Əjdərov Təhmasib Hüseyn oğlu (17 aprel 1964, Bakı) — Azərbaycan və Ukrayna alimi; iqtisad elmləri doktoru (2002); işlədiyi dövrdə 1-ci dərəcəli Baş Dövlət Vergi Xidməti Müşaviri – Vergi Xidməti Generalı; sambo və qaçış üzrə idman ustası.
Təhmasib Əjdərov | |
---|---|
Təhmasib Əjdərov | |
| |
Doğum adı | Təhmasib |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
Vətəndaşlığı | SSRİ → Azərbaycan |
Milliyyəti | Azərbaycanlı |
Atası | Əjdərov Hüseyn Qədim oğlu |
Elm sahələri | İqtisadiyyat, Hüquq |
Elmi dərəcələri | |
Elmi adı | iqtisad elmləri doktoru (2002) |
Alma-mater |
Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti |
Təhsili |
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti, Rusiya Federasiyası Prezidenti yanında Dövlət Xidməti Akademiyası |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Təhmasib Əjdərov 17 aprel 1964-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur. Hərbi partiya məktəbini, Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun maliyyə-kredit, Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsini əla qiymətlərlə bitirərək, iqtisadçı və hüquqşünas ixtisaslarına yiyələnmişdir.[1] Sonralar Rusiya Federasiyasının Prezidenti yanında Dövlət Xidməti Akademiyasında təhsil almışdır.
Azərbaycanda vergi xidməti Maliyyə Nazirliyinin tərkibindən ayrıldıqdan sonra Baş Dövlət Vergi inspeksiyasında hüquq şöbəsinin rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Bir müddət sonra isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərancamı ilə Baş Dövlət Vergi müfəttişliyinin rəis müavini təyin edilmiş, uzun illər həmin vəzifədə çalışmış, I dərəcəli Baş Dövlət Vergi Xidməti Müşaviri (vergi xidməti generalı) rütbəsinə qədər yüksəlmişdir.[2]
Fransa, Almaniya, Avstriya və Türkiyədə vergi üzrə beynəlxalq ixtisasartırma kurslarını müvəffəqiyyətlə bitirərək, həmin ölkələrin sertifikatlarını almışdır.
1996-cı ildə İqtisadiyyat İnstitutunun aspiranturasını əla qiymətlərlə bitirərək namizədlik dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə etmişdir. Azərbaycan Respublikası Ali Attestasiya Komissiyasının 1997-ci il tarixli qərarı ilə Təhmasib Hüseyn oğlu Əjdərova "İqtisad elmləri namizədi" alimlik elmi dərəcəsi verilmişdir. Azərbaycanda vergi mexanizminin formalaşması və təkmilləşdirilməsi problemləri üzrə ilk tədqiqatçı alimdir.
2000-ci ildə elmi yaradıcılıq fəaliyyəti ilə əlaqədar Ukraynanın Kiyev şəhərinə getmişdir. Orada doktoranturanı bitirdikdən sonra maliyyə, pul tədavülü və kredit ixtisası üzrə doktorluq dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə etmişdir. Ukrayna Ali Attestasiya komissiyasının 2002-ci il tarixli qərarı ilə Təhmasib Hüseyn oğlu Əjdərova "İqtisad elmləri doktoru" elmi dərəcəsi verilmişdir.[3]
Təhmasib Əjdərovun elmi əsərləri Azərbaycanda, Rusiyada, Ukraynada, Belarusiyada, Qazaxıstanda, Özbəkistanda, İranda və Türkiyədə nəşr edilmişdir. 15 elmi monoqrafiyanın, 10 broşuranın, 100-ə yaxın elmi məqalənin, bir sıra təlimat-instruksiya, proqram və qanun layihələrinin müəllifidir. Hazırda hüquq və iqtisadiyyat sahəsində elmi araşdırmalarını davam etdirir.
Təhmasib Əjdərov 1992-ci ildə AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun aspirantı olmuş, 1996-cı ildə isə həmin aspiranturanı əla qiymətlərlə bitirərək, Azərbaycan Respublikasında "Bazar islahatlarının həyata keçirilməsində vergi mexanizminin rolu" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, İqtisad elmləri namizədi alimlik elmi dərəcəsi almışdır. 1997-ci ildə isə həmin instituta doktorant qəbul edilmişdir. Onun "Vergi mexanizminin formalaşması və təkmillləşdirilməsi problemləri" adlı monoqrafiyası 1997-ci ildə "Elm" nəşriyyatında çapdan çıxmışdır.[4]
T.Əjdərovun "Vergi mexanizminin formalaşması və təkmillləşdirilməsi problemləri" adlı monoqrafiyasında gənc Azərbaycan dövləti üçün vacib olan vergi sisteminin formalaşmasının elmi nəzəri əsasları göstərilmişdir.
Elmi tədqiqatlarda beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirmişdir. ABŞ, Kanada, İngiltərə, Fransa, Yaponiya, Danimarka kimi dövlətlərin vergi sistemini öyrənən iqtisadçı alim bu ölkələrin təcrübəsi və Azərbaycanın milli xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla respublika vergi sisteminin əsaslarını işləyib hazırlamışdır.
T.Əjdərov Azərbaycan vergi siteminin inkişaf mərhələlərini öyrənmiş və olduqca vacib praktik nəticələr çıxarmışdır.[5]
Təhmasib Əjdərovun "Vergi mexanizminin formalaşması və təkmilləşdirilməsi" adlı monoqrafiyası 1997-ci ildə akademik Azad Mirzəcanzadənin təqdimatı əsasında Rusiya Dövlət Xidməti Akademiyasının nəşriyyatında rus dilində çap olunmuşdur. Sonrakı illərdə T.Əjdərovun iqtisadi və hüquqi məsələlərə dair daha 5 monoqrafiyası işıq üzü görmüşdür. T.Əjdərovun monoqrafiya və kitablarına Azərbaycanda, Mirzə Fətəli Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında, Mərkəzi Şəhər Kitabxanasında (indiki Prezident Kitabxanası), Elmi-texniki Kitabxanada rast gəlmək mümkündür.[6]
Azərbaycanda keçirilən, müxtəlif mövzulara həsr olunmuş elmi praktiki konfranslarda T.Əjdərov mütəmadi olaraq tezislərlə çıxış etmişdir.[7]
Alimin "Azərbaycan Respubikasında vergi mexanizminin formalaşması və təkmilləşməsi problemləri" mövzusunda yazdığı doktorluq işi, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin 4 kafedrasının 28 sentyabr 2001-ci ildə keçirilmiş birgə iclasında müzakirə olunmuşdur. İclasda iştirak edən nüfuzlu alimlər T.Əjdərovun doktorluq işi barədə yüksək fikirlər bildirmişlər.
"Maliyyə-pul dövriyyəsi və kredit" ixtisası üzrə İxtisaslaşdırılmış Elmi Şura Azərbaycanda olmadığı üçün göndəriş məktubu əsasında Təhmasib Əjdərov elmi fəaliyyətini 2000-ci ildən Ukraynada davam etdirmişdir. Elmi fəaliyyətini Ukraynada davam etdirən T.Əjdərov qısa müddətdə bu ölkənin elmi dairələrində də tanınmış, vergilər sahəsində yüksək nəzəri-praktik hazırlığa malik bir mütəxəssis və alim olduğunu göstərmişdir. O, ukraynalı həmkarları ilə sıx yaradıcılıq əlaqələri qura bilmişdir. T.Əjdərovun elmi əsərlərinə, monoqrafiya və kitablarına Dneprepetrovski Dövlət Universitetinin elmi kitabxanasında, V.Q.Korolenko adına Xarkov Dövlət Elmi Kitabxanasında, M.Qorki adına Odessa Dövlət Kitabxanasında, Ukrayna Milli Parlament Kitabxanasında və Ukrayna Kitab Palatasında rast gəlmək olar.[8][9]
T.Əjdərovun 2003-cü ildə Kiyevdə nəşr olunan "İqtisadiyyatın inkişafı və vergi siyasəti" adlı monoqrafiyası Ukrayna alimləri tərəfindən maraqla qarşılanmışdır. T.Əjdərov Ukraynada çalışdığı müddətdə bu respublikada nəşr olunan nüfuzlu "Ekonomist" jurnalı ilə fəal əməkdaşlıq edib, onun səhifələrində məqalələr və şərhlərlə çıxış edib.
Ukrayna Ali Attestasiya Komissiyasının 2002-ci il tarixli qərarı ilə Təhmasib Hüseyn oğlu Əjdərova iqtisad elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilmişdir.[10]
Təhmasib Əjdərovun elmi araşdırmalarının nəticələrindən MDB ölkərinin maliyyə və vergi orqanlarında geniş istifadə olunmuşdur.
Orta məktəbdə təhsil aldığı dövrdə müxtəlif ümumrespublika fənn olimpiadalarında iştirak edib, tərifnaməylə təltif olunub. Məktəbin komsomol komitəsinin katibi kimi də fəaliyyət göstərib. İctimai işlərdə iştirakına görə, Azərbaycan Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının rayon komitəsinin tərifnaməsi ilə təltif edilib. Orta məktəbi fərqlənmə ilə bitirib.
T.Əjdərov ordu sıralarında xidmət etdiyi dövrdə "Əlaçı Əsgər" nişanı ilə təltif olunmuşdur. Nümunəvi xidmətinə görə dəfələrlə valideynlərinə təşəkkür məktubları göndərilib. Zabalkalye hərbi dairəsi siyasi idarəsi yanında hərbi partiya məktəbinə oxumağa göndərilib. Burada oxuduğu dövrdə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının sıralarına qəbul edillərək Hərbi partiya məktəbini uğurla bitirib.
T.Əjdərov Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakultəsində oxuyarkən tələbə elmi cəmiyyətinin sədri olmuş, keçirilən elmi konfranslarda iştirak etmişdir. Universitet üzrə keçirilən tədbirlərin əksəriyyətində bir təşkilatçı kimi özünü tanıtmışdır. Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının Nərimanov rayon komitəsində çalışdığı dövrdə gənclər arasında tərbiyəvi-təşkilatı işlər aparmışdır.
Mənzil Kommunal Təsərrüfat Nazirliyinin istehsalat birliyində çalışarkən Təhmasib Əjdərov xalq nəzarət qrupunun sədri olmuş, ayrı-ayrı idarələrdə borc şəklində qalmış maliyyə vəsaitlərinin büdcəyə yığılmasını təmin etmişdir. Təhmasib Əjdərov Maliyyə Nazirliyində işlədiyi dövrdə bu nazirliyin hüquq işini günün tələblərinə uyğun səviyyədə yenidən qurmuşdur. Onun tərəfindən Maliyyə Nazirliyinin hüquq işinin təşkilinin əsasnaməsi hazırlanmış və əsasnamə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmişdir. Azərbaycanda vergi xidməti Maliyyə Nazirliyinin tərkibindən ayrıldıqdan sonra T.Əjdərov baş dövlət vergi inspeksiyasında Hüquq şöbəsinin rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Hüquq şöbəsinin rəisi olduğu dövrdə Bakı şəhərinin Xətai rayonunda kompleks yoxlamanın aparılması üçün 100 nəfərdən ibarət olan yoxlama qruppasına rəhbərlik etmişdir. Yoxlama nəticəsində dövlət büdcəsindən gizlədilmiş milyonlarla manat pul vəsaiti aşkar edilmiş və həmin vəsaitlərin dövlət büdcəsinə alınması təmin edilmişdir. Həmin dövrdə Azərbaycan Respublikasının vergi qanunvericiliyinə dair bir çox qanun və normativ aktların, təlimatların habelə Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrlə imzaladığı vergi sahəsinə dair ikitərəfli sazişlərin layihələrinin hazırlanmasında Təhmasib Əjdərov bilavasitə iştirak etmişdir. Təhmasib Əjdərov ölkə prezidentinin sərəncamı ilə baş dövlət vergi müfəttişinin rəis muavini vəzifəsinə irəli çəkilmişdir. Bu vəzifədə işlədiyi zaman ölkə mətbuatının səhifələrində mütəmadi olaraq "Vergi siyasəti — vətəndaşlıq mədəniyyəti", "Haram virusu", "İnfilyasiya xərçəngi", "Bürokratiya ətaləti", "İqtisadi təhlükəsizliyə xidmət vətəndaşlıq borcumuzdur", "Seçici marağı", "Avropa oyunları — xalq marağı" və sair məqalələrlə çıxış etmişdir.[11]
T.Əjdərov Azərbaycanın xarici ölkələrdəki diasporunun təşəkkül tapması, dünya Azərbaycanlılarının doğma vətənlə əlaqələrinin genişlənməsi naminə imkan və bacarığını əsirgəməmişdir.
Ayrı-ayrı ölkələrdəki Azərbaycan diasporunun təşkilatlanmasında əməyi olmuş, müxtəlif ölkələrdəki azərbaycanlılarla əlaqə saxlamışdır. T.Əjdərov xarici səfərlərdə olduğu vaxtlar həmvətənləri ilə görüşür, onların uğur və qayğıları ilə yaxından tanış olmağı özünə borc bilirdi. Bu münasibətlərin nəticəsidir ki, T.Əjdərov 2004-cü ildə Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin qurultayına nümayəndə seçilmiş və bu mötəbər forumda fəal şəkildə iştirak etmişdir.
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndəlikləri keçirdikləri müxtəlif tədbirlərə iqtisad elmləri doktoru T.Əjdərovu da rəsmi şəkildə dəvət ediblər.
Təhmasib Əjdərov ziyalı bir ailə mühitində böyümüşdür. Atası tanınmış iqtisadçı alim, professor Əjdərov Hüseyn Qədim oğlu, əmisi isə tibb elmləri namizədi, dossent və YUNESKO-nun fəxri professoru Qurbanov Mehdi Qədim oğludur. Belə bir ailə mühitinin olması T.Əjdərovu daima elmi araşdırmalara və yeniliklərə sövq etmişdir.
Təhmasib Əjdərovun 3 övladı vardır.
Təhmasib Əjdərov 15 elmi monoqrafiyanın, 10 broşuranın, 100-ə yaxın elmi məqalənin müəllifidir. Aşağıda təqdim olunan əsərlər onun elmi fəaliyəttinin bir qismidir.