PepsiCo

PepsiCo — mərkəzi Nyu Yorkda yerləşən ümumdünya qida və içki şirkəti. "PepsiCo"-nun xidmətlərinə içki, qida və başqa məhsulların istehsalı, marketinqi aiddir. 1965-ci ildə Pepsi və Frito-Lay şirkətlərinin birləşməsi ilə yaranmışdır.Şirkətin gəlirlərinin yarıdan çoxu ABŞ-nin, 20% -i isə Meksika, Rusiya, Kanada, Böyük Britaniya və Braziliyanın payına düşür.

PepsiCo
PepsiCo
Ümumi məlumatlar
Tipi	İctimai
Sənaye	alıcılıq qabiliyyəti yüksək olan ərzaqlar[d], qida sənayesi
Məhsulları	İçkilər Qida istehsalı
Təsis tarixi	23 avqust 1898
Baş qərargahın yeri	Nyu York, ABŞ
İqtisadi göstəriciləri
Ümumi kapital	16.043.000.000 $ (25 dekabr 2021)[2]
Ümumi aktivlər	92.377.000.000 $ (25 dekabr 2021)[2]
Ümumi gəliri	▼ 62.799 milyard$(2016) [1]
Xalis mənfəəti	▲ 6.379 milyard $ (2016)[1]
Əməliyyat mənfəəti	▲ 9.785 milyard $ (2016)[1]
Struktur
İşçi sayı	264,000 (2016)[1]
Rəhbərlik
Təsisçi	Saleb Bredham
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Pepsi Cola şirkəti Şimali Karolina əczaçısı Kaleb Bredom ( (ing.)) tərəfindən təsis edilib. Bir çox digər təşəbbüskarlar kimi, o da 19-cu əsrin sonuna qədər bütün ölkələrdə satılan Coca-Cola kimi içki yaratmağa çalışırdı. Karbonatlı su, şəkər siropu, vanil, efir yağları, kola fındıq və digər aromatizatorladan ibarət ən uğurlu versiyanı «Pepsi-Kola» (içkinin yaranma tarixi 28 avqust 1898-ci ildir) adlandırdı.The Coca-Cola Company təqlid edərək o, içkisinin konsentratını soda suyunun satıcılarına satmağa başladı. 1902-ci ildə Bredem özünü "Pepsi-Kola"ya tamamilə həsr edərək öz aptekini bağladı; 1903-cü ildə içki patentləşdirildi; 1904-cü ilə siropun istehsalı 75 min litrə çatdı.1905-ci ildə Şimali Karolinadaki ilk iki şüşələmə təsisi françayzinq olaraq faaliyətə başlamışdı, 1907-də bunlar artıq 40 idi, 1910-da - 250,sirop istehsalının həcmi isə 4 milyon litrdən çox idi.İstehsalın sonrakı artması Birinci dünya müharibəsində dayandırılmışdı, çünki əsas tərkib hissəsi olan şəkərin satışı məhdudlaşdırılmış və qiyməti bir funt üçün 5,5 sentə qədər qalxmışdı (kiloqrama 22 sent). Müharibədən sonra şəkərin qiyməti kəskin yüksəldi, bir funt üçün 26,5 sent idi; Bradem, daha da qiymət artımını düşünərək gələcək istifadə üçün şəkər almağa başladı, bu da səhv addım oldu - 1920-ci ilin sonuna qədər şəkər bazarı doyuzdurulmuş idi və qiymət bir funt üçün 2 sentə düşdü, 1923-cü ildə Brademin şirkəti iflas etdi.^[3].

1928-ci ildə Roy C. Meqargel (Roy C. Megargel),"Pepsi-Cola"nın istehsalını canlandırmaq üçün 35,000 dollara marka hüququnu satın aldı, lakin uğursuz oldu.^[4]. 1931-ci ildə içkinin istehsalı, Coca-Cola Şirkəti ilə əlaqələri pozan və yeni imkanlar axtaran New Yorkda yerləşən karamel və sərinləşdirici içkilər istehsal edən Loft, Incorporated nəzarəti altına alındı."Coca-Cola"-nın "Pepsi-Cola" ilə əvəz edilməsi Loft üçün alkoqolsuz içki satışının 3 dəfə azalmasına gətirib çıxardı.1934-cü ildən etibarən Pepsi-Colanın təşviqi üçün o eyni qiymətə (5 sent), lakin Coca-Cola'dan iki dəfə böyük şüşələrdə (12 unsiya ≈ 360 ml) satmağa başlandı. Həmin ildə Kanadada , 1935-ci ildə Kubada, 1936-cı ildə isə Birləşmiş Krallıqda törəmə şirkətlər quruldu.^[3].

1941-ci ildə Loft, Inc. özünün Pepsi-Cola istehsal edən törəmə şirkəti ilə birləşərək yaratsığı yeni şirkət "The Pepsi Cola Company" adlandırıldı, səhmləri isə Nyu-York Fond Birjasında qiymətləndirilməyə başlandı.İkinci Dünya müharibəsi zamanı şəkərin satışına qoyulan məhdudiyyətlər şirkətə zəif təsir göstərmişdi, çünki 1940-cı ildən Kubada şəkər qamışı əkinləri var idi.^[5]. 1948-ci ildən The Pepsi Cola Company qalay bankalarda içkinin satışına başladı; onda qərargah Lonq-Aylenddən Manhettenə köçürülmüşdü.^[3].

1950-ci ildən 1959-cu ilədək şirkətə The Coca-Cola Şirkətinin keçmiş vitse-prezidenti Alfred Steele rəhbərlik edirdi. Onun rəhbərliyi altında, şirkətin mənfəəti 1,3 milyon dollardan 14,2 milyon dollara qədər artmışdı.

1963-cü ildə şirkətə Donald Kendall başçılıq edirdi. İdarəçilik dövründə məhsul çeşidi Patio, Teem, Tropic Surf, Diet Pepsi, Pepsi Light kimi markalarla genişlənmişdir. Pepsi Cola Şirkəti 1965-ci ildə Dallasdan olan Frito-Lay şirkəti ilə birləşdikdən sonra PepsiCo adlandırıldı və çipsi və digər qəlyanaltılar istehsal etdi;bu şirkət 1939-cu ildə German Ley tərəfindən H.Wey Lay & Company adı altında yaradılmışdır,1959-cu ildə o Fritos şirkəti ilə birləşdi, Pepsi ilə birləşmədən əvvəl Frito-Lay məhsulunun çeşidi 32 mövqedən ibarət idi, satış həcmi isə 100 milyonu ötürdü.1970-ci ildə şirkətin dövriyyəsi 1 milyard dollara çatdı, 1970-ci illərdə iki restoran, 1977-ci ildə Taco Bell və 1978-ci ildə isə Pizza Hut alınıb. Hərçənd The Coca-Cola Company Avropada və Asiyanın çox hissəsində yayılması üzrə PepsiCo-nu əhəmiyyətli dərəcədə qabaqlayırdı, məhz PepsiCo SSRİ-də (çatdırmalar 1972-ci ildən, istehsal 1974-cü ildən) və Çində (istehsal 1983-cü ildən) birinci fəaliyyətə başlamış, həmçinin Yaxın Şərq və Latın Amerikası bazarlarına müvəffəqiyyətlə yiyələnmişdi^[3].

1980-ci illərin əvvəllərində yeni məhsullar arasında Pepsi Free (kofeinsiz "Pepsi-Cola") və Slice (təbii limon və limon suyu ilə bir içki) olmuşdur. 1986-cı ildə PepsiCo-ya əvvəllər Frito-Lay-in qəlyanaltı bölməsinə müvəffəqiyyətlə rəhbərlik edən Ueyn Kallovey rəhbərlik etmişdir.1985-dən 1993-cü ilə qədər doqquz ticarət markasının istehsal hüququ alınmışdı: Lipton Original Iced Teas (soyuq çay), Ocean Spray (şirələr), All Sport (idman içkiləri), H2Oh! (qazlı su), Avalon və Mug (kök pivəsi). Bu dövrdə restoranlar bölməsi də 1986-cı ildə Kentucky Fried Chicken (KFC) və 1990-cı ildə Hot 'n Now şəbəkəsi ilə artırıldı, həmçinin 1992-1993-cı illərdə California Pizza Kitchen (pizzaxanalar) şəbəkələri- Chevys (meksikan mətbəxi), East Side Mario's (italyan mətbəxi) və D'Angelo Sandwich Shops alınmışdı^[3].

1996-cı ildə PepsiCO-nun başçısı Kallaveyi Roger Enrico əvəz etdi. Restoran şöbəsinə rəhbərlik etməsinə baxmayaraq, yeni liderin ilk addımlarından biri bu xəttin ayrılması idi: 1997-ci ildə Taco Bell, Pizza Hut və KFC Tricon Global Restaurants-a birləşib (2002-də Yum! Brands adı ilə dəyişdirilib), hansı ki, ilkin səhmlərin yerləşdirilməsi yolu ilə satılmışdı; başqa şəbəkələr isə ayrı-ayrılıqda satılmışdılar.Bu, 1996-cı ildə Latın Amerikasında şüşələmə şirkətlərinin əhəmiyyətli itkilərə məruz qalması səbəbindən,həmçinin PepsiCo-nun öz restoran zəncirlərinin başqa, digər restoran şəbəkələrinin Pepsi-Cola və digər içkilərini satmaqdan imtina etməsi əlaqədar idi. 1998-ci ildə, PepsiCo şirkəti şirə suyu bazarına girərək, Seagram, şirkətindən 3.3 milyard dollara Tropicana Products şirkətini satın aldı. 1999-cu ildə PepsiCo-nun ən böyük şüşələmə şirkəti ing. The Pepsi Bottling Group (restoranların şəbəkələri kimi, ilkin səhmlərin yerləşdirilməsi yolu ilə) satılmışdı. Yerləşdirmə məbləği $2,3 milyard təşkil etdi, PepsiCo səhmlərin 35 %-i özündə saxladı. Nəticədə, Roger Enrikonun idarəçiliyin dörd ilində şirkətin gəlirləri üçdə birə azaldı, ancaq xalis mənfəət $100 milyonda artmış, borc öhdəliyi isə $8 milyarddan $2 milyarda qədər azaldı.

2000-ci ilin oktyabrında South Beach Beverage Company (SoBe ticarət markası) səhm nəzarət paketi alınmışdı.Sonra həmin il dünyada ən məşhur idman içkilərinin markası Gatorade-i, həmçinin qəlyanaltı və ərzaq mağazası malları istehsal edən ing. Quaker Oats Company-i satın alınmışdı(yalnız ABŞ-də o bazarın 86,3 %-i tuturdu). $13,4 milyard ödəməklə, PepsiCo The Coca-Cola Company-ı və Groupe Danone-u ötüb-keçməyi bacardı^[3].

2010-cu ildə PepsiCo-ya yenidən iki böyük şüşələmə şirkətinə (7,8 milyard dollarlıq səhm satın alınmışdı) - Pepsi Bottling Group (PBG) və ing. PepsiAmericas qoşuldu , bu isə şirkəti həcminə görə ikinci ən böyük (Nestledən sonra) ərzaq qrupu istehsalçısına çevirdi^[6].

2015-ci il PepsiCo-un əsas maliyyə göstəriciləri azaldı, həmçinin gəliri 5 % düşdü. Bu şirkət üçün iki əhəmiyyətli ölkələrdə Rusiya və Braziliyada iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi ilə əlaqədar idi: mineral resurslara dünya qiymətlərinin düşməsi, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin azalmasına və ABŞ dolları ilə bağlı bu ölkələrin milli məzənnələrinin kurslarının düşməsinə gətirib çıxardı ; şirkətin gəlirində Rusiyanın payı 2015-ci ildə 4 %-ə qədər, 2014-cü ildə 7 % azaldı. Bundan başqa, piylənmə ilə mübarizə üzrə kampaniya ilə əlaqədar olaraq ABŞ-də PepsiCo məhsullarına tələbatın azalması tendensiyası müşahidə olunur, 2005-ci ildən qaz vurulmuş içkilərin satışı isə 14 % azalıb^[7].

2016-cı ilin fevral ayından etibarən şirkət təxminən 1,445 milyard səhm buraxmış, ümumi dəyəri 140 milyard dollar təşkil etmişdir. Şirkətdə 131 min səhmdarı var.

30 sentyabr 2016-cı ildə PepsiCo səhmlərinin ən böyük sahibləri^[8]:

Səhmdar adı	Səhmlərin sayı	Faiz
The Vanguard Group, Inc.	103,507,898	7,22
State Street Corporation	46,804,678	3,26
BlackRock Institutional Trust Company, N.A.	38,442,527	2,68
Bank of America	27,915,158	1,95
Wellington Management Company	27,672,279	1,93
T. Rowe Price Associates, Inc.	21,642,802	1,51
BlackRock Fund Advisors	21,209,776	1,48
Northern Trust Investments, N.A.	19,778,147	1,38
JPMorgan Chase	19,633,651	1,37
The Bank of New York Mellon	17,149,301	1,20

• Kaleb Bredom ( (ing.), 1866—1934) — Pepsi-Cola-nın ilk şirkətinin təsisçisi.
• Çarlz Qut ( (ing.), 1876—1948) — 1931-ci ildən 1938-ci ilə qədər Pepsi-Cola şirkətinin prezidenti^[9].
• Volter Staunton Mak. ( (ing.), 1895—1990)-1938-ci ildən 1951-ci ilə qədər Pepsi-Cola Şirkətinin prezidenti ^[5][10].
• Alfred Stil ( (ing.), 1901—1959)-^[9].1949-1959-cu illərdə Pepsi-Cola şirkətinin baş icraçı direktoru
• Donald Kendall ( (ing.))1963-cü ildən 1986-cı ilə qədər PepsiCo'nun baş icraçı direktoru, 1959-cu ildən şirkətin beynəlxalq bölməsinə rəhbərlik etmişdir>"Donald M. Kendall" (ingilis). Advameg, Inc. İstifadə tarixi: 2016-11-05.</ref>.
• Con Skalli ( (ing.),)-1977-1983-cü illərdə PepsiCo prezidenti.
• Stiven Reynemud ( (ing.))-2001-ci ildən 2006-cı ilədək İdarə Heyətinin Sədri və Baş İcraçı Direktor^[11].
• İndra Nuyi ( (ing.))-PepsiCo İdarə Heyətinin sədri (2007-ci ildən) və Baş İcraçı Direktor (2006-cı ildən); 2000-ci ildən bu yana, 2001-ci ildən şirkətin prezidenti, 1994-cü ildən etibarən PepsiCo-nun baş maliyyə meneceri olmuşdur. 2015-ci ilin aprel ayından etibarən İdarə Heyətinin üzvüdür

2016-cı il ərzində PepsiCo Forbes Global 2000-ə görə dünyanın ən böyük ictimai şirkətlərinin siyahısında 90-cı yeri tutdu , həmçinin bazar kapitallaşdırması üzrə 42-ci , xalis mənfəət üzrə 98-ci , dövriyyə üzrə 111-ci və aktivlər üzrə 369-cu idi.

Milyard ABŞ dollarında maliyyə göstəriciləri^[12]

İl	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
Dövriyyə	23,51	25,11	26,97	29,26	32,56	35,14	39,47	43,25	43,23	57,84	66,50	65,49	66,42	66,68	63,06
Xalis mənfəət	2,400	3,000	3,568	4,174	4,078	5,642	5,658	5,142	5,946	6,320	6,443	6,178	6,740	6,513	5,452
Səhmlər	21,70	23,47	25,33	27,99	31,73	29,93	34,63	35,99	39,85	68,15	72,88	74,64	77,48	70,51	69,67

PepsiCo şirkəti Rusiyada ilk zavodunu Novorossiyskdə 1974-cü ildə açmışdır. Şirkət 2010-cu ilin mart ayından etibarən Rusiyada şirkətə aid 6 sərinləşdirici içkilər və hər il 40 min ton Lays, Cheetos və Xpycteam çipsləri istehsal edən Frito Lay zavodu var.2010-cu ilin əvvəlində PepsiConun Rusiyanın şirə-süd şirkəti rus. ing. Wimm-Bill-Dann səhmdarları ilə satın alınması barədə razılığa gəldiyi məlum oldu. Wimm-Bill-Dann-ı əldə etdikdən sonra, PepsiCo Rusiyadakı gəlirlərini 2011-ci ildə2010-a nisbətən) 2,6 dəfə artıraraq, 4,95 milyard dollara çatdırdı. Rusiyada PepsiCo'nun satışı 2016-ci ildə 2.64 milyard dollar olaraq reallaşdı^[13].

PepsiCo şirkəti Azərbaycanda ilk zavodunu 2000-ci ildə Bakıda açmışdır.

2017-ci ildən etibarən Pepsi məhsulları Qəbələdə yerləşən Gilan Konserv Zavodunda PepsiCo şirkətinin lisenziyası əsasında Aqua-Minerale suları, Drive Me enerji içkisi, Mirinda qazlı içkilər ailəsi istehsal olunur. Xüsusən Pepsi Light, Pepsi Twist, Pepsi Max, Pepsi Cherry, Pepsi Regular məhsullar, o cümlədən Mirinda Portağal, Mirinda Alma, Mirinda Ananas satışı uğurla həyata keçirilir. Qiymətlər bazar qiymətinə uyğunlaşdırılaraq , Coca-Cola şirkətinin məhsulları ilə sağlam rəqabət əsasında təyin edilir.Məhsullar həm daxili tələbatı ödəməklə yanaşı, həmçinin ixrac da olunur.

1. ↑ ^{1 2 3 4} "2016 annual results". PepsiCo, Inc. 2016-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-21.
2. ↑ ^{1 2} PepsiCo, Inc. Annual Report 2021 SEC 10-K (ing.).
3. ↑ ^{1 2 3 4 5 6} "PepsiCo, Inc. - Company Profile, Information, Business Description, History, Background Information on PepsiCo, Inc" (ingilis). Advameg, Inc. 2016-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-03.
4. ↑ Борисовский, Юрий. "Pepsi. Жажда Pepsi" (rus). CreateBrand.ru. 2002. 2016-11-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-06.
5. ↑ ^{1 2} "Coke vs. Pepsi: The Cola Wars" (ingilis). cnntees.com. 2002. 2016-11-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-07.
6. ↑ Юлия Шмидт, Алексей Алексеев. Новая PepsiCo Arxivləşdirilib 2010-03-05 at the Wayback Machine // Ведомости, № 36 (2554), 02 марта 2010
7. ↑ Jennifer Reingold. "PepsiCo's CEO was right. Now what?" (ingilis). Fortune. 2015-06-05. 2016-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-10.
8. ↑ "PEP Major Holders". Yahoo! Finance. 2015-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-31.
9. ↑ ^{1 2} "PepsiCo, Inc" (ingilis). Encyclopædia Britannica, Inc. 2016-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-05.
10. ↑ Peter B. Flint. "Walter S. Mack, Who Made Pepsi The No. 2 Cola Maker, Dies at 94" (ingilis). The New York Times. 1990-03-19. 2017-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-07.
11. ↑ "PepsiCo's Board of Directors Appoints Indra K. Nooyi as Chief Executive Officer Effective October 1, 2006". wayback machine (ingilis). PepsiCo, Inc. 2006-10-01. 2010-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-05.
12. ↑ "Annual Report 2005 on SEC Filing Form 20-F" (ingilis). PepsiCo, Inc. 2006-02-27. 2016-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-29.
13. ↑ Анатолий Костырев. PepsiCo собралась за стартапами Arxivləşdirilib 2017-05-11 at the Wayback Machine // Коммерсантъ, №62 (6056), 11 апреля 2017