Yelena Axvlediani

Yelena Dmitriyevna Axvlediani (gürc. ელენე დიმიტრის ასული ახვლედიანი, 5 aprel 1898[1], Telavi, Tiflis quberniyası – 30 dekabr 1975[2], Tbilisi) — Sovet gürcü rəssamı, qrafik rəssamı, teatr rəssamı.

Yelena Axvlediani
gürc. ელენე დიმიტრის ასული ახვლედიანი
Doğum tarixi 5 aprel 1898(1898-04-05)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 30 dekabr 1975(1975-12-30)[2] (77 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Rusiya imperiyası→SSRİ SSRİ
Fəaliyyəti rəssam
Təhsili
Mükafatları "Şərəf nişanı" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yelena Axvlediani 1901-ci ildə Telavi (Kaxeti) şəhərində həkim ailəsində anadan olmuşdur. 1910-cu ildə valideynləri ilə birlikdə Tbilisiyə köçmüşdür. Orada o, Yelizavetinskaya küçəsində (indiki Çinamjqvrişvili) yaşamışdır.[3]

Valideynləri onun musiqiçi olmasını arzulasa da, sonda Yelenanın istəyi ilə onun rəssam olmaq niyyəti ilə razılaşmaq məcburiyyətində qaldılar. Yelena Axvlediani hələ gimnaziyada ikən rəngarlıqla ciddi məşğul olmağa başlamışdı və 1919-cu ildə Tiflisdə rəsm sərgisində iştirak etmişdir.[4] O, 1922-ci ildə Rəssamlıq Akademiyasına daxil olmuş və burada Georgi Gabaşvilinin sinfində oxumuşdur. Birinci kursun sonunda Akademiyanın elmi işçisi olaraq İtaliya və Fransaya göndərilmişdir. Bir neçə il Parisdə məskunlaşmış, burada 1924-1927-ci illərdə Kolarossi Sərbəst Sənət Akademiyasında oxumuşdur.

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rəsm kataloqu, 1927

Bütün bu müddət ərzində Gürcüstan mənzərələri Axvledianinin yaradıcılığının əsas mövzusu olaraq qalmışdır. O, bu müddət ərzində “Kaxeti. Qış", "Şənlik", "Köhnə Zəng Qülləsi", "Sabue", "Yolda İstirahət", "Qədim Tiflis" ("Köhnə Tiflis ") və Gürcüstanın çoxsaylı mənzərələrinə həsr olunmuş əsərlər yaratmışdır. Rəssamın işi fransız sənətşünasları tərəfindən müsbət qarşılanmışdır.[4]

Yelena Axvledianinin yaradıcılığının üslub xüsusiyyətlərindən biri də obrazın bəzədilməsi - ornamentalizm idi. Rəssam gürcü mənzərələri ilə yanaşı, o vaxt olduğu ölkələri də yaradıcılıq mövzusuna daxil edirdi: "Parisin guşəsi", "Parisdəki işçilər məhəlləsi", "Venesiya".

1927-ci ildə Axvlediani Gürcüstana qayıtdı, Telavi, Tbilisi və Kutaisidə fərdi sərgilər keçirdi, Kote Marjanişvilidən Kutaisidəki Dram Teatrında işləmək təklifi aldı. Gürcüstanda, sonra xaricdə teatrlarda rəssam kimi çalışır. Yelena Axvlediani kompozisiya baxımından aydın və qüsursuz rəngli rəsmlər olan çoxsaylı tamaşalar üçün dekorasiya eskizləri yaratmışdır.

Axvlediani, bir sıra filmlər və 60-dan çox tamaşaya rəssam tərtibatı vermişdir. Tiflisdə Kote Marcanişvili adına Tbilisi Akademik Teatrında "Üç gombul" (1931), "Madam San-Jen" (1940), "Otelin Sahibi" (1952), "Heç nə haqqında çox danışmaq", (1963) və s. tamaşaların dekorasiyası onun əl işidir. Bundan əlavə T.Şevçenko adına Kiyev Opera və Balet Teatrında "Bal Maskarad", M.Kirov adına Leninqrad Opera və Balet Teatrında "Ana" (1957) əsərlərinin quruluşçu rəssamı olmuşdur.

Tiflisdəki abidəsi

Eyni zamanda, Axvlediani mənzərə rəssamlığı ilə məşğul olmağa davam edirdi. Onun əsas mövzusu kiçik Gürcüstan şəhərləri idi -"Şatili", "Telavi", "Köhnə Kutaisidə". Bu dövrün əsərləri soyuq qurğuşun tonları, nəcib rəng məhdudluğu ilə fərqlənir: milli dekorativ sənətə olan ehtiras, xüsusən də təqib və niellodan təsirlənmişdir. Mənzərələr möhtəşəm və poetik olurdu. Sakit şəhər küçələri mövzusundan Axvlediani dağ mənzərələrinin təsvirinə müraciət edir: "Miqrel dağlarında", "İmereti", "Passanauri ətrafı" əsərləri bu qəbildəndir. Getdikcə onun yaradıcılıq üslubu daha ifadəli olur və dolğunlaşır. Axvlediani üçün qış mənzərələri çox tipikdir.

Sənətçi doğma Gürcüstan obrazını çatdırır, eyni zamanda təkcə doğma təbiətinin fikirləri ilə məhdudlaşmır. 1940-cı illərdə "Vətən Müharibəsi günlərində Moskva" əsəri bu illərdə çəkilmişdir. O, Ukraynada, Tallində, Praqada, Bratislavada çoxsaylı mənzərələri təsvir etmişdir.

O, faşist işğalçılarından Qafqazın qəhrəmancasına müdafiəsi tarixinə dair əsərlər də yaratmşdır - “L.P.Beriya Kluxor aşırımında Qafqazın müdafiəsini təşkil edir” və s.[5]

Axvlediani yaradıcılığının digər mövzusu böyük tikinti layihələridir ("Samqori", "Teziokam-stroy"). Rəssamın qrafik işləri, "Müharibə günlərində", "Köhnə və yeni Tiflis" kimi silsilə əsərlər yaratması ilə fərqlənir.

Bundan əlavə, Axvlediani bir illüstrator olaraq da çalışmışdır. Migel de Servantes, Viktor Hüqo, Henri Lonqfello, eləcə də gürcü klassiklərinin əsərlərinin nəşrlərini hazırlamışdır: Vaja Pşavela, İlya Çavçavadze, Eqnate Ninoşvili.

Yelena Axvlediani 30 dekabr 1975-ci ildəvəfat etmişdir. O, Tiflisdə, Didube panteonunda dəfn olunub.

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəssamın əsərləri Acarıstan İncəsənət Muzeyində sərgilənir.[6]

Tiflisdəki yaşadığı evində (Leo Kiaçeli küçəsi, 12), xatirə ev-muzeyi açılmışdır.

Yelena Axvledianinin adına Tiflisdə küçə və döngə vardır.

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 https://archive.gov.ge/en/elene-akhvlediani-1.
  2. ↑ 1 2 Delarge J. Hélène AKHVLEDIANI // Le Delarge (fr.). Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. ISBN 978-2-7000-3055-6
  3. ↑ "Елена Ахвледиани: прекрасен Париж, но Тбилиси — это чудо". 2018-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-17.
  4. ↑ 1 2 Э. Топуридзе, Дом-музей Е. Д. Ахвледиани, Изобразительное искусство, Москва, 1989.
  5. ↑ БСЭ, 2 изд., т. 3, с. 564
  6. ↑ "Елена Ахвледиани: дом-музей в Тбилиси". 2018-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-17.
  7. ↑ Şablon:Из БСЭ

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Шмерлинг Р., Пейзаж родины, «Творчество», 1961, № 6;
  • Ерлашова С., Выставка произведений Елены Ахвледиани, «Искусство», 1967, № 6.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]