşməsi nəticəsində yaradılıb. Fond bütünlüklə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Əbu-Dabi əmirliyinin hökumətinə məxsusdur.[2]

Mubadala İnvestisiya Şirkəti
ərəb. شركة مبادلة للاستثمار‎
Loqonun şəkli
Ümumi məlumatlar
Tipi səhmdar cəmiyyəti
Sənaye İnvestisiya
Təsis tarixi 21 yanvar 2017[1]
Əvvəlki adları Mubadala İnkişaf Şirkəti
Beynəlxalq Neft İnvestisiya Şirkəti
Baş qərargahın yeri
İqtisadi göstəriciləri
Ümumi kapital 1.02 trilyon dirhəm (US$276 milyard) (2022)
Xalis mənfəəti 122 milyard dirhəm (US$33 milyard) (2021)
Struktur
İşçi sayı 55,000
Tərəfdaşlar

Piaggio Aerospace
Mubadala Development Company
Abu Dhabi Investment Council
Concessão Metroviária do Rio de Janeiro
Dolphin Energy

International Petroleum
Investment Company
Mamoura Diversified Global Holding
Masdar
Nova Chemicals
Rəhbərlik
Təsisçilər Direktorlar Şurasının sədri Məhəmməd ibn Zeyd Əl-Nəhayan, Baş direktor Xaldun Əl Mübarək
Baş icraçı direktor Xaldun Əl Mübarək
Auditor E&Y
mubadala.com
mubadala.com/ar/

Mubadalanın missiyası Əbu-Dabi iqtisadiyyatının şaxələndirilməsinə töhfə verməkdir. Əsas diqqət əmirlik üçün yüksək maliyyə gəlirləri və maddi sosial faydalar təmin etmək məqsədi daşıyan uzunmüddətli investisiyaların idarə edilməsinə yönəlib.[3][4][5]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1984-cü ildə ilk suveren fond olan Beynəlxalq Neft İnvestisiya Şirkəti (IPIC) Əbu-Dabi hökuməti tərəfindən neft gəlirlərini neft ehtiyatları tükəndikdə əmirliyin sakinlərinin gələcəyini təmin edə biləcək investisiyalara yatırmaq üçün yaradılmışdır. Fond enerji sənayesində ixtisaslaşmışdır.[6]

2002-ci ildə ikinci suveren fond olan "Mubadala Development Company" yaradıldı. IPIC əvvəlcə əmirliyin xaricdəki neft aktivlərini idarə etmək üçün nəzərdə tutulduğu halda, Mubadala İnkişaf Şirkəti yeni sənaye sahələrinə investisiya qoymaq və əmirliyin iqtisadiyyatını şaxələndirmək üçün yaradılmışdır.[7]

2016-cı ildə Əbu-Dabi Əmirliyi IPIC və "Mubadala Development Company"ni birləşdirməyə qərar verdi. 2017-ci ilin yanvarında birləşmə tamamlandı və yeni fond 125 milyard dollar dəyərində aktivləri idarə etdi ki, bu da onu o dövrdə dünyanın 14-cü ən böyük suveren sərvət fondu etdi.[8][9][10] In 2017, ownership of both MDC and IPIC was transferred to a newly-created parent company, Mubadala Investment Company.[11]

Şirkət hazırda Əbu-Dabi hökumətinin tam mülkiyyətində olan investisiya vasitəsidir və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin vitse-prezidenti və baş nazirinin müavini Şeyx Mənsur bin Zayed Əl Nəhyan şirkətin sədridir.[12][13][14]

2019-cu ilin sonunda fondun aktivləri 232 milyard ABŞ dollarını, illik mənfəəti 14 milyard ABŞ dollarını ötüb, investisiya portfeli isə dünyanın 50 ölkəsində şirkətlərlə təmsil olunub.[15]

2021-ci ilin dekabr ayında Mubadala İnvestisiya Şirkəti TAIF holdinqinin birləşməsinin bir hissəsi kimi Rusiyanın neft-qaz şirkəti olan "Sibur"un 1,9% payını 500 milyon dollara əldə edib.[16]

İnvestisiyaları və müəssisələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mubadalanın "Mubadala Ventures" adlı müəssisə bölməsi var.[17] Mubadala logistika proqram təminatı startapı Turvo,[18] "Alphabet"ə məxsus özünü idarə edən texnologiya şirkəti "Vaymo", "Reliance Jio Platforms",[19] Reliance Jio Platforms,[20] Böyük Britaniyanın tibbi-biologiya elmləri şirkəti "Envision",[21] və "Telegram"a sərmayə qoyub.[22] Mubadala yarımkeçirici istehsalçısı şirkəti olan "GlobalFoundries"in ana şirkətidir.[23]

Şirkət "Advanced Micro Devices"də 6,9 faiz, və "Carlyle" Qrupunda 7,5 faiz pay da daxil olmaqla,[24] çoxsaylı şirkətlərdə paylara malikdir.[25][26] 2021-ci ildə Mubadala rusiyalı iş adamı Oleq Deripaskanın keçmiş həyat yoldaşı Polina Yumaşevadan yaşıl alüminium istehsalçısı olan "En+ Group"un 2,6%-lik payını alıb.[27] Həmin il Mubadala "İnvepar" şirkətindən Rio-de-Janeyro metrosunu idarə edən "MetrôRio" şirkətini satın aldı. 2016-cı ildə Mubadala Bəhreyn firmasında 20% pay aldıqdan sonra "Investcorp"un ən böyük xarici səhmdarı oldu.[28]

2023-cü ildə keçmiş Böyük Britaniya naziri Gerri Grimstone "Investcorp"da məsləhətçi və planlaşdırılan iqlim fondunun sədri vəzifəsini aldıqdan sonra Mubadala və Xaldun əl-Mübarək ilə 13 görüş keçirməsi və bunu gizlətməsi müqabilində tənqid edildi. 2021-ci ilin mart ayında Grimstone Böyük Britaniya və Mubadala arasında BƏƏ-dən İngiltərəyə təxminən 10 milyard funt sterlinqlik investisiyaya nəzarət etməyə imkan verən müqaviləni yekunlaşdırdı. "Transparency İnternational U"K təşkilatının baş tədqiqatçısı Roz Viffen bəyan edib ki, əgər nazir hansısa firmada işləyirsə və vəzifədə olarkən onun səhmdarları ilə bir neçə dəfə görüşürsə, bu, təsdiq edilməmişdən əvvəl elan edilməli və ya məlumat verilməlidir.[29]

Şirkətin bir bölməsi olan Mubadala Capital, 2019-cu ildə 1 milyard avro dəyərində "NSO Group"u satın alan "Novalpina Capital" özəl kapital fonduna 50 milyon avro sərmayə qoyub. Hesabatlarda BƏƏ-nin hüquq müdafiəçiləri, jurnalistlər və Şahzadə Hayanı hədəfə aldığı aşkar edilib. Bunun üçün "Pegasus casus" proqramından istifadə edildiyi bildirilir. Eyni zamanda Mubadala "Capital Novalpina"nın ən böyük investorlar komitəsində yer alıb.[30]

2022-ci ilin may ayında Mubadala İnvestisiya Şirkəti Fransanın Engie kommunal şirkəti ilə BƏƏ və Yaxın Şərqdə elektrikli nəqliyyat vasitələrini enerji ilə doldurmaq üçün rəqəmsal platformanın inkişafı üçün ilkin müqavilə imzaladı. İki şirkət davamlı əməkdaşlıqla bağlı sahələri də araşdıracaqdı.[31]

2023-cü ilin yanvarında Mubadala Amerikanın beyin-kompüter interfeysi şirkəti "Precision Neuroscience"ə sərmayə qoydu.[32] 2023-cü ilin may ayında Mubadala Yaponiyanın SoftBank Qrupundan Nyu-Yorkda yerləşən "Fortress" İnvestisiya Qrupunun əksər hissəsini almağa razılaşdı. 3 milyard dollarlıq razılaşmanın 2024-cü ilin birinci rübündə bağlanması nəzərdə tutulurdu. Bununla belə, Mubadalaya "Fortress" şirkətində 70% pay verəcək müqavilə ABŞ milli təhlükəsizlik zabitləri tərəfindən diqqətlə araşdırılırdı. BƏƏ-nin Çin ilə əlaqələri ilə bağlı ABŞ üçün narahatlıq yaradan saziş ABŞ-dakı Xarici İnvestisiya Komitəsi (Cfius) tərəfindən diqqətlə nəzərdən keçirilirdi.[33][34]

Mubadala Texnologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şirkətin 2008-ci ildə yaradılmış törəməsi "Advanced Technology Investment Company" (ATIC) yüksək texnologiya sektorunda investisiya şirkətidir.[35] ATIC yarımkeçirici şirkətləri olan "GlobalFoundries",[23] və "Chartered Semiconductor Manufacturing"ə (sonradan GlobalFoundries ilə birləşdi) sahibdir.[36][37]

ATIC, server bazarı üçün ARM arxitekturasına əsaslanan kompüterlər istehsal edən başlanğıc şirkət olan "Calxeda"ya sərmayə qoyub.[38] 2011-ci ildə ATIC Sinqapur, Drezden və Nyu-Yorkda çip istehsalını genişləndirmək üçün 5,5 milyard dollarlıq investisiyalar elan edib.[39][40] O, həmçinin 2012-ci ildə başa çatdırılması üçün Abu-Dabidə 6–8 milyard dollar dəyərində kompüter çipi fabrikinin tikintisinin yekunlaşdığını da bildirib.[41] Şirkət Xəlifə Universitetində, BƏƏ Universitetində, Şarja Amerika Universitetində, Masdar İnstitutunda və Nyu-York Universitetində Abu Dabidə tədqiqat təşəbbüslərini dəstəkləyir. 2014-cü ildə ATIC Mubadala Texnologiya şirkətinə çevrildi.[42]

Mubadala Enerji

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Mubadala Energy" (keçmiş Mubadala Petroleum) LNG, mavi hidrogen və karbon tutma sahələrində genişlənməyi planlaşdırır. "Mubadala Energy" on bir bazarda işləyir və 500-dən çox işçisi var.[43]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Khalifa bin Zayed issues a law establishing the Mubadala Investment Company. Mubadala İnvestisiya Şirkəti, 2017.
  2. ↑ The Creation of Mubadala Investment Company (PDF) // US-UAE Business Council (ingilis). — 2017. март. 2020-10-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  3. ↑ "Mubadala remains an agent for local economic development and diversification, while pursuing a global vision". Oxford Business Group (ingilis). 2015-03-25. 2020-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
  4. ↑ "The Mubadala Story | Mubadala Development Company | Abu Dhabi, United Arab Emirates". Mubadala.ae. 2012-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-13.
  5. ↑ "Senior Executive Management". Mubadala. 2014-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-06-05.
  6. ↑ James Chen. "International Petroleum Investment Company (IPIC)". Investopedia (ingilis). 2020-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
  7. ↑ Katelyn Peters. "Mubadala Development Company". Investopedia (ingilis). 2020-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
  8. ↑ "Fast FT". Financial Times. 29 June 2016. İstifadə tarixi: 7 July 2016.
  9. ↑ French, David; Tolba, Ahmed; Aboudi, Sam. "Abu Dhabi government orders merging of Mubadala And IPIC - state news agency". Reuters. 29 June 2016. 3 July 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 July 2016.
  10. ↑ Kerr, Simeon. "Abu Dhabi to merge sovereign wealth funds Ipic and Mubadala". Financial Times (ingilis). 29 June 2016. İstifadə tarixi: 7 July 2016.
  11. ↑ "Mubadala and IPIC Officially Merge". en:Sovereign Wealth Fund Institute. January 22, 2017. December 11, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 11, 2023.
  12. ↑ "The Mubadala Story | Mubadala Development Company | Abu Dhabi, United Arab Emirates". Mubadala.ae. 2012-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-13.
  13. ↑ Ennis, Crystal A. "Reading entrepreneurial power in small Gulf states: Qatar and the UAE". International Journal (ingilis). 73 (4). 2018: 573–595. doi:10.1177/0020702018809980. hdl:1887/71834. ISSN 0020-7020. 2023-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-11.
  14. ↑ Fahaam, Tariq Al; Saleh, Amjad; WAM. "Mubadala board reconstituted with Mansour bin Zayed as Chairman". www.zawya.com (ingilis). 2023-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-17.
  15. ↑ Carvalho, Stanley. "Abu Dhabi creates $125 billion fund by merging Mubadala, IPIC". Reuters. 2017-01-21. 2020-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
  16. ↑ "Инвесторы из Mubadala купили 1,9% СИБУРа". ru:Коммерсантъ. 2021-12-08. 2021-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-22.
  17. ↑ "Mubadala and Arbor Ventures Lead Series A in Tabby". www.swfinstitute.org (ingilis). 2020-12-09. 2020-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-10.
  18. ↑ Phillips, Erica E. "Abu Dhabi State Fund Leads $60 Million Funding in Logistics Software Startup". WSJ (ingilis). 2018-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-09.
  19. ↑ "Mubadala invests in autonomous, self-driving technology company Waymo". www.institutionalassetmanager.co.uk (ingilis). 2020-03-03. 2020-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-05.
  20. ↑ "Investors Flock to Pick Up Stake in Ambani's Jio Platforms | TopNews". topnews.in. 2020-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-07.
  21. ↑ "Mubadala, other investors acquire majority stake in UK life sciences company Envision". 5 November 2020. 11 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2023.
  22. ↑ Natasha Lomas. "Telegram raises $150M from Mubadala and Abu Dhabi CP via pre-IPO convertible bonds". TechCrunch. 23 March 2021. 23 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 March 2021.
  23. ↑ 1 2 "The National" Arxivləşdirilib 2016-09-19 at the Wayback Machine, accessed October 28, 2013.
  24. ↑ "Mubadala sells AMD shares for $800 million and converts warrants to retain 6.9% stake". 5 February 2019. 27 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2022.
  25. ↑ Heath, Thomas. "Pair of Proposals Take Aim at Carlyle Group". en:Washington Post. 15 February 2008. 6 November 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 September 2008.
  26. ↑ "GE & Mubadala Partnership". en:General Electric. 15 March 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 February 2009.
  27. ↑ "Abu Dhabi's Mubadala buys 2.6% of Russia's En+ group". Reuters (ingilis). 2021-06-23. 2021-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.
  28. ↑ Parasie, Nicolas. "Investcorp Sells 20% Stake to Abu Dhabi-Based Fund Mubadala". The Wall Street Journal (ingilis). 2016-07-28. 2023-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-31.
  29. ↑ Parasie, Nicolas. "Investcorp Sells 20% Stake to Abu Dhabi-Based Fund Mubadala". The Wall Street Journal (ingilis). 2016-07-28. 2023-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-31.
  30. ↑ "Abu Dhabi state funds were used to buy Israeli spyware group NSO". The Financial Times. April 2022. 2 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 April 2022.
  31. ↑ "Mubadala teams up with France's Engie to develop electric vehicle charging platform in UAE". The National (ingilis). 2022-05-10. 2022-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-11.
  32. ↑ "Precision Neuroscience Raises $41 Million to Build and Scale the Next Generation of Treatments for Neurological Illnesses". en:Yahoo! Finance. 25 January 2023. 4 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2023.
  33. ↑ Massoudi, Arash; Sevastopulo, Demetri. "US security officials scrutinise Abu Dhabi's $3bn Fortress takeover". Financial Times (ingilis). 2023-07-24. 2020-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-30.
  34. ↑ Kaur, Gursimran; Sayegh, Hadeel El. "US security officials scrutinise Mubadala's $3 bln Fortress takeover". Reuters (ingilis). 2023-07-24. 2020-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-30.
  35. ↑ "About Us" Arxivləşdirilib 2012-07-04 at the Wayback Machine, ATIC, accessed June 12, 2011.
  36. ↑ "Press Release" Arxivləşdirilib 2012-03-25 at the Wayback Machine, ATIC, accessed June 14, 2011.
  37. ↑ "Abu Dhabi to take on Taiwan’s Chipmakers" Arxivləşdirilib 2012-03-25 at the Wayback Machine, Financial Times, accessed June 14, 2011.
  38. ↑ "Green chip start-up gets $48 million in funding" Arxivləşdirilib 2013-11-05 at the Wayback Machine, CNET, accessed June 14, 2011.
  39. ↑ "Abu Dhabi’s ATIC Investing in Chip Plant, Sees Acquisitions" Arxivləşdirilib 2013-11-02 at the Wayback Machine, "Bloomberg", may 18, 2011, accessed June 12, 2011.
  40. ↑ "A future built on silicon" Arxivləşdirilib 2011-06-12 at the Wayback Machine, "Arab News", accessed June 14, 2011.
  41. ↑ "ATIC to raise Globalfoundries stake" Arxivləşdirilib 2016-06-03 at the Wayback Machine, "The National", accessed June 14, 2011.
  42. ↑ "Advanced Technology Investment Company (ATIC) to become Mubadala Technology". www.mubadala.com (ingilis). 2014-05-01. 2020-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-20.
  43. ↑ Salian, Neesha. "Mubadala Petroleum rebrands as Mubadala Energy". Gulf Business (ingilis). 2022-09-06. 2022-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-06.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]