\[ттар\] фарс, сущ.; -ци, -це; -ар, -ари, -ара 1) чилик дувулар кваз, тандал гьар патарихъ фенвай хилер алай яргъал йисарин уьмуьр авай набатат. # ~ акӀурун, ~ атӀун, ~аз акьахун, ~ай эвичӀун, ~цин хилер, ~цивай яргъа хьун, ~цив мукьва хьун. Виридалайни къакьан тар Америкада ава. Адаз секвоя лугьузва, Секвоядин тандай индейцийри кӀуьд метрдин яргъивал авай туннель эгъуьнна. ЛГ, 2004, 17.1 V. Тарцизни, амай набататриз хьиз, дувул, тан, пешер, цуьквер ва къене тум авай емишар ( майваяр ) жеда. З. К. ТӀебиат чирун. Чи майишатдин "Гуьней " твар алай участокда 100 гектардин майданра ичерин, чуьхверрин, къенсийрин, хутарин тарар авай хъсан багъ кутунвай, чна виниз тир бегьерар кӀватӀ хъийизвай база тешкилнавай. ЛГ, 2004, 26. VӀӀ. 2) куьгь. рак агалун патал аник кутадай яргъи кӀарас. ☼ 1960 - йисарин сифте кьилералди тар существительнидин актив падеждин норма яз кьве вариантни - тарци ва тара - къалурзавай ( кил.: М. Г. ЛЧЮС, 1955). 1964 - йисалай анжах тарци яз гьисабзава ( кил.: М. Г. Г, Р. И. Г., У. А. М. ЛЧЮС, 1964-2001 ). Чунни и дегишвилин терефдар я.
* айванд(ин) тар, гамун тар, гийин (гигин) тар, ичин тар, кьепӀин тар, кьулан тар, мегъуьн тар, симин тар.
* тар ягъун 1 гл., ни хак кутуна агалун. За ракӀарин тар янава, - лагьана бадеди.
* тараз якӀв яда тамуз ван хьуй лугьуз (лагьана ) мисал 'садаз лугьуда виридаз ван хьуй лагьана' манадин мисал. \[Къайитмаз\]. Хандиз хийир гузвай и хуьрунбурун гьуьрметдай за ваз инсаф ийизва. За тараз якӀв ягъизва, тамуз ван хьурай лугьуз. Рекьяй акъатайда вичин чандилай гъил къачурай. Х. Т., Къ. М. Ашукь Саид. Тараз яда якӀв тамуз ван хьуй лагьана. И. Гь. Рубаияр. Л Им чехи бубади эвелни-эвел Севзиханан тараз язавай якӀв тир. Севзихан вич кьил куьрсна ацукьнавай, акварвал, якӀв хъсандиз галукьнавай. А. Къ. Нехирбанни лекь.
* таран къиб сущ. тарцин хилерал, пешерин кӀаник кӀев жедай гъвечӀи къиб. Таран хъипрехъ галаз инсанри гзаф вахтара пис рафтарвал ийида. Им абурукай бегьем чирвилер авачирвиляй арадиз къвезва. "Самур" газ., 2005, 26.Ӏ. ☼ Таран къиб ибарадин чкадал тарцин къиб ишлемишун литературный чӀалан къайда чӀурун яз кьабулун лазим я.... Таран хъипер хурушум чӀавуз ва я йифиз экъечӀдай гьайванар я. Юкъуз абур текӀвенра ва я маса кӀеви чкайра чуьнуьх жеда, йифиз тӀуьн жагъуриз экъечӀда. Абуру йифиз жедай, гьавиляй къушарин хурук акат тийидай хуьруьн майишатдин зарарлу гьашаратар неда. Таран хъиперин менфятлувал гьа идакай ибарат я. Душманрикай хуьн патал таран хъипери махсус ни галай агъу ( бутофеин ) чара ийида. Таран къиб кьур гьайванди ам тадиз гадар хъийида. Инсан патал а агъу зарарлу туш. Таран хъиперин и менфятлу кьетӀенвилер чидай гзаф инсанри абур чпин багълара хуьда. Таран къиб инсандив фад вердиш жеда, ада гьатта инсандивай тӀуьнни къачуда. Таран хъипрен вилерин иервал вуча! Абур къизилдин тав ганвай къацу, чӀулав махпурдин ранг алайбур я. Акунрай мешребсуз и гьайванди инсанриз гьикьван хийир гузва! Гьавиляй таран хъипрехъ галаз пис рафтарвал мийир! "Самур" газ., 2005, 26.Ӏ.