Qaç, Melos!

Qaç, Melos! (走れメロス, Haşire Merosu^?) – Yaponiya yazıçısı Osamu Dazai tərəfindən yazılmış novella. İlk dəfə 1940-cı ildə nəşr olunmuşdur. Yaponiya məktəblərində oxu materialı kimi tədris olunur. Novellanın əsas mövzusu dostluğa olan inamdır.

Melos ədalət anlayışı yüksək olan gənc, sadəlövh çobandır. O, insanlara güvənmədiyi üçün ailə üzvləri daxil olmaqla bir çox insanı öldürmüş tiran kral Dionisin torpaqlarında yaşayır. Melos kralın əməllərindən xəbər tutanda qəzəblənir və ona sui-qəsd təşkil etmək qərarına gəlir. Gizli şəkildə kralın Sirakuzda yerləşən qəsrinə daxil olsa da, yaxalanır və kralın hüzuruna gətirilir. Melos kralı öldürməyi planlaşdırdığını etiraf etsə də, kiçik bacısının toyunu təşkil etmək üçün edamının 3 günlüyünə təxirə salınmasını xahiş edir. Melos qayıdacağının zəmanətini vermək üçün dostu Selinuntun girov qismində saxlanılmasını, qayıtmayacağı təqdirdə onun edam edilməsini təklif edir. Kral Melosun şərtləri ilə razılaşır və bildirir ki, əgər bir an belə geciksə, dostunu öldürəcək. Vəziyyətdən xəbər tutan Selinunt dərhal rolunu qəbul edir və Melosa tam güvəndiyini açıqlayır.

Evinə qayıdan Melos dərhal bacısı və onun nişanlısına dərhal toy keçirmək barədə məlumat verir, lakin əsl məqsədini açıqlamır. Toy hazırlıqları davam edərkən Melos dincəlmək üçün yatağa uzanır, lakin çox yatır. Sözünü tutmaq üçün səhər şəhərə yola düşür. Yolda körpünün uçması, quldur hücumu kimi müxtəlif çətinliklərlə üzləşir, yorulur. Melos bir anlıq təslim olmağı düşünür, lakin dostunun ölümünü və kralın insanlara güvənmək barədə olan fikirlərində haqlı çıxacağını düşünərək var gücü ilə qaçmağa başlayır. Melos ümidsizliklə qaçarkən bir tanışı artıq gec qaldığı deyir və təslim olması barədə israr edir.

Melos düz vaxtında şəhərə çatır və dostu Selinuntu ictimai edamdan xilas edə bilir. Melos təslim olmağı düşündüyü üçün Selinuntdan ona vurmasını xahiş edir. Selinunt isə qayıdacağından şübhə etdiyi üçün eyni şeyi ondan istəyir. Kral ictimaiyyətin reaksiyasından sonra qərarını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur olur və Melosu edamdan azad edir.

Əsərin məzmunu e.ə. IV əsrə aid Qədim Yunanıstan əfsanəsi olan Damon və Pifiyə əsaslanır. Alman şairi Fridrix Şiller 1798-ci ildə bu əfsanə əsasında "Əhd" adlı ballada yazmışdır. Osamu Dazai Şillerin balladasındakı hekayəni yenidən işləmiş və 1940-cı ildə bu novellanı yazmışdır. Novella 1940-cı ilin mayında nəşr olunmuşdur. Dazai novellanı yazarkən mövcud hekayəni genişləndirmiş, personajlar və vəziyyət haqqında əlavə məlumatlar yazmış, hekayəni daha realistik göstərməyə çalışmışdır.^[1]

Dazainin yaradıcılığı üçün bədbin və qaranlıq mövzular xas olsa da, əsəri xoşbəxt sonluqla bitirmişdir. Bu, yazıçının yaşadığı həyat təcrübələri ilə əlaqələndirilir. Dazainin həyatındakı hadisələrdən biri novelladakı hekayəyə oxşardır: Dazainin bütün pulunu xərcləməsindən sonra dostu Dan Kazuo mehmanxanada qalmağa məcbur olmuş və Dazai borcunu ödəmək üçün qayıdacağını vəd etmişdir. Lakin hekayədən fərqli olaraq Dazai qayıtmamışdır. Mehmanxanadan ayrılmaq üçün özü pul ödəməyə məcbur olan Kazuo dostunu axtarmağa başlamış və utandığı üçün borc istəyə bilməyən Dazaini şoqi oynarkən tapmışdır.^[1]

"Qaç, Melos!" Dazainin ən məşhur əsərlərindən biri hesab olunur. Novella müasir Yaponiya ədəbiyyatını qədim yunan və Qərb ədəbiyyatları ilə birləşdirir. Əsərin əsas mövzusu sadəqət və dostluğa olan inamdır. Bu səbəbdən Yaponiyanın orta məktəblərində şagirdlərə oxu materiala kimi təqdim olunur.^[1]

1955-ci ildə novella əsasında serial çəkilmişdir. Əsər əsasında üç anime adaptasiyası istehsal olunmuşdur. 2013-cü ildə teatr tamaşası kimi səhnələşdirilmişdir.^[1]

• Aozora Bunko-da