|| ВУ рах., тӀв. эв. вуна || на ( рах. ), ва; куьн, куьне, кве 1) ихтилат ийизвайди нив рахазватӀа, гьам. Гьам алимрин сенед я вун, Тамам диндин имдад я вун, гьар илимдин устад я вун, Дерин гъуьл Омман, эфенди. Е. Э. Ви рутба гьуьндуьр авурай. Ваз на авур а чӀуру кар, Ам туькӀвей кӀвалах хьиз жемир. МичӀи сура туш вун бакар, Экв гудай чирагъ хьиз жемир. С. С. Вичиз вич бегенмишдаз. ЦӀийи йисан ѐлка хьиз Вун гуьрчегдиз аквазва. А. С. Лацу рангар, яру рангар. - На ви метлеб заз лагь ачух, Гъавурда тур, кьей регъуьхбан. С. С. Регъуьхбан. - Эгер ваз ви уьзуьрар квахьна, беден сагъ ва кӀубан хьана кӀанзаватӀа, за лагьайвал ая: экуьнахъ къарагъайла, са истикан чайни 2 кӀус фу, амай вахтунда ( йикъан къене ) тутар неъ. 3. Ф. Тутаралди сагъарун. Акатнава, зи дуст, вак Гзаф чӀуру хесетар, Акъатзавай, зи дуст, вай Мукьвал- мукьвал къелетар. Ж. Акатнава... Вун зи патав ХьаначиртӀа, зун Асеф Мегьман жедачир. Ас. М. Гъезелар. Заз вавай са кьве рипе техил бурж кӀанзавай. А. А. 2) ( чӀехи гьарфунилай кхьенвайла) - Аллагь. Гъуцар, Ви сир вуч я зун халкь авунинин? Е. Э. На халкь авур лукӀар
* иес Вун я, гьелбет, Вид я кьадар. Е. Э. Фана дуьнья, вавди я зун.
* ваз [квез] вуч аватӀа чидани ? кӀус, жув нив рахазватӀа, адаз гуьзлемиш тийизвай хабар гудайла ишлемишдай ибара. - Ваз вуч аватӀа чидани, гражданин? - лагьана проводникди. - А кьуьзуь касдиз тадиз вичин чкадал, вичин вини полкадал акьах лагь. Э. К. Шаир.
* ваз [адаз, заз, квез] вуч ава ! межд., 'ваз (адаз, заз, квез...) са къайгъуни авайди туш' манадин ибара. Квез вуч ава, йифни, югъни сад хьиз физвай дилияр. А. Ф. Саккони Ванцетти. кӀаниди патав гвай заз вуч ава, Пулни герек туш, девлетни... Б. С. Бахтлуди.
* ваз кӀан хьайитӀа арал. 'аквадай гьаларай' манадин ибара. - Гила, ваз кӀан хьайитӀа, чавай нагьарар авуртӀани жеда... Б. Гь. Заз эвера. - АкӀ ятӀа, ваз кӀан хьайитӀа, ам куь дахди дегишарна. Б. Гь. Заз эвера.
* ваз минет хьуй ! межд., са кар авун тӀалабдайла, лугьудай ибара. -Къунши, ваз минет хьуй, зазни и кеспи чира. Ф. Куткунда гьатай жанавур.
* вакай са чара арал кӀеве гьатнавайда вичиз куьмек нивай кӀанзаватӀа, гьа касдихъ галаз рахадайла, ишлемишдай ибара. Вакай са чара, чан Жарият, вуна кьванни ая зи гада Хидирнабидиз са кьезилвал. Я. Къафаров. Автомат.
* ви гад кьери хьурай, хизан къалин ! межд., " Хизан каша гьатуй!' манадин мягькем ибара. Виликдай кьуьзуь къарийри чпиз хъел атайла, «ви гад кьери хьурай, хизан къалин, гурбагур!» лугьуз къаргъишардай 3. Э. Тракторист Гьажикерим.
* ви сивиз кьий ! межд. жуван патай масадаз авай кӀанивилин гьиссер къалурдай ибара. Ви сивиз кьий, таза жейран, Цуькведин яйлах, гуьзел яр.
* ви шивдиз ни лам лагьана ? кӀус "ви хатур ни хана?" манадин ибара.
* вун атуй (атурай), рагъ атуй (атурай ) ! фадлай мугьманвилиз татай инсан атайла, шадвилин лишан яз лугьудай гафар. Яда, Усман! Я Аллагь рази хьайи инсан... Вун гьинай, и чкаяр гьинай? Вун атурай, рагъ атурай! Сажидин. Ярагъви ашукь Уьзден. [ Къаравили ]. О, вуж я заз аквазвайди? Вуж я и суфрадал абур гъайиди! Али Бабаевич! Вун атуй, рагъ атуй! Н. И. Гьакимрин папар.
* вун гьинай, инагар [и чкаяр] гьинай ?! межд. рахазвайдаз фадлай акун тавурди ва я ада гьич гуьзлемиш тийизвайди акурла, лугьудай гафар. Ибуру адавай экузуна: Бес вучтинди я, вун гьинай, инагар гьинай! Лезги халкьдин махар. Рак гатана кӀвале гьахьай нефтяник адан дуст Келбалиди хушдаказ къаршиламишна: - Яда, вун гьинай, и чкаяр гьинай? Я паб, фад иниз ша кван, Мегьамед атанва, алан кӀвачерик ракь вегь! 3. Э. Буругъдин устӀар. - Вун гьинай, и чкаяр гьинай? - жузазва Нуралиди. М. Б. ЦӀийи мискӀин. Яда, Усман! ЭкъечӀ кван садра винелди. Вун гьинай, и чкаяр гьинай? Сажидин. Ярагъви ашукь Уьзден.
* вун гьинай яни лугьун тавун гл., ни низ саймиш тавун. Инсанар сад къвез, сад хъфидай. Амма заз «Вун гьинай я?» лугьудай кас авачир. Ш. Т. Кана кармаш авунай...
* вун-зун сущ.; гъилик акатай куьлуь-шуьлуь. КӀватӀна... Мадни вун-зун, цӀантарар, ЧӀулав кьаларни вергер. X. Т. Алхасан махорка.
* на лугьуди || налугьуди кӀус " акӀ тир хьи" манадин ибара.... ара физ заз акӀ жезвай хьи, на лугьуди ихтилат ийизвайди зи къвалав ацукьнавай Сефер буба ваъ, гьа хпен булах вич тир. Б. Гь. Гъетер.
* на лугьумир кӀус " акӀ тир кьван" манадин ибара. На лугьумир, адан жегьил рикӀ дагъдин булах хьиз ргазвай. М. М. Кузвай рикӀин сузаяр.