Sofiya Bəsirzadə

Sofya Bəsirzadə (28 fevral 1918, Kazan quberniyası – 4 yanvar 2000, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktrisası, Azərbaycan SSR xalq artisti (1974).^[1]

Sofya Bəsirzadə
Sofiya (Sofa) Bəşir qızı Bəsirzadə (Vəzirova)
Digər adları	Sofiya, Sofa
Doğum tarixi	28 fevral 1918(1918-02-28)
Doğum yeri	Kazan quberniyası, RSFSR
Vəfat tarixi	4 yanvar 2000(2000-01-04) (81 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Fəaliyyəti	teatr aktrisası, kino aktrisası, aktrisa
Mükafatları	1974
IMDb	ID2367563

Əsil soyadı Vəzirovadır. Atasının nəsil şəcərəsinə görə səhnəyə ilk addımlarından tamaşaçılar arasında "Bəsirzadə" kimi tanınıb. Bəzi proqram və afişalarda adı "Sofa" kimi də yazılıb. Teatr kollektivində də ona "Sofa xanım" deyə müraciət ediblər.^[2]

Səhnədə bir-iki cümləsi olan personajlar da ifa edib, xarakterik dramatik obrazlar da oynayıb, sevgili qəhrəmanlar obrazlarında da bacarığını sınayıb. Bu surətlərin dramatiki də olub, faciəvi ruhlusu da. Qroteskli satiriki də olub, məsxərəvari yumorlusu da. Əsas cəhət odur ki, aktrisanın daxili imkanlarının zənginliyi müxtəlif səpkili rolların ifası üçün yararlı idi. Teatr səhnəsində 62 ildən çox çalışıb. Səhnə görkəminin təravəti həmişə göz oxşayıb, çevik plastikası heyranlıq doğurub.

Sofiya Bəşir qızı Bəsirzadə (Vəzirova) 28 fevral 1918-ci ildə Kazan quberniyasının köhnə Çukan kəndində doğulub. İki yaşında olanda ailəsi Bakıya köçüb və Sofiya xanım azəri türkcəsini mükəmməl öyrənib. Bakıdakı 3 saylı beynəlmiləl məktəbdə ibtidai təhsil alıb. Sonra 134 saylı məktəbdə orta təhsilə yiyələnib. Yuxarı siniflərdə oxuyanda dram dərnəyinə üzv olub. 1936-cı ildə Mirzə Fətəli Axundzadə adına Bakı Teatr Məktəbinə daxil olub. Həmin ilin noyabrından başlayaraq AMDT-nin tamaşalarında kütləvi səhnələrdə, epizod rollarda səhnəyə çıxıb. Üçüncü kursda, 1 sentyabr 1938-ci ildə tələbə-aktrisa AMDT-nin aktyor truppasına qəbul edilib.

Yüzdən çox obrazın ifasında səhnəyə çıxan Sofa Bəsirzadənin Nisə xanım ("Lənkəran xanının vəziri", Mirzə Fətəli Axundzadə), Sevər, Gülgün, Tanya, Gülsabah, Gülnisə ("Oqtay Eloğlu", "Od gəlini", "Yaşar", "Dönüş" və "Solğuri çiçəklər", Cəfər Cabbarlı), Nina, Rübabə ("Şeyx Sənan" və "Səyavuş", Hüseyn Cavid), Məryəm, Tamara, Tatyana ("Fərhad və Şirin", "Vaqif" və "İnsan", Səməd Vurğun), Səadət ("Müsibəti-Fəxrəddin", Nəcəf bəy Vəzirov), Xanın qızı, Pəri cadu ("Köhnə dudman" və "Pəri cadu", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), Tərlan xanım ("Yalan", Sabit Rəhman), Qlumova ("Müdriklər", Aleksandr Ostrovski), Toni xala ("Füsunkar qız", Mikolaş Dyarfaş), Anna Dmitriyevna ("Canlı meyit", Lev Tolstoy), Fedra ("Dəlilər", Lope de Veqa), Səadət xanım ("Unuda bilmirəm", İlyas Əfəndiyev), Nihal ("Qəribə adam", Nazim Hikmət), Aliyə ("Təhminə və Zaur", Anar), Mariya Xosefa ("Dişi canavar", Federiko Qarsiya Lorka), Dayə ("Medeya", Jan Anuy), Aybəniz ("Cavanşir", Mehdi Hüseyn), Peyanira ("Mehmanxana sahibəsi", Karlo Haldoni), Esrelya ("Sevilya ulduzu", Lope de Veqa), Nataliya ("Vassa Jeleznova", Maksim Qorki), Mariya Antonovna ("Müfəttiş", Nikolay Qoqol) rolları ifadə vasitələrinin zənginliyi baxımından seçilirlər.

Sofiya Bəsirzadə ondan artıq bədii filmə çəkilib. Ömrünün son illərini o Bakı Bələdiyyə teatrında çalışıb.

Aktrisa 4 yanvar 2000-ci ildə Bakıda vəfat edib.

• Azərbaycan SSR əməkdar artisti — 30 aprel 1955
• Azərbaycan SSR xalq artisti — 1 iyun 1974^[1]

1. 777 №-li iş (film, 1992) (tammetrajlı bədii film)
2. Anlamaq istəyirəm (film, 1980) — rol: Əhmədin anası
3. Avqust gələndə (film, 1984)
4. Aygün (film, 1960)
5. Bəxtiyar (film, 1955)
6. Bizim Cəbiş müəllim (film, 1969)
7. Bizim küçənin oğlanları (film, 1973)
8. Dədə Qorqud (film, 1975)
9. Dəli Kür (film, 1969)
10. Dörd bazar günü (film, 1975)
11. Evin kişisi (film, 1978)
12. Əhməd haradadır? (film, 1963)
13. Görüş (film, 1955)
14. Göz həkimi (film)
15. Gümüşgöl əfsanəsi (film, 1984)
16. Günahsız Abdulla (film, 1984)
17. Xüsusi vəziyyət (film, 1986)
18. İstintaq davam edir (film, 1966)
19. Qara daşlar (film, 1956)
20. Qisas (film, 1991)
21. Qorxma, mən səninləyəm
22. Mən mahnı qoşuram (film, 1979)
23. Musiqi müəllimi (film, 1983)
24. Od içində (film, 1978)
25. Ötən ilin son gecəsi (film, 1983)
26. Park (film, 1983)
27. Pəncərədə işıq (film, 1987)
28. Romeo mənim qonşumdur (film, 1963)
29. Sarıköynəklə Valehin nağılı (film, 1980)
30. Sürəyya (film, 1987)
31. Şərikli çörək (film, 1969)
32. Telefonçu qız (film, 1962)
33. Var olun, qızlar... (film, 1972)
34. Yeni horizont (film, 1940)
35. Yenilməz batalyon (film, 1965)
36. Yol əhvalatı (film, 1980)
37. Yollar görüşəndə... (film, 1979)