X Kristian

X Kristian (tam adı: Kristian Karl Frederik Albert Aleksandr Vilhelm; 26 sentyabr 1870[1][2][…] – 20 aprel 1947[1][2][…], Amalienborq[d], Kopenhagen, Danimarka) — 1912-1947-ci illərdə Danimarka kralı, həmçinin 1918-1944-cü ildə ilk və tək İslandiya kralı olan şəxs.

X Kristian
Christian X
bayraq
Danimarka kralı
bayraq2
14 may 1912 – 20 aprel 1947
ƏvvəlkiVIII Frederik
SonrakıIX Frederik
1 dekabr 1918 – 17 iyun 1944
ƏvvəlkiTitul yaradıldı
Sonrakıİslandiya respublika elan olundu
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Şarlottenlund sarayı
Vəfat tarixi (76 yaşında)
Vəfat yeri Amalienborq sarayı
Fəaliyyəti monarx, zabit
Atası VIII Frederik
Anası Luiza Evgeniya
Həyat yoldaşı Aleksandrina
Uşaqları
Dini lüteranlıq
Rütbəsi general
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1870-ci ildə, Danimarka kralı VIII Frederik və İsveç şahzadəsi Luiza Evgeniyanın ailəsində doğulmuşdu. Ana tərəfdən babası XV Karl idi. Doğulanda atası hələ vəliəhd şahzadə idi və qardaşlarının ən böyüyü idi. 1889-cu ildə imtahan verərək gimnaziyaya daxil olmuş ilk Danimarka kralı olmuşdur.

Evliliyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

26 aprel 1898-ci ildə Meklenburq-Şverin hersoqu III Fridrix Fransın qızı Aleksandrina ilə Kann şəhərində evlənmişdir. İki övladı olmuşdur:

Vəliəhd dövrü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1905-ci ildə Norveç müstəqilliyini elan edəndə, Kristianın kiçik qardaşı Haakon, VII Haakon adı ilə Norveç kralı elan olundu. 29 yanvar 1906-cı ildə kral IX Kristianın ölümündən sonra atası VIII Frederik taxta çıxdı və Kristian vəliəhd təyin olundu.

Taxta çıxması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

14 may 1912-ci ildə atasının Hamburqda qəfil ölümündən sonra X Kristian adı ilə taxta çıxdı.

Pasxa böhranı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1920-ci ildə Versal sülh müqaviləsinin şərtlərinə görə Şlezviq vilayətində referendum keçirildi və referendum nəticəsində Şimali Şlezviq Danimarkaya, Mərkəzi və Cənubi Şlezviq isə Almaniyaya birləşdi. Lakin millətçilər, Mərkəzi Şlezviqdəki Flensburq şəhərinin Danimarkada qalmasını tələb etdilər. Kral bu tələbi qəbul etdi və baş nazir Karl Teodor Zaleyə bu barədə göstəriş verdi. Lakin baş nazir Danimarkanın konstitusiyalı monarxiya olduğunu xatırladıb bu göstərişdən imtina etdi. Kral hökuməti istefaya göndərdi və öz hökumət üzvlərini yerləşdirdi. Lakin bu hərəkət Danimarkada etirazlara səbəb olduqdan sonra kral öz hökumətini də buraxdı. Məhz bu hərəkətdən sonra Danimarka kralının siyasi nüfuzu bitdi və bir daha parlamentin sözündən çıxa bilmədi.

X Kristian 1940-cı ildə, paytaxt əhalisi ilə birlikdə.

İkinci Dünya Müharibəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

9 aprel 1940-cı il, səhər saat 4 radələrində Danimarka Almaniya tərəfindən sürətlə işğal olunmağa başladı.[3] Kral təslim oldu və Danimarkanın özünüidarə hüququ saxlanılması ilə birlikdə Danimarka Almaniya tərəfindən müharibənin sonunacan işğalda saxlanıldı. Qardaşı VII Haakon və digər Avropa krallarından fərqli olaraq o sürgünə getmədi və öz ölkəsində qaldı. 13 oktyabr 1942-ci ildə atından yıxılandan sonra dövlət işlərindən tamamilə çəkilən Kristian ölümünəcən passiv həyat tərzi sürdü.

Ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1947-ci ildə Kopenhagendə, Amalienborq sarayında vəfat etdi.

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Christian X // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 Lundy D. R. Christian X zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, King of Denmark // The Peerage (ing.).
  3. ↑ William Shirer, The Rise and Fall of the Third Reich(New York: Simon & Schuster, 1990), səh 663.
  4. ↑ "London Qəzeti 11 oktyabr 1901 sayı". 2022-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-24.
X Kristian
Oldenburqlar sülaləsinin kiçik qolu
Doğum: 26 sentyabr 1870 Vəfat: 20 aprel 1947
Hakimiyyət titulları
Vakant
Titulun əvvəlki son sahibi
VIII Frederik 		{{{titul}}}
14 may 1912 – 20 aprel 1947 		Xələfləri 
IX Frederik