Niderland Ost-Hindin yapon işğalı

Yaponiya İmperiyası İkinci Dünya müharibəsi zamanı 1942-ci ilin martından 1945-ci ilin sentyabrın sonuna qədər davam edən indiki İndoneziya olan Niderland Ost-Hindini işğal etdi. Bu dövr İndoneziya tarixində ən böyük böhranlardan biri idi. Niderland Ost-Hindi 1819-cu ildən Hollandiya koloniyası olmuşdur, lakin Hollandiyanın özü 1940-cı ildə Almaniya tərəfindən işğal edilmişdi və bu səbəbdən Yapon İmperator Ordusuna qarşı öz koloniyasını müdafiə etmək imkanları az idi və üç aydan az Borneoda ilk hücumlardan sonra Yapon donanması və ordusu holland və müttəfiq qüvvələrini ələ keçirdi. Başlanğıcda indoneziyalıların əksəriyyəti Hollandiya müstəmləkə ustalarından yaponları xilaskar kimi qarşıladı. İndoneziyalılar Yapon müharibəsi səyləri üçün daha çox çətinliyə düçar olması gözlənildiyini anladılar. 1944–1945-ci illərdə Müttəfiq birliklər əsasən İndoneziyanın Yava və Sumatra kimi ən sıx hissələrinə irəliləyə bilmirdilər. Beləliklə, İndoneziyanın əksər ərazisi hələ 1945-ci ilin avqustunda təslim olduğunda Yapon işğalı altında idi.

Yaponiya İmperiyası tərəfindən hərbi işğal
Yaponiyanın Niderland Ost-Hindini işğalı
Ranryō Higashi Indo (yap. 蘭領東印度)
Bayraq Gerb
«Hakkō ichiu (八紘一宇)»
Himn: Kimiqayo İndoneziya himni (Qeyri-rəsmi)
Yaponiyanın keçmiş Niderland Ost-Hindi (tünd qırmızı) onun ən uzaq hissəsində (açıq qırmızı).
←  ←   →  →  → 1942 — 1945
Paytaxt	Cakarta
Rəsmi dilləri	yapon İndoneziya
İdarəetmə forması	Hərbi işğal
Davamiyyət
İndoneziya, Şərqi Timor  →
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xüsusilə Yava və daha az dərəcədə Sumatrada yapon təhsilli bir çox gənc indoneziyalıları öyrədib, silahlandırıb və millətçi liderlərinə siyasi dəstək verdi. Beləliklə, Hollandiya müstəmləkə rejimi məhv edilməsi və İndoneziya millətçiliyinin asanlaşdırılması ilə yapon işğalı Sakit okean bölgəsində Yaponiyanın təslim olunduğu günlər ərzində İndoneziya müstəqilliyinin elan edilməsi üçün şərait yaratdı, lakin Hollandiyalılar Ost-Hindi (indiki İndoneziya) geri almağa çalışdılar və beş il davam edən diplomatik, hərbi və ictimai mübarizənin nəticəsi olaraq, Hollandiyada 1949-cu ilin dekabrında İndoneziya suverenliyini tanıdılar. İşğal İndoneziyada Hollandiya üçün ilk ciddi problem idi və Hollandiya müstəmləkə hakimiyyətini sona çatdırdı və sonunda, dəyişikliklər son dərəcə çox və qeyri-adi idi ki, sonrakı mərhələ İndoneziya Milli İnqilabı mümkün olmayan bir şəkildə yalnız üç il içərisində^[1] Hollandiyadan fərqli olaraq yaponlar indoneziyalıların kənd səviyyəsinə qədər siyasiləşdirilməsinə kömək etdi. Xüsusilə Yava və daha az dərəcədə Sumatrada yapon təhsilli bir çox gənc indonezyalıları öyrədib, silahlandırıb və millətçi liderlərinə siyasi dəstək verdi. Beləliklə, Hollandiya müstəmləkə rejimi məhv edilməsi və İndoneziya millətçiliyinin asanlaşdırılması ilə Yaponiya işğalı Sakit okean bölgəsində Yaponiyanın təslim olunduğu günlər ərzində İndoneziyanın müstəqilliyinin elan edilməsi üçün şərait yaratdı, lakin hollandlar Ost-Hindi geri almağa çalışdılar və beş il davam edən diplomatik, hərbi və ictimai mübarizənin nəticəsi olaraq, Hollandiyada 1949-cu ilin dekabrında İndoneziya suverenliyini tanıdılar.

1942-ci ilə qədər İndoneziya Hollandiya tərəfindən kolonizə edilmiş və Niderland Ost-Hindi kimi tanınmışdı. 1929-cu ildə İndoneziya Milli Oyanışı əsnasında İndoneziya millətçiləri liderlərindən Sukarno və Məhəmməd Hatta (sonra qurucu prezident və vitse-prezident) Sakit okean müharibəsini qabaqcadan tanıdı və müstəqillik səbəbi ilə Yaponiyanın irəliləyişini İndoneziyaya əlverişli ola bilərdi.^[2]

Yaponlar özlərini "Asiyanın işığı" olduğunu söyləyirdilər. Yaponiya 19-cu əsrin sonlarında müvəffəqiyyətlə müasir texnoloji bir cəmiyyətə çevrilmiş və Asiyanın ən çox ölkəsi Avropanın və ya Amerikanın qüvvəsi altında olduqda müstəqil qalmış və Avropa müharibəsi dövründə Rusiyanı döyüşdə dayandırmış yeganə Asiya xalqı idi.^[3] Yaponiyada baş verən hərbi kampaniyadan sonra Yaponiya digər asiyalılara Yaponiyanın liderliyi altında bir ticarət zonası kimi təsvir etdikləri "Böyük Şərq Asiya Əməkdaşlıq Sferası"nı müdafiə edərək Cənub-Şərqi Asiyaya yönəldilər. XX əsrin ilk yarısında Yaponiyanın nüfuzu, təsiri yavaş yavaş Asiyaya yayılmışdı və 1920 və 1930-cu illərdə Ost-Hinddə iş əlaqələrini qurmuşdu. Bunlar kiçik şəhər qəlyanaltıları, foto studiyaları, satıcıları, böyük şöbə mağazaları və Suzuki və Mitsubişi kimi firmaları şəkər ticarətinə cəlb edilmişdi.^[4]

Yapon əhalisi 1931-ci ildə Yaponiya və Niderland Ost-Hindi hökumətlərinin arasındakı iqtisadi sıxıntılardan öncə 6.949 sakinlə zirvəyə qalxdı. İndoneziyalı millətçilərlə, xüsusilə müsəlman partiyaları ilə əlaqələr qurmaq üçün bir sıra yapon göndərilərkən İndoneziya millətçiləri Yaponiyaya getmək üçün sponsor oldu. İndoneziya millətçiliyinin bu cür təşviqi "Asiya Asiyalılar üçün " daha geniş Yapon planının bir hissəsidir.^[4] Ən indoneziyalılar Yaponiyanın irqçiliyə əsaslanan bu sistemə son verilməsi üçün Yaponiyanın vədinə ümid etdilər, Hollandiya hökmü altında imtiyazlı mövqe tutan Çinli indoneziyalılar daha az optimist idi. Həm də narahatlıq Sovet İttifaqının faşizmə qarşı birləşdirilmiş cəbhəsini təqib edən İndoneziya kommunist yeraltı mənsubları idi.^[5] Yaponiyanın Mançuriya və Çində 1930-cu illərdə baş vermiş təcavüzü İndoneziyadakı Çinlilər arasında anti-yapon səylərini dəstəkləmək üçün vəsait oldu. Holland kəşfiyyat xidmətləri İndoneziyada yaşayan yaponları da müşahidə etdi.^[6]

1941-ci ilin noyabrında İndoneziyanın dini, siyasi və ticarət ittifaqları qrupu Madjlis Rakjat İndonesia Niderland Ost-Hindi hökumətinə qarşı müharibə təhdidi qarşısında İndoneziya xalqının səfərbər edilməsini tələb edən bir memorandum təqdim etdi. Memorandumdan imtina edildi, çünki Hökumət Madjlis Rakyat İndonesianı xalqın nümayəndəsi hesab etmədi. Yalnız dörd ay ərzində yaponlar arxipelaqı işğal etdi.

8 dekabr 1941-ci ildə muhacir Holland hökuməti Yaponiyaya müharibə elan etdi. Yanvar ayında Amerika-İngilis-Holland-Avstraliya Komandirliyi (ABDACOM) General Arxibald Vavell rəhbərliyindəki Cənub-Şərqi Asiyada qüvvələrini koordinasiya etmək üçün yaradılmışdır. İşğala qədər gedən həftələrdə Holland yüksək hökumət rəsmiləri, siyasi məhbuslar, ailə və şəxsi personalı alaraq Avstraliyaya getdi. Yapon qoşunlarının gəlməsindən qabaq insanların öldürüldüyü, itirdiyi və ya gizləndiyinə görə rəqib İndoneziya qrupları arasında münaqişələr var idi. Çinli və hollandlara aid mülklər talan edildi və ya məhv edildi.^[7]

1942-ci ilin əvvəllərində işğal sürətlə tamamlandı. 1942-ci ilin yanvarında Sulavesi və Kalimantan bölgələri Yaponiya nəzarətində idi. Fevralda Yaponlar Açelilərin Hollandiyaya qarşı üsyan etməyə təşviq etdiyi Sumatraya düşdülər.^[8] 19 fevralda Ambonu ələ keçirən Yapon Şərq Təyinat Qüvvələri Timor şəhərinə gəldi və Kubanq yaxınlığında Qərbi Timora xüsusi bir paraşüt qurğusunu buraxdı və dekabr ayında işğal etdiyi Müttəfiq qüvvələrini çıxartmaq üçün Portuqaliya Timurunun Dili sahilinə eniş etdi.^[9] Fevralın 27-də Müttəfiq donanmasının Yaponiyanın tərk etməsi üçün son səyləri Yava dənizində baş verən döyüşdə məğlubiyyətlə nəticələndi. 1942-ci il fevral ayının 28-dən martın 1-dək yapon qoşunları Yavanın şimal sahillərində rahat şəkildə yerə endilər. Ən sərt mübarizə Ambon, Timor, Kalimantan və Yava dənizinin işğal nöqtələrində olmuşdur. Bali kimi holland qoşunlarının olmadığı yerlərdə heç bir döyüş yox idi.^[10] 9 martda holland komandir General-qubernator Alidius Carda van Starkenborğ Staxouver ilə birlikdə təslim oldu.^[8]

Yapon işğalı başlanğıcında yapon ordusunun bayraqları sallanaraq və "Yaponiya böyük böyük qardaşımız" və "banzai Dai Nippon" kimi qışqırıqlarla qarşılayan indoneziyalıların optimist coşğuyla salamlandı. Yapon irəlilədikcə üsyançı indoneziyalılar arxipelaqın demək olar ki hər bir hissəsində avropalı qrupları (xüsusən də hollandlar) öldürmüşdülər və yaponları etibarlı şəkildə böyük qrupların olduğu yerə çatdırdılar. İndoneziyaın şöhrətli yazıçısı Pramoedya Ananta Toer qeyd edirdi: Yaponlar gəldikdə hollandların xidmətində işləyənlər istisna olmaqla, təxminən hər kəs ümidlərlə dolu idi.

Kolonial ordu həbsxana düşərgələrinə yerləşdirildi və İndoneziya əsgərləri sərbəst buraxıldı. Hollan idarəçilərin koloniyanı idarə etmək üçün yaponlar tərəfindən saxlanacağını gözlədiyindən hollandların çoxu ayrılmaqdan imtina etdi. Bunun əvəzinə onlar konsentrasiya düşərgələrinə göndərildi və yapon və ya indoneziyalı baş və texniki vəzifələrdə dəyişikliklər edildi. Yapon əsgərləri liman və poçt xidmətləri kimi dövlət infrastrukturunu və xidmətlərini nəzarət altına aldı.^{[10] [11]} 100,000 avropalı (və bir neçə Çinli) vətəndaşa əlavə olaraq, 80,000 holland, ingilis, Avstraliya və ABŞ Müttəfiq qoşunlarının ölüm nisbətləri 13 ilə 30 % arasında olan müharibə düşərgələrinə getdi.^[8]

• Baldacchino, Godfrey, redaktorThe Political Economy of Divided Islands: Unified Geographies, Multiple Polities. Palgrave Macmillan. 2013. ISBN 978-1-137-02313-1. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Cribb, Robert; Brown, Colin. Modern Indonesia: A History Since 1945. Harlow, Essex, England: Longman Group. 1995. ISBN 978-0-582-05713-5.
• Davidson, Jamie Seth. Violence and Politics in West Kalimantan, Indonesia. University of Washington. 2002. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Davidson, Jamie S. ""Primitive" Politics: The Rise and Fall of the Dayak Unity Party in West Kalimantan, Indonesia"" (PDF). Asia Research Institute Working Paper Series (ARI Working Paper). Asia Research Institute of the National University of Singapore (9). August 2003. 18 May 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 May 2014.
• Davidson, Jamie Seth. From Rebellion to Riots: Collective Violence on Indonesian Borneo. NUS Press. 2009. ISBN 978-9971-69-427-2. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Federspiel, Howard M. Sultans, Shamans, and Saints: Islam and Muslims in Southeast Asia (illustrated). University of Hawaii Press. 2007. ISBN 978-0-8248-3052-6. İstifadə tarixi: 10 March 2014.^{[ölü keçid]}
• Friend, Theodore. Indonesian Destinies. The Belknap Press of Harvard University Press. 2003. ISBN 978-0-674-01834-1.
• Heidhues, Mary F. Somers. Golddiggers, Farmers, and Traders in the "Chinese Districts" of West Kalimantan, Indonesia. Volume 34 of Southeast Asia publications series (illustrated). SEAP Publications. 2003. ISBN 978-0-87727-733-0. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Gotō, Kenichi. "Life and Death of "Abdul Rachman" (1906 -- 49): One Aspect of Japanese-Indonesian Relationships". Indonesia. 22 (22). October 1976: 57–68. doi:10.2307/3350977. JSTOR 3350977.
• Horton, William Bradley. History Unhinged: World War II and the Reshaping of Indonesian History (A dissertation submitted to the Graduate School of Literature, Waseda University). Tokyo: Waseda University. July 2016.
• Hui, Yew-Foong. Strangers at Home: History and Subjectivity Among the Chinese Communities of West Kalimantan, Indonesia. Volume 5 of Chinese Overseas (illustrated). BRILL. 2011. ISBN 978-90-04-17340-8. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Indonesia. Angkatan Darat. Pusat Sedjarah Militer. Sedjarah TNI-Angkatan Darat, 1945–1965. [Tjet. 1.]. PUSSEMAD. 1965. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Indonesia. Panitia Penjusun Naskah Buku "20 Tahun Indonesia Merdeka.", Indonesia. 20 [i. e Dua puluh] tahun Indonesia merdeka, Volume 7. Departement Penerangan. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Indonesia. Departemen Penerangan. 20 tahun Indonesia merdeka, Volume 7. Departemen Penerangan R.I. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Jong, Louis. The collapse of a colonial society: the Dutch in Indonesia during the Second World War. Volume 206 of Verhandelingen van het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap, Volume 206 of Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (illustrated). KITLV Press. 2002. ISBN 978-90-6718-203-4. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Excerpta Indonesica, Volumes 64-66. Contributor Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands). Afdeling Documentatie Modern Indonesie. Centre for Documentation on Modern Indonesia of the Royal Institute of Linguistics and Anthropology. 2001. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Kratoska, Paul H., redaktorSoutheast Asian Minorities in the Wartime Japanese Empire. Psychology Press. 2002. ISBN 978-0-7007-1488-9. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Kratoska, Paul H., redaktorSoutheast Asian Minorities in the Wartime Japanese Empire. Routledge. 2013. ISBN 978-1-136-12506-5. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Kusuma, A.B.; Elson, R.E., "A note on the sources for the 1945 constitutional debates in Indonesia" (PDF), Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia, 167 (2–3), 2011: 196–209, doi:10.1163/22134379-90003589, ISSN 0006-2294
• Martinkus, John. Indonesia's Secret War in Aceh (illustrated). Random House Australia. 2004. ISBN 978-1-74051-209-1. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Abdul Haris Nasution. Tentara Nasional Indonesia, Volume 1. Ganaco. 1963. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Keat Gin, Ooi. Post-War Borneo, 1945–1950: Nationalism, Empire and State-Buildinig. Routledge. 2013. ISBN 978-1-134-05810-5. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Ooi, Keat Gin. Post-war Borneo, 1945–50: Nationalism, Empire and State-Buildinig. Routledge. 2013. ISBN 978-1-134-05803-7. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Post, Peter; et al. eds. The Encyclopedia of Indonesia in the Pacific War. Leiden: Brill. 2010. ISBN 978-90-04-16866-4. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
• Sai, Siew-Min; Hoon, Chang-Yau, redaktorlar Chinese Indonesians Reassessed: History, Religion and Belonging. Volume 52 of Routledge contemporary Southeast Asia series (illustrated). Routledge. 2013. ISBN 978-0-415-60801-5. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Ricklefs, Merle Calvin. A History of Modern Indonesia Since C. 1200 (illustrated). Stanford University Press. 2001. ISBN 978-0-8047-4480-5. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Ricklefs, Merle Calvin. A History of Modern Indonesia Since c. 1300 (Second). MacMillan. 1991.
• Ricklefs, Merle Calvin. A History of Modern Indonesia Since c. 1300 (Second). Stanford, California: Stanford University Press. 1993. səh. 207. ISBN 978-0-8047-2194-3. İstifadə tarixi: 19 April 2011.
• Taylor, Jean Gelman. Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. 2003. ISBN 978-0-300-10518-6.
• Vickers, Adrain. A History Modern of Indonesia. Cambridge. 2005. ISBN 978-0-521-54262-3.
• Tempo: Indonesia's Weekly News Magazine, Volume 3, Issues 43-52. Arsa Raya Perdana. 2003. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Berita Kadjian Sumatera: Sumatra Research Bulletin, Volumes 1-4. Contributors Sumatra Research Council (Hull, England), University of Hull Centre for South-East Asian Studies. Dewan Penjelidikan Sumatera. 1971. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
• Sedjarah Iahirnja Tentara Nasional Indonesia. Contributor Indonesia. Angkatan Darat. Komando Daerah Militer II Bukit Barisan. Sejarah Militer. Sedjarah Militer Dam II/BB. 1970. İstifadə tarixi: 10 March 2014.

• Anderson, Ben. Java in a Time of Revolution: Occupation and Resistance, 1944–1946. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. 1972. ISBN 978-0-8014-0687-4.
• Hillen, Ernest. The Way of a Boy: A Memoir of Java. Toronto: Viking. 1993. ISBN 978-0-670-85049-5.

• Vikianbarda Yaponiyanın Niderland Ost-Hindini işğalı ilə əlaqəli mediafayllar var.