Səyid Abdulla Özənbaşlı

Səyid Abdulla Özənbaşlı (krımtat. Seid Abdulla Özenbaşlı; 1867, Bağçasaray, Tavriya quberniyası[d] – 1924, Simferopol) — Krım tatar yazıçısı, dramaturq, musiqiçi. Əhməd Özənbaşlının atası.[1]

Səyid Abdulla Özənbaşlı
krımtat. Seid Abdulla Özenbaşlı
Doğum tarixi 1867
Doğum yeri Bağçasaray, Krım, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi 1924
Vəfat yeri
Dəfn yeri Bağçasaray, köhnə krım-tatar məzarlığı
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası→<
SSRİ SSRİ
Milliyyəti Krım tatarı
Uşağı
Fəaliyyəti musiqiçi
yazıçı
dramaturq
Əsərlərinin dili Krım tatarcası

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səyid Abdulla Özənbaşlı 1867-ci ildə Bağçasarayda anadan olub. İbtidai təhsilini yerli müəllim Hüseyn Əfəndidən alıb. Çalışqanlığı və istedadı sayəsində müstəqil olaraq ərəb, fars və rus dillərini öyrənib. Gəncliyində kommersiya fəaliyyətinə üstünlük verərək, məşhur varlı Hacı Abdullanın ticarət evində mühasib işləyib. Eyni zamanda “Tərcüman” qəzetində çalışıb.[2]

Baxçasarayda, "Avropa" çayxanasında bir növ yeni ideyalar klubu yaradıldı. Hər gün sağ tərəfdə qızğın müzakirələr gedirdi. Nəhayət, ifrat solçular onlardan ayrılaraq "Çubukçi" qəhvəxanasına köçdülər. Bu gənclərin arasında gələcək krım tatar mütəfəkirlərinin çoxu var idi. Onlar arasında Hüseyin Bodaninski, Əhmət Nuriddin, Mehmetşah Akçurin, Pıçakçı Mustafa və onlara qoşulmuş Səyid Abdulla Özənbaşlı və Səyid İbrahim də var idi.

Krım tatarları arasında o, teatr üçün ilk əsərlər yazanlardan olub. 1900-cü ildə Baxçasarayda Səyid Abdulla Özənbaşlının əsərlərindən biri olan “Olacağa çarə yoxdur” (“Nə olar, qaçmaq olmaz”) əsasında ilk teatr tamaşası yaradılmışdır. Tamaşada tatarın kor-koranə inancına, taleyə kor-koranə boyun əyməsi məsxərəyə qoyulurdu. səgnəyə qoyulan zaman o, bu tamaşada qadın rolunu oynayıb. Bir tərəfdən teatr tamaşasının özü, digər tərəfdən qadın rolunda olan kişi Baxçasaray sakinlərini inanılmaz dərəcədə qəzəbləndirdi. Yazar və aktyor Səyid Abdulla Özənbaşlı hücuma məruz qalıb.

1902-ci ilin aprelində Özənbaşlı Baxçasarayda emalatxana açır və burada gənclərə müxtəlif sənətlər öyrədirdi. Müasirlərinin fikrincə, o, tikmə və xəttatlıq sənətinin mahir ustası olmaqla yanaşı, şərq musiqisinin də gözəl ifaçısı idi.[3]

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Oğlu — Əhməd Özənbaşlı, Krım tatar yazıçısı, dramaturq, həkim, ictimai və siyasi xadim.[2]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • “Bağçasaray dastanları” (Baxçasaray əfsanəsi): Kərim İ.Qaspıralının “Canlı” tarixi 1883-1914 - Akmescit, 1999.- S. 104-106.
  • “Olacağa çarə yoxdur” (Nə olur, qaçmaq olmaz): Çal. - Bağçasaray, 1902. - 23 san. // Kerim İ. Kırımtatar ədəbiyatı. - Akmescit, 1995. - s. 97-109 // Yıldız. - 1995.- No 1.- S. 17-31.
  • “Ey, könül” (Hey, ürək): Şeir, Kərim İ.Qaspralının “canlı” tarixi 1883-1914.- Akmescit, 1999.- S. 101-103.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Осман АКЧОКРАКЛЫ. О Сеит Абдулле Озенбашлы? Перепечатка некролога (Осман АКЧОКРАКЛЫ, Газета «Енъи дюнья». – 1924. – январь 11) // Голос Крыма (русский). № 47 (139). — 2017. — 01 декабрь. 2019-05-03 tarixində arxivləşdirilib.
  2. ↑ 1 2 Випускники Одеського (Новоросійського) університету (PDF). Одес. нац. ун-т ім. І. І. Мечникова, Наук. б-ка ; наук. ред. В. А. Сминтина ; відп. ред. М. О. Подрезова ; упоряд.: В. П. Пружина, В. В. Самодурова, В. С. Єлпатьївська (ukrayna) (2). Одеса: Астропринт. 2010. 150—151.
  3. ↑ Зарубин В. Г. Джафер Сейдамет. Штрихи к портрету // Историческое наследие Крыма. № 12—13. Симферополь. 2006. 46.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Велиулаева А. Алиева Л. Къырымтатар эдебияты: 7-нджи сыныф ичюн дерслик-хрестоматия. — Акъмесджит, 1993. С. 88-89.
  • Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944 гг.): Биобиблиографический словарь. — Симферополь, 1999.
  • Керимов И. Сеид—Абдулла Озенбашлы (1867—1924) // Голос Крыма.-- 1996.-6 сентября.
  • Керим И. Его при жизни называли «народный поэт»// Голос Крыма.-- 1997.-- 21 февраля.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]