Поиск по словарям.

Arterial hipertenziya – arterial təzyiqin (AT) 140/90 mm.c.süt-dan yuxarı qalxmasına deyilir. Arterial hipertenziya birincili və ikincili olur. Birincili arterial hipertenziya – Hipertoniya xəstəliyi ayrıca bir xəstəlik olub əsas və aparıcı əlaməti AT-in qalxmasıdır. İkincili arterial hipertenziya simptomatik hipertoniya adlanır və bu zaman arterial hipertenziya başqa xəstəliklər nəticəsində əmələ gəlir. == Simptomatik hipertoniya (ikincili hipertoniya) == Simptomatik hipertoniyaya aiddir: Böyrək mənşəli hipertenziya – böyrək arteriasının stenozu, aterosklerozu, pielonefrit, qlomerulonefrit, böyrəkdaşı xəstəliyi və s. Endokrin(hormonal) mənşəli hipertenziya – İtsenko – Kuşinq sindromu, feoxromositoma, hiperaldosteronizm, qalxanabənzər vəz xəstəlikləri(zob), hiperparatireoz, oral kontraseptivlərin qəbulu və s. Sinir mənşəli hipertenziya – Neyrosirkulyator distoniya(NSD), kəllə-beyin travmaları və s. == Risk Faktorları == Həyat tərzi ilə bağlı risk faktorları: • Duzlu və yağlı qidaların qəbulu • Qida rasionunda meyvə və tərəvəzlərin az olması və ya olmaması • Alkoqoldan istifadə • Fiziki aktivliyin az olması və ya oturaq həyat tərzi • Həddindən çox stresli həyat tərzi • Tütünçəkmə Həyat tərzi ilə bağlı qeyd olunan risk faktorlarının təsiretmə səviyyəsi insanların harada yaşaması və işləməsi ilə sıx əlaqəlidir. Bundan əlavə ürək xəstəlikləri, insult, böyrək çatışmazlığı və hipertoniyanın digər ağırlaşmalarına səbəb olan bir sıra metabolik risk faktorlarıda mövcuddur. Bunlara aşağıdakılar aiddir: • Şəkərli diabet • Qanda xolesterinin yüksək səviyyəsi • Artıq çəki və piylənmə.

Bədxassəli hipertermiya, Narkoz-Hypertermiya-Sindromu (lat. maligne Hyperthermie, maligne Hyperpyrexie) nadir rast gəlinən, həyat üçün çox təhlükəli bir hal olub, ümumi anesteziya zamanı bir fəsad kimi özünü büruzə verir. İnhalyasion anestetiklərə və əzələ reaksantı, suksinilxolin preparatına qarşı bir reaksiya olan bədxassəli hipertermiya zamanı sklet əzələlərində oksidləşmə metobolizmi hədsiz artması, oksigenə olan təlabatı artırır, nəticə etibarilə qanda karbon qazının miqdarının kəskin artması bədən hərarətinin kəskin qalxması baş verir. Son halda təcili tədbirlər görülmədikdə orqanizmin kollapsına və ölümünə səbəb olur. == Epidemiologiya və etiologiyası == İnsanların etnik tərkibindən asılı olmayaraq, genetik dispozisiya ilə izah olunur ki, rastgəlmə ehtimalı 1:3000 - 1:10 000 arasındadır. Klinik olaraq 20 000 - 60 000 narkozdan birində hadisəyə rast gəlinir. Genetik dispozisiya - RYR-1 defekti XIX xromosomun (19q13.1) uzun çiynində yerləşir ki, bu da rianodin reseptorunun kodlaşdırılmasına (sarkoplazmatik retikulumun kalsium kanalı) cavabdehlik daşıyır. Bu genin bədxassəli hipertermiya səbəb olan 25 nöqtəvi mutasiyası mövcuddur. == Patogenezi == Təhrikedici faktor külli miqdarda kalsiumun əzələ hüceyrələlərinin sarkoplazmatik retikulumdan xaric olunmasına səbəb olur ki, (RYR-1genin mutasiyası zamanı) bu zaman əzələlə liflərinin möhkəm yığılması baş verir. Nəticədə ATF ehtiyatlarının tükənməsinə səbəb olur.

Diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik pozuntusu (abbr. DÇHP, ing. attention deficit hyperactivity disorder, abbr. ADHD) — neyroinkişaf pozuntusu. == Simptomları == Diqqətsizlik, hiperaktivlik (yetkinlərdə isə istirahətsizlik), pozucu davranış və impulsivlik DÇHP-nın əsas simptomlarıdır. Uşaq böyüyəndə, bariz hiperaktvlik yox olan birinci simptomlardan ola bilər. Halbuki o, həmçinin daha az aşkar formalara da keçə bilər. Məsələn, DÇHP ilə yeniyetmələr qurdalana, ayaqnan taqqıltı edə bilər. Həmçinin, DÇHP ilə yeniyetmələr istirahətsiz, uzun zaman ərzində bir yerdə otura bacarmayan və sakit yox, enerjili fəaliyyətinə üstülük verən ola bilər. Hiperaktivlikdən başqa olan simptomlar daha uzun ömürlü ola bilər.

Hiperbola (yun. ύπερβολή — yuxarıdan, ύπερ — atmaq) — tərs mütənasibliyin qrafikinə verilən addır. Tərs mütənasiblik düsturuy = k ÷ x == Asimptotlar == Hiperbolanın asimptotları: x 2 a 2 − y 2 b 2 = 1 {\displaystyle {\frac {x^{2}}{a^{2}}}-{\frac {y^{2}}{b^{2}}}=1} Hiperbola 2 asimptotdan ibarətdir: x a ± y b = 0 {\displaystyle {\frac {x}{a}}\pm {\frac {y}{b}}=0} == Xarakteristikası == Hiperbola Parabolanın tərsidir. Hiperbola iki budaqdan ibarətdir. k > 0 olduqda hiperbolanın budaqları I və III rüblərdə, k < 0 olduqda isə hiperbolanın budaqları II və IV rüblərdə yerləşir. Hiperbolanın xarakteristikasına aşğıdakı ifadələr aiddir: c 2 = a 2 + b 2 {\displaystyle c^{2}=a^{2}+b^{2}\,} . ε = c / a {\displaystyle \varepsilon =c/a\,} . b 2 = a 2 ( ε 2 − 1 ) {\displaystyle b^{2}=a^{2}\left(\varepsilon ^{2}-1\right)\,} . r p = a ( ε − 1 ) {\displaystyle r_{p}=a\left(\varepsilon -1\right)\,} . a = p ε 2 − 1 {\displaystyle a={\frac {p}{\varepsilon ^{2}-1}}\,} .

Hiperbolik funksiyalar - elementar funksiyalar ailəsindəndir.Triqonometrik funksiyaların analoqu sayılır.Əsas Hiperbolik funksiyalar bunlardır: Hiperbolik sinus Hiperbolik kosinus Hiperbolik tangens Hiperbolik kotangens Tərs Hiperbolik funksiyalar isə bunlardır: Hiperbolik arksinus Hiperbolik arkskosinus Hiperbolik arkstangens Hiperbolik arkskotangens == Riyazi hesablamalarda == Hiperbolik funksiyalar aşağıdakı funksiyalardan ibarətdir: Hiperbolik sinus: sinh ⁡ x = e x − e − x 2 = e 2 x − 1 2 e x {\displaystyle \sinh x={\frac {e^{x}-e^{-x}}{2}}={\frac {e^{2x}-1}{2e^{x}}}} Hiperbolik kosinus: cosh ⁡ x = e x + e − x 2 = e 2 x + 1 2 e x {\displaystyle \cosh x={\frac {e^{x}+e^{-x}}{2}}={\frac {e^{2x}+1}{2e^{x}}}} Hiperbolik tangens: tanh ⁡ x = sinh ⁡ x cosh ⁡ x = e x − e − x e x + e − x = e 2 x − 1 e 2 x + 1 {\displaystyle \tanh x={\frac {\sinh x}{\cosh x}}={\frac {e^{x}-e^{-x}}{e^{x}+e^{-x}}}={\frac {e^{2x}-1}{e^{2x}+1}}} Hiperbolik kotangens: coth ⁡ x = cosh ⁡ x sinh ⁡ x = e x + e − x e x − e − x = e 2 x + 1 e 2 x − 1 {\displaystyle \coth x={\frac {\cosh x}{\sinh x}}={\frac {e^{x}+e^{-x}}{e^{x}-e^{-x}}}={\frac {e^{2x}+1}{e^{2x}-1}}} Hiperbolik sekans: sech x = ( cosh ⁡ x ) − 1 = 2 e x + e − x = 2 e x e 2 x + 1 {\displaystyle \operatorname {sech} \,x=\left(\cosh x\right)^{-1}={\frac {2}{e^{x}+e^{-x}}}={\frac {2e^{x}}{e^{2x}+1}}} Hiperbolik kosekans: csch x = ( sinh ⁡ x ) − 1 = 2 e x − e − x = 2 e x e 2 x − 1 {\displaystyle \operatorname {csch} \,x=\left(\sinh x\right)^{-1}={\frac {2}{e^{x}-e^{-x}}}={\frac {2e^{x}}{e^{2x}-1}}} Hiperbolik funksiyalar xəyali vahid (i) dairəsi ilə aşağıdakı kimi də ifade edilir: Hiperbolik sinus: sinh ⁡ x = − i sin ⁡ i x {\displaystyle \sinh x=-{\rm {i}}\sin {\rm {i}}x\!} Hiperbolik kosinus: cosh ⁡ x = cos ⁡ i x {\displaystyle \cosh x=\cos {\rm {i}}x\!} Hiperbolik tangens: tanh ⁡ x = − i tan ⁡ i x {\displaystyle \tanh x=-{\rm {i}}\tan {\rm {i}}x\!} Hiperbolik kotangens: coth ⁡ x = i cot ⁡ i x {\displaystyle \coth x={\rm {i}}\cot {\rm {i}}x\!} Hiperbolik sekans: sech x = sec ⁡ i x {\displaystyle \operatorname {sech} \,x=\sec {{\rm {i}}x}\!} Hiperbolik kosekans: csch x = i csc i x {\displaystyle \operatorname {csch} \,x={\rm {i}}\,\csc \,{\rm {i}}x\!} i, i2 = −1 - xəyali vahiddir. == Hiperbolik funksiyaların törəmələri == d d x sinh ⁡ x = cosh ⁡ x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\sinh x=\cosh x\,} d d x cosh ⁡ x = sinh ⁡ x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\cosh x=\sinh x\,} d d x tanh ⁡ x = 1 − tanh 2 ⁡ x = sech 2 x = 1 / cosh 2 ⁡ x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\tanh x=1-\tanh ^{2}x={\hbox{sech}}^{2}x=1/\cosh ^{2}x\,} d d x coth ⁡ x = 1 − coth 2 ⁡ x = − csch 2 x = − 1 / sinh 2 ⁡ x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\coth x=1-\coth ^{2}x=-{\hbox{csch}}^{2}x=-1/\sinh ^{2}x\,} d d x csch x = − coth ⁡ x csch x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\ {\hbox{csch}}\,x=-\coth x\ {\hbox{csch}}\,x\,} d d x sech x = − tanh ⁡ x sech x {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\ {\hbox{sech}}\,x=-\tanh x\ {\hbox{sech}}\,x\,} d d x arsinh x = 1 x 2 + 1 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {arsinh} \,x={\frac {1}{\sqrt {x^{2}+1}}}} d d x arcosh x = 1 x 2 − 1 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {arcosh} \,x={\frac {1}{\sqrt {x^{2}-1}}}} d d x artanh x = 1 1 − x 2 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {artanh} \,x={\frac {1}{1-x^{2}}}} d d x arcsch x = − 1 | x | 1 + x 2 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {arcsch} \,x=-{\frac {1}{\left|x\right|{\sqrt {1+x^{2}}}}}} d d x arsech x = − 1 x 1 − x 2 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {arsech} \,x=-{\frac {1}{x{\sqrt {1-x^{2}}}}}} d d x arcoth x = 1 1 − x 2 {\displaystyle {\frac {d}{dx}}\,\operatorname {arcoth} \,x={\frac {1}{1-x^{2}}}} == Hiperbolik funksiyaların inteqralları == ∫ sinh ⁡ a x d x = a − 1 cosh ⁡ a x + C {\displaystyle \int \sinh ax\,dx=a^{-1}\cosh ax+C} ∫ cosh ⁡ a x d x = a − 1 sinh ⁡ a x + C {\displaystyle \int \cosh ax\,dx=a^{-1}\sinh ax+C} ∫ tanh ⁡ a x d x = a − 1 ln ⁡ ( cosh ⁡ a x ) + C {\displaystyle \int \tanh ax\,dx=a^{-1}\ln(\cosh ax)+C} ∫ coth ⁡ a x d x = a − 1 ln ⁡ ( sinh ⁡ a x ) + C {\displaystyle \int \coth ax\,dx=a^{-1}\ln(\sinh ax)+C} ∫ d u a 2 + u 2 = sinh − 1 ⁡ ( u a ) + C {\displaystyle \int {\frac {du}{\sqrt {a^{2}+u^{2}}}}=\sinh ^{-1}\left({\frac {u}{a}}\right)+C} ∫ d u u 2 − a 2 = cosh − 1 ⁡ ( u a ) + C {\displaystyle \int {\frac {du}{\sqrt {u^{2}-a^{2}}}}=\cosh ^{-1}\left({\frac {u}{a}}\right)+C} ∫ d u a 2 − u 2 = a − 1 tanh − 1 ⁡ ( u a ) + C ; u 2 < a 2 {\displaystyle \int {\frac {du}{a^{2}-u^{2}}}=a^{-1}\tanh ^{-1}\left({\frac {u}{a}}\right)+C;u^{2}<a^{2}} ∫ d u a 2 − u 2 = a − 1 coth − 1 ⁡ ( u a ) + C ; u 2 > a 2 {\displaystyle \int {\frac {du}{a^{2}-u^{2}}}=a^{-1}\coth ^{-1}\left({\frac {u}{a}}\right)+C;u^{2}>a^{2}} ∫ d u u a 2 − u 2 = − a − 1 sech − 1 ⁡ ( u a ) + C {\displaystyle \int {\frac {du}{u{\sqrt {a^{2}-u^{2}}}}}=-a^{-1}\operatorname {sech} ^{-1}\left({\frac {u}{a}}\right)+C} ∫ d u u a 2 + u 2 = − a − 1 csch − 1 ⁡ | u a | + C {\displaystyle \int {\frac {du}{u{\sqrt {a^{2}+u^{2}}}}}=-a^{-1}\operatorname {csch} ^{-1}\left|{\frac {u}{a}}\right|+C} C sabit ədəddir. == Loqarifmaaltı tərs hiperbolik funksiyalar == arsinh x = ln ⁡ ( x + x 2 + 1 ) {\displaystyle \operatorname {arsinh} \,x=\ln \left(x+{\sqrt {x^{2}+1}}\right)} arcosh x = ln ⁡ ( x + x 2 − 1 ) ; x ≥ 1 {\displaystyle \operatorname {arcosh} \,x=\ln \left(x+{\sqrt {x^{2}-1}}\right);x\geq 1} artanh x = 1 2 ln ⁡ 1 + x 1 − x ; | x | < 1 {\displaystyle \operatorname {artanh} \,x={\tfrac {1}{2}}\ln {\frac {1+x}{1-x}};\left|x\right|<1} arcoth x = 1 2 ln ⁡ x + 1 x − 1 ; | x | > 1 {\displaystyle \operatorname {arcoth} \,x={\tfrac {1}{2}}\ln {\frac {x+1}{x-1}};\left|x\right|>1} arsech x = ln ⁡ 1 + 1 − x 2 x ; 0 < x ≤ 1 {\displaystyle \operatorname {arsech} \,x=\ln {\frac {1+{\sqrt {1-x^{2}}}}{x}};0<x\leq 1} arcsch x = ln ⁡ ( 1 x + 1 + x 2 | x | ) {\displaystyle \operatorname {arcsch} \,x=\ln \left({\frac {1}{x}}+{\frac {\sqrt {1+x^{2}}}{\left|x\right|}}\right)} == Teylor ardıcıllığı üçün hiperbolik funksiyalar == sinh ⁡ x = x + x 3 3 ! + x 5 5 ! + x 7 7 ! + ⋯ = ∑ n = 0 ∞ x 2 n + 1 ( 2 n + 1 ) ! {\displaystyle \sinh x=x+{\frac {x^{3}}{3!}}+{\frac {x^{5}}{5!}}+{\frac {x^{7}}{7!}}+\cdots =\sum _{n=0}^{\infty }{\frac {x^{2n+1}}{(2n+1)!}}} cosh ⁡ x = 1 + x 2 2 ! + x 4 4 ! + x 6 6 ! + ⋯ = ∑ n = 0 ∞ x 2 n ( 2 n ) !

Hiperdiffuzionizm — bir sivilizasiyanın və ya xalqın sonralar az inkişaf etmiş sivilizasiyalar və xalqlar tərəfindən alınmış bütün görkəmli və ya vacib şeylərin yaradıcısı olduğu fərziyyələr və nəzəriyyələr toplusu. Beləliklə, piramidalar kimi oxşar mədəni nailiyyətlərə malik olan bütün böyük sivilizasiyalar eyni qədim insanlardan əmələ gəlir . Dini təcrübələr, mədəni texnologiyalar və unudulmuş qədim sivilizasiyalar hiperdiffuziya üçün arqument ola bilər. Hiperdiffuzionizm, mədəniyyətlərarası diffuzionizmdən bir çox cəhətdən fərqlənir ki, bunlardan biri də tez-tez yalançı elmi olan ifadələrin sübut edilməsinin çətinliyidir . Bundan əlavə, transkultural diffuzionizmdən fərqli olaraq, hiperdiffuzionizm müəyyən mədəniyyət daxilində cəmiyyətin genişlənməsini izah etmək üçün ticarət və ya mədəni əlaqələrdən istifadə etmir. Bunun əvəzinə, hiperdiffuzionistlər, bütün böyük yeniliklərin və cəmiyyətlərin bir (adətən unudulmuş) qədim sivilizasiyadan qaynaqlandığını iddia edirlər . Məsələn, Arizonada tapılan Tukson əsərləri əsl qədim Roma əsərləri ilə xarici oxşarlıqları olduğu səbəbindən Qədim Roma və "Atlantik okeanı ilə Arizona quru yolu ilə qarşılaşan romalılar" ilə əlaqələndirilir . == Çarlz Hepqud == Çarlz Hepqud, "Qədim Dəniz Krallarının Xəritələri: Buz dövründə qabaqcıl sivilizasiyanın dəlilləri" kitabında, qədim ərazi formasiyalarının hiperdiffuzionizmin əsası olduğu qənaətinə gəldi. . Hepqud belə iddia edir ki, bu mədəniyyətlər Qədim Yunanıstan və Qədim Misirdən daha çox inkişaf etmiş etmişdir, çünki onlar dünyanın bütün mədəniyyətlərinin əsasını təşkil edir . == Qrafton Eliot Smit == Əsas məqalə: Panegiptizm Qrafton Elliot Smitin istinad etdiyi heliotik mədəniyyət, meqalitlər kimi mədəni hadisələrə əsaslanırdı.

Hipergolik yanacaq, hipergolik impuls, hipergolik reaksiya və ya hipergolik propellant, ətrafdakı temperatur və təzyiq kimi fiziki dəyərlərdən asılı olmayaraq başqa bir kimyəvi birləşmə ilə birləşdirildikdə qəfildən parlaya və alovlanma qabiliyyətinə malik yüksək reaktiv və yanıcı birləşmələrə verilən ümumi addır. Hipergolik yanacaq, xüsusilə atmosfer xaricindəki tətbiqlərdə raketlərin hipergolik mühərriklərlə oksigendən müstəqil şəkildə yanmasını təmin edir. Burada istifadə olunan impulslardan biri yanacaq, digəri isə yüksəldici və ya oksidləşdirici adlanır. Ümumiyyətlə, müasir kosmik tətbiqlərdə ən çox istifadə olunan hipergolik yanacaqlar asimmetrik dimetil hidrazin və diazot tetraoksid birləşməsindən ibarətdir. == Tarixi == Sovet tədqiqatçısı Valentin Qluşko 1931-ci ildə hipergolik yanacaqla raket mühərrikini sınaqdan keçirdi. Əvvəlcə mühərriklərin "kimyəvi alovlanması" üçün karbon disulfidində həll olunan fosforun kerosin / azot turşusunun mühərriklərə yüklənməsinidə istifadə edilmişdir. 1935-ci ildən başlayaraq, Alman Aeronavtika İnstitutunun professoru O. Lutz 1000-dən çox öz-özünə atəş açan eksperimentlər aparmışdır. O, Walter şirkətinə konsentrat hidrogen peroksid ilə alovlanan C-Stoffun inkişafında kömək etdi. BMW müxtəlif aminlər, ksilidinlər və anilinlərin birləşməsi ilə hipergolik turşu qarışığı yandıran mühərriklər hazırladı. Hiperqolik propellanlar, 1940-cı ildə ABŞ-da GALCIT və Navy Annapolis tədqiqatçıları tərəfindən müstəqil olaraq üçüncü dəfə kəşf edildi.

Hiperinflyasiya — yüksək və ya son dərəcə yüksək nisbətdə inflyasiya. Fərqli mənbələr fərqli meyarları göstərir. Bu, 3 ildə% 100-dən çox (yəni 3 il ərzində ayda% 2-dən çox) qiymət artımı ola bilər ; ayda% 50-dən çox (yəni ildə 129,7 dəfə) ; ildə 10 dəfədən çox (+ 900%) . Hiperinflyasiya ayrıca bir növ olaraq seçilir, çünki pula olan inam itkisinə görə ölkənin əmtəə-pul dövriyyəsinin və maliyyə sisteminin çökməsinə səbəb olur. Pul iqtisadiyyatdakı dəyər rolu, tədavül vasitələri, yığılma vasitələri, ödəmə vasitələri kimi təbii rolunu itirir. Hiperinflyasiya şəraitində qiymətlər sürətlə və davamlı olaraq artır və insanlar ucuzlaşan pulları mümkün qədər tez qurtarmağa çalışırlar. Hiperinflyasiya dövrü dövlətdə bir böhran olduğunu göstərir. Hiperinflyasiya, dövlət borcları ilə defolt, kütləvi iflaslar, barterdə maksimum artım və pul istifadəsindən imtina, əmanət yığmağın mümkünsüzlüyü səbəbindən əhalinin yoxsullaşması ilə müşayiət oluna bilər. == Hiperinflyasiyanın səbəbləri və nəticələri == 1956-cı ildə Filipp Kaqan, hiperinflyasiyanın və onun nəticələrinin ilk ciddi tədqiqatını tez-tez nəzərdən keçirən bir kitab (Hiperinflyasiyanın Monetar Dinamikası) yazmışdır (K. Bresciani-Turroni'nin Alman Hiperinflyasiyasına dair İnflyasiya İqtisadiyyatı 1931-ci ildə İtalyan dilində nəşr olunmasına baxmayaraq). Kagan kitabında aylıq inflyasiya səviyyəsinin 50% -i keçdiyi aydan başlayaraq aylıq inflyasiya səviyyəsinin 50% -dən aşağı düşdüyü və ən azı bir il bu şəkildə qaldığı aydan başlayaraq hiperinflyasiya epizodu təyin etdi.

Hiperion (ing. Hyperion) və ya Saturn VII — Saturn planetinin təbii peyki. 1848-ci ilin 16 sentyabrında Villiam Bond, Corc Bond və Villiam Lassel tərəfindən kəşf olunmuşdur. Peyki digərlərindən fərqləndirən əsas cəhəti kürə formasında olmamasıdır. == Adlandırılması == Peyk öz adını yunan mifologiyasında Kronun ögəy qardaşı olan İşıq tanrısı Hiperiondan almışdır. Ekvivalent ad kimi Saturn VII-dan dan istifadə olunur. Çünki bu ingilis astronom Con Herşelin kəşf etdiyi 6 Saturn peykindən sonra 7-ci peykdir. == Haqqında == Saturndan 1.5 milyon km uzaqlıqda olan və planetin ətrafında dövrəsini 21 günə başa çatdıran Hiperion yumurta formalı olub 360 km uzunluğunda və 250 km enindədir. Səthinin niyə bu qədər meteor izi daşıdığı bilinmir. Peykin sıxlığı isə suyun sıxlığından belə azdır.

Hyperion (yun. Ὑπερίων, ὑπέρ hiper "yuxarı" və ἰών ion "gedən") – yunan mifologiyasında Uran və Geyanın oğlu, işıq tanrısı, 12 əsas titandan biri, Teyanın əri, günəş tanrısı Heliosun, ay ilahəsi Selenanın və dan şəfəqi Eosun atası. == Mənbə == Karl Kerényi: Die Mythologie der Griechen. Die Götter- und Menschheitsgeschichten. dtv, ISBN 3-423-30030-2 Michael Köhlmeier: Klassische Sagen des Altertums. ORF, 1995, Edition Radio Literatur Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1 Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995 ISBN 960-540-118-5 Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008 ISBN 978-88-476-2283-8 Paul Mazon, introduction à la Théogonie d’Hésiode, Les Belles Lettres, coll.

Hiperion (ing. Hyperion) və ya Saturn VII — Saturn planetinin təbii peyki. 1848-ci ilin 16 sentyabrında Villiam Bond, Corc Bond və Villiam Lassel tərəfindən kəşf olunmuşdur. Peyki digərlərindən fərqləndirən əsas cəhəti kürə formasında olmamasıdır. == Adlandırılması == Peyk öz adını yunan mifologiyasında Kronun ögəy qardaşı olan İşıq tanrısı Hiperiondan almışdır. Ekvivalent ad kimi Saturn VII-dan dan istifadə olunur. Çünki bu ingilis astronom Con Herşelin kəşf etdiyi 6 Saturn peykindən sonra 7-ci peykdir. == Haqqında == Saturndan 1.5 milyon km uzaqlıqda olan və planetin ətrafında dövrəsini 21 günə başa çatdıran Hiperion yumurta formalı olub 360 km uzunluğunda və 250 km enindədir. Səthinin niyə bu qədər meteor izi daşıdığı bilinmir. Peykin sıxlığı isə suyun sıxlığından belə azdır.

Hiperkalsemiya — qan plazmasında kalsiumun konsentrasiyasının yüksəlməsi. Hiperkalsemiya. Ca>5 mmol/l dan yüksək olması halında sayılır. Etiologiyasında qalxanvari ətraf vəzin hiperfunksiyası, sümük şişi, hipervitaminoz D, akromeqaliya, böyrəküstü vəzin patologiyası, leykozlar, qanqrena, peritonit, ürek çatışmazlığı , hamiləlik, sınıqlar sarılıq, qida ilə çoxlu Ca qəbulu. Klinik əlamətlər diurezin artması, qusma, adinamiya, hipertenziya, ürek blokadalari, nefrolitiaz, azotemiya, peptiki xora, pankreatit, anoreksiya Müalicə: diuretikler, duz məhlullarının infuziyası.

Skelet əzələlərinin özünəməxsus hərəki pozğunluğuna hiperkinezlər deyilir. Bu zaman orqanizmin müxtəlif hissələri məcburi surətdə mürəkkəb və qeyri adi hərəkətlər edir. Hiperkinezlərin mənşə etibarı ilə aşağıdakı növləri vardır: piramid, ekstrapiramid və onurğa beyin hiperkinezləri. Heyvanlararasında ən çox təsadüf edilənlərdən onurğa beyin hipekenezləridir. Buna misal olaraq ataksiya, asteniya və asteriyanı göstərmək olar. Ataksiya zamanı heyvan hərəkət koordinasiyasını və yerişin ölçüsünü itirir. Hərəkətin koordinasiyası beyin qabığının hərəki zonasında tənzimlənir. Bundan başqa qabıqaltı mərkəzlərdə, beyin sütununda və beyincik də hərəkət kordinasiyası mərkəzi vardır. Diskoordinasiyaya görə statistik və dinamik ataksiyalar mövcuddur. Statistik ataksiya heyvanın duruşu pozulur.

Hiperlink və ya sadə şəkildə link yaxud keçid ya da bağlantı — hipermətn sənədinin bu sənəddəki elementə (əmr, mətn, şəkil, qeyd) və ya başqa obyektə (fayl (sənəd), kataloq, proqram) aid olan hissəsi yerli diskdə və ya kompüter şəbəkəsində ya da bu obyektin elementlərində yerləşir . HTML sənədinin istənilən elementinə hiperlink əlavə edilə bilər. Mətnin əlavə edilmiş keçidi olan hissəsi əvvəlki cümlədə olduğu kimi, standart olaraq mavi rənglə vurğulanır. Siz keçidi olan mətnin üzərinə siçan kursorunu sürdükdə mətn ya rəngini dəyişir, ya da altdan xətt çizilir.Klaviaturadan istifadə edərək brauzerdə naviqasiya edərkən, keçidləri olan mətn və qrafik elementlər düzbucaqlı nöqtəli çərçivə ilə vurğulanır. Əvvəllər ziyarət edilmiş link, adətən, ziyarət edilməmiş linkdən fərqli rəngdə vurğulanır. “Yarasa” keçidi, məsələn, sənəd və ya fayl yerləşdiyi resursun inzibatçısı tərəfindən silinib və ya köçürülübsə ya da resursun özü mövcud deyilsə çatışmayan obyektə istinad edən hiperlinkdir. Adətən bu vəziyyətdə səhifədə səhv kodu olan bir mesaj görünür, lakin bu həmişə baş vermir. Tam adı ilə hiperlink hissələri http://www.example.com/test-papka/index.html == HTML səhifə hiperlinkləri == Hiperlink HTML sənədinin və onun əsas elementinin fraqmentidir: İnternetdə yerləşə bilən başqa bir fayla işarə etmək; bu faylın tam yolunu (URL) ehtiva edir. İstifadəçi üçün hiperlink veb-saytda, e-poçtda və ya hər hansı elektron sənəddə link yaradan və İnternetdəki digər obyektlərə keçməyə imkan verən qrafik təsvir, video və ya mətndir. === Başqa HTML səhifəsinə hiper keçid === HTML-də bir keçid müəyyən etmək üçün <a> etiketi istifadə olunur, strukturu <a href="filename">Bağlantı mətni</a>, burada fayl adı keçid ediləcək fayl adı və ya İnternet ünvanıdır və LinkText HTML sənədində birbaşa göstəriləcək hipermətn keçid mətnidir.

Hiperlipidemiya- - qanda triqliseridlərin və xolesterinin həddindən artıq yüksək cəmləşməsidir. Lipid piyin digər adıdır. Lipidlər bədəndə asanlıqla yığılır və enerji mənbəyi kimi istifadə olunur. Xolesterin qaraciyərimizdə yediyimiz yağlı yeməklərdən əmələ gələn yağlı kimyəvi maddədir (lipid). Xolesterin qanda müəyyən miqdarda olur. Sağlam qalmağınız üçün insana bir qədər xolesterin lazımdır. Xolesterin qanda lipoproteinlər adlanan hissəciklərin bir hissəsi kimi daşınır. Triqliseridlər bədəndə olan əsas piy formasıdır. Omba, bud və ya mədə nahiyyəsində piy toplanması haqqında fikirləşdikdə, triqliseridlər haqqında fikirləşirsiniz. Yeməyimizin tərkibində olan triqliseridlər həzm prosesinin və yağların parçalanmasının son məhsuludur.

Hiperlup (eng.[hiːpɜːˈl̩up], az. hiper petlə— akerikalı kapitalist Elon Maks tərəfindən 2012-2013-cü illərdə təklif edilmiş vakum qatarı layihəsidir. Hal-hazırda reallaşdırılmamışdır. Layihənin həyata keçirilməsində Kaliforniaynın HTT (Dirk Alborn) və Hyperloop Tech (Şirvin Pişəvar) şirkətləri daha çox fəallıq nümayiş etdirirlər. == Tarix == === "Alfa-versiya"nın yaradılması === Hiperlup ideyası, 2009-cu ildə ABŞ hökuməti tərəfindən təklif edilən "Kaliforniya sürət qatarı" layihəsinə cavab olaraq yaradılmışdır. Həmin layihənin Los-Anceles və San-Fransisko şəhərlərini birləşdirməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu layihə üzrə vaqonların hərəkət sürəti 200 mil/saat (322 km/saat), layihənin büdcəsi isə 68.4 mlrd dollar müəyyən edilmişdir. Bununla bağlı Elon Maks bildirmişdir ki, həmin "Kaliforniya sürət qatarı" layihəsi analoji layihələr arasında sürət baxımdan ən zəif, həmçinin hər milə düşən xərclərə görə ən bahalı olacaq. Mask Hiperlup barədə ilk müsahibəsini 2012-ci ildə Sara Leysiyə vermişdir. O, söz vermişdir ki, yeni nəqliyyat vasitəsinin sürəti təyyarədən 2 dəfə, sürət qatarından isə 4 dəfə artıq olacaq və Los Ancelesdən San-Fransiskoya (561 km) cəmi otuz dəqiqəyə çatacaq.

Hipermastiginlər dəstəsi (lat. Hypermastigida ) — Heyvan qamçılıları yarımsinfinə aid olan dəstə. == Haqqında == Çoxqamçılıların bəzilərində nüvələrin , qamçıların , aksostilin miqdarı çox olur. Belə qamçılıların hipermastiginlər dəstəsində birləşdirir. Termitlərin bağırsağında bu dəstənin Calonymphidae fəsiləsindən olan nümayəndələri parazitlik edir. Termitlərlə simbioz həyat tərzi keçirən C.grassii növündə nüvələrin, bazal dənəciklərinin, aksostilin və parabazal aparatın miqdarı çox olur. Hər bazal dənəciyində uzanan 3–4 qamçı bütöv qamçılı sahə əmələ gətirir. C.grassii növü termitin bağırsağında oduncaqla qidalanır. Məlumdur ki, termitlərin özü sellülozanı parçalaya bilmir. Təcrübədə sübut edilmişdir ki, bağırsağında qamçılılar çıxarılmış termit oduncaqla qidalandırıldıqda, onlar acından məhv olurlar.

Hipermedia (hypermedia) – qrafikanın, səsin və videonun informasiyanın (adətən, assosiativ tipli) saxlanması və axtarışı sisteminə birləşdirilməsi. Hipermedia konsepsiyası (xüsusən, seçmə istifadəçinin nəzarət etdiyi interaktiv formatda) belə bir ideya üzərində qurulur ki, istifadəçiyə insan fikrinin işini paralelləşdirən işçi və təlim mühiti, yəni istifadəçinin bir mövzudan digərinə, sadəcə, ardıcıl (məsələn, əlifba sırası ilə) keçdiyi yox, istifadəçiyə mövzular arasında assosasiya qurmağa imkan verən mühit təklif etsin. Hipermedia mövzuları elə əlaqələniblər ki, istifadəçi lazım olan informasiyanı axtararkən bir mövzudan onunla əlaqəli olan digər mövzuya keçə bilər. Məsələn, naviqasiya sahəsində hipermedia-təqdimat astronomiya, quşların miqrasiyası (köçü), coğrafiya, peyklər və radarlar kimi mövzularla əlaqəli ola bilər. Əgər informasiya əsasən mətn şəklindədirsə, onda verilmiş məhsul hipermətndir; əgər videodan, musiqidən, animasiyadan və ya başqa elementlərdən istifadə olunursa, məhsul hipermediadır. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

Hipermühərrik (ing. Hyperdrive) — kosmik gəmiyə superlüminal sürətlə hərəkət etməyə imkan verən mühərrik. Elmi fantastikada bu, tez-tez konseptual olaraq atlama, əyilmə və ya tunel hərəkətinə uyğun gəlir. Həmçinin, nəzəri fizikada hipermühərrik gəminin hiperkosmosda uçmasına və bununla da işıq sürətindən daha sürətli səyahət etməsinə imkan yaradan mühərrik üçün nəzərdə tutulmuş termindir. "Ulduz müharibələri" franşizasında çox istifadə edilən anlayışdır.

Hipermətn (ing. hypertext) – verilmiş mövzuların mətn massivlərində axtarışını təmin edən texnologiya. Axtarış, mətnə hipermətn istinadları (HYPERLİNK, LİNKS) adlanan xüsusi göstəricilərin daxil edilməsi yoluyla təmin edilir. İstinad, sənəddə seçdirilmiş elə söz və ya cümlədir ki, o, həmin sənədin başqa bir hissəsinə, yaxud başqa bir sənədə keçid yaradır və onu ekrana çıxardır. İstinadlar həm hipermətn sənədinin müəllifi, həm də istifadəçi tərəfindən qurula bilər və onlar ekranda, adətən, altcizgi, yaxud rənglə seçdirilir. Hipermətn termini 1965-ci ildə Amerika sosioloqu və filosofu Ted Nelson tərəfindən daxil edilib. Sonradan yaranan "hipermedia" termini ona mənaca yaxındır, lakin o, hipermətndə animasiya, səs və video kimi mətn olmayan komponentlərin də olmasını bildirir. == Geri bağlantılar == Sayta aparan saytlardakı bağlantılar əksər axtarış motorları üçün ən vacib sıralama amildir. Buna görə, onlar qəbul edilən üzvi trafikin miqdarına təsir göstərir. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

Hipernova — son dərəcə güclü nüvə çöküşü senarisinin nəticəsi olduğu düşünülən çox yüksək enerjili bir supernovadır. Bu halda , böyük kütləli bir ulduz (> 30 günəş kütləsi) güclu əkiz enerji şırnağı yayan və yığılma diski ilə əhatə olunaraq öz oxu ətrafında dönən bir qara dəlik yaratmaq üçün çökür. Bu, qeyri-adi dərəcədə yüksək kinetik enerjiyə malik olan, əksər supernovalardan daha böyük miqyaslı və parlaqlığı ən azı 10 dəfə daha böyük olan maddə yayan bir ulduz partlayışıdır.

Hipernəhəng — (parlaqlıq sinfi 0 ya da Ia +) tipik olaraq böyük parıltıları və yüngül küləklərin çox yüksək kütlə itkisi göstərən çox nadir növlər arasındadır. Hipergiant termini MKK sistemində luminosity sinfi 0 (sıfır) olaraq təyin olunur. Buna baxmayaraq, bu, nadir hallarda, sarı hipergiants, RSG (qırmızı supergiantlar) və ya emissiya spektrləri olan mavi B (e) supergiants kimi xüsusi müəyyən qruplar istisna olmaqla, ədəbiyyatda və ya nəşr olunan spektral təsnifatda nadir hallarda rast gəlinir. Daha yaygın olaraq, hipergiants Ia-0 ya da Ia + kimi təsnif edilə bilər, lakin qırmızı supergiants nadir hallarda bu spektral təsnifatları təyin edilir. Astronomlar bu ulduzlarla daha çox maraqlanırlar, çünki onlar xüsusən ulduzun formalaşması, sabitliyi və supernova kimi gözlənilən ölümü ilə mükəmməl təkamülə anlaşma ilə əlaqələndirirlər. == Mənşəyi və tərifi == 1956-cı ildə astronomlar Feast və Thackeray MV = −7-dən (MV = −7-dən daha parlaq bir parıltısı olan ulduzlar üçün super-supergiant termini istifadə etmişdir) (məsələn, ən azı — B0 hipergiant üçün 9.7). 1971-ci ildə Keenan bu müddət yalnız Hα-da ən azı bir geniş emissiya komponenti göstərən supergiantlar üçün istifadə ediləcəyini və uzaqlaşmış bir atmosferə və ya nisbətən böyük bir kütlə itkisini göstərdiyini irəli sürdü. Keenan meyarı bu gün elm adamları tərəfindən ən çox istifadə ediləndir. Bir hiperqiqant kimi təsnif olunmaq üçün bir ulduzun yüksək parlaq olması və atmosfer qeyri-sabitliyini və yüksək kütlə itkisini göstərən spektral imza olmalıdır. Beləliklə, qeyri-hyperqiqant, superqiqant bir ulduzun eyni spektral sinifdən hipergiant kimi eyni və ya daha yüksək parlaqlığa malik olması mümkündür.

Hiperoartiyalar (lat. Hyperoartia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinə aid heyvan sinfi. Bu sinfin ən çox yayılmış tipik nümayəndəsi çay ilanbalığıdır (Lampetra fluviatilis). Qida sənayesində onlardan istifadə edirlər. İlanbalıqlarında çənələrin və ətrafların olmaması onların aşağı pilləli onurğalılara aid olduğunu göstərir. Müasir dəyirmiağızlılar çənəsizlər adlanan qədim onurğalı heyvanlardan əmələ gəlmişdir. Onların bədənləri ilanabənzər çılpaq formada və seliklə örtülü, ağız hissəsi çənəsiz və qıfvarı formada olur. == Azərbaycanda yayılması == Azərbaycanda yalnız 1 növə - Xəzər ilanbalığına (Caspiomyzon wagneri) Yalamadan Astarayadək ərazi sularında rast gəlinir. Xəzər ilanbalığı keçici növ olub, dənizdə yaşayır və yalnız çoxalma dövrü çaylara daxil olur. Xəzər endemi olan bu növün sayı XX əsrin ikinci yarısından kəskin azaldığından "Azərbaycanın Qırmızı Kitabı"nın birinci nəşrinə daxil edilmişdi.

Hiperqalin orqanizm- yüksək duzluluğa malik su hövzələrində yaşayan orqanizm- Artemia salina xərçəngi

Hiperqlikemiya — bu diabetli xəstənin elə vəziyətidir kı, bu zaman qanda şəkər həddindən çox yüksək olur. Dərhal belə bir sual meydana çıxır – nə qədər yüksək? Qanda qlükozanın hansı səviyyəsini hiperqlikemiyanın obyektiv əlaməti hesab etmək olar? Ciddi hiperqlikemiyadan söhbət gedirsə, onun aşağı həddini 13,2 - 15 mmol/l (238 – 270 ml/q %) hesab etmək olar. Yüngül hiperqlikemiyada isə belə qəti cavab yoxdur. Bir tərəfdən belə hesab edirlər ki, qanda şəkəri 4-8 mmol/l (70-164 ml/q%) arasında saxlamaq lazımdır. Yaşlı adamlarda maksimum 10 mmol/l (180ml/q/%) olar. Belə halda yüngül hiperqlikemiyanın həddini 10 mmol/l (180 ml/q%) hesab etmək olar. Digər tərəfdən 65 yaşdan yuxarı insanlar üçün 11-12 mmol/l (200-216 ml/q%) qanda şəkər elə katastrofik hesab olunmur. Baxmayaraq ki, qanda şəkərin belə yüksəkliyi xroniki ağırlaşmalara gətirib çıxara bilər, lakin onlar tədricən inkişaf etdiyi üçün yaşlı insanlar belə şəkərlə öz həyatlarını sona kimi yaşaya bilərlər.

İstiot (lat. Piper) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Sinonimləri == === Heterotipik sinonimləri === == Növləri == Piper abajoense Bornst. Piper abalienatum Trel. Piper abbadianum Yunck. Piper abbreviatum Opiz Piper abellinum Trel. & Yunck. Piper aberrans C.DC. Piper abutiloides (Kunth) Kunth ex Steud. Piper achoteanum Trel. Piper achotense Trel.

Alan Xiqer (22 yanvar 1936[…], Su-Siti[d], Ayova) — 2000-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatçısı 1957-ci ildə Nebraski universitetini bitirərək bakalavr dərəcəsi almışdır. Berklidə kaliforniya universitetində 1961-ci ildə fəlsəfə doktoru dərəcəsi almışdır. 1962–1982-ci illərdə Pensilvaniya universitetində işləmişdir. 1982-ci ildən Santa-Barbarada Kaliforniya universitetinin fizika professoru olmuşdur. 1982–1999-cu illərdə polimerlər və üzvi materiallar institutunun direktoru olmuşdur. 1999-cu ildən eyni zamanda müxtəlif kommersiya şirkətlərində də işləmişdi. Alan Makdiarmid və Xideki Sirkava ilə birlikdə üzvi polimer materiallar almışdır ki, onların elektrik keçiricikləri metalların elektrik keçiriliciyi ilə müqayisə olunandır. Alan Xiqer 2000-ci ildə "Polimerlərdə keçiriliciyin kəşfinə və tədqiqinə görə" kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.

Hezer Lencenkemp (17 iyul 1964, Talsa) — ABŞ aktrisasıdır. Ən məşhur filmi "Qarağac küçəsində dəhşət" filmidir. Bu filmdə Nensi Tompson personajının ifa etməsi ilə film səhnəsində böyük populyarlıq qazanmışdır. == Həyatı == Hezer Lencenkemp 17 iyul 1964-cü ildə Oklahoma ştatının Talsa şəhərində rəssam Meri Elis və neft maqnatı Dobi Lencenkempin ailəsində dünyaya gəlmişdi. Atası Dobi Karter və Klinton administrasiyasının energetika komissiyasının müavini vəzifəsində işləyirdi. Hezer 1983–1994-cü illər arasında bir çox filmlərə çəkilmişdi. Hezer Lencenkemp Devid Leroem Anderson ilə ailə həyatı qurmuş və ondan iki övladı dünyaya göz açmışdı. Cütlük Kaliforniya ştatının Los Anceles Sahəsinə məxsus Malibu şəhərində yaşayırlar. == Filmoqrafiya == == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Hezer Lencenkemp — Internet Movie Database saytında.

Hyper-Threading (HT) — Pentium 4 prosessorunda reallaşdırılmış yeni texnologiyanın adı. Bu texnologiya prosessorun istifadə olunmayan registr və bloklarının imkanlarından istifadə edərək onun məhsuldarlığını 30%-dək artırır. Nəticədə masaüstü kompüter iki fərqli proqramı eyni zamanda, yaxud bir proqramı təkprosessorlu sistemlə müqayisədə daha tez yerinə yetirə bilər. Əməliyyat sistemləri üçün bu prosessor paralel işləyən iki prosessor kimi görünür. == Mənbə == İsmayıl Calallı. İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti. "İnformasiya Texnologiyalar" nəşriyyatı, "Bakı" nəşriyyatı. 2017.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Tomas Corc "Tom" Huper (ing. Thomas George "Tom" Hooper) — Böyük Britaniya rejissorudur. 12 Oskara namizəd olan Kral danışır! filmi 2010-cu ilin ən yaxşı filmi mükafatını, baş rol aktyoru Kolin Fört ilin ən yaxşı aktyoru, bu filmin rejissoru Tom Huper isə ən yaxşı rejissor nominasiyasında qalib oldular. == Seçilmiş filmoqrafiya == Kral danışır!

Çarlz Vankover Piper (ing. Charles Vancouver Piper; 16 iyun 1867, Viktoriya və ya ABŞ – 11 fevral 1926, Vaşinqton) — ABŞ botaniki.

Fethi Heper (3 fevral 1944, Əskişəhər) — Türkiyənin keçmiş milli futbolçusu və maliyyə professorudur. O, Əskişəhərspor forması ilə iki dəfə Super Liqanın bombardiri olub. 70-ci illərdə Eskişehirspor Super Liqanın zirvəsində oynayarkən, Eskişehirspor azarkeşlərinin ən çox işlətdiyi şüar Fethi- Nihat — Ender ağlara göndər şüarıdır. O, havada və sinəsində hava toplarını idarə etdiyi üçün ' Cengel' ləqəbi ilə tanınırdı. O, türk futbolunun önəmli futbolçularından Metin Oktayla ana tərəfdən qohum olub. Futbolçu karyerası ilə yanaşı, akademik təhsilini davam etdirərək 1967-ci ildə Əskişəhər İqtisadiyyat və Ticarət Elmləri Akademiyasında bakalavr təhsilini, 1978-ci ildə isə doktoranturasını tamamlayıb. 1981-ci ildə maliyyə ixtisası üzrə dosent, 1988-ci ildə professor elmi adlarını almışdır. Daha sonra Türkiyə Futbol Federasiyasına 2012-ci ildə keçirilən seçkilərdə Yıldırım Dəmirörən sədr seçilərək öz siyahısından seçkilərə qatıldığı üçün Milli Komandalar Komitəsində məsul idarə heyətində yerini aldı. Fethi Heper peşəkar futbolçudan professorluğa yüksələn ilk və yeganə türk futbolçudur. == Futbol karyerası == === Klub karyerası === Futbola doğma şəhəri Əskişəhərdə başlayıb, daha sonra 1960-cı ildə iki böyük qardaşının futbol oynadığı Əskişəhər Gənclər Klubunda oynamağa başlayıb.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.

Kristallik sipər (rus. кристаллический щит, ing. shield) — platformaların (kratonların) ən böyük (eni yüz və min km-ə çatan) müsbət strukturu. K. s. kristallik süxurlardan təşkil olunmuş qırışıqlı özül səthə çıxır. K. s. adətən uzun müddət formasını saxlayan yer qabığının qaldırılmış sahəsini təşkil edir. "Sipər" termini E. Zyüss (1885), "Kristallik sipər" isə N. S. Şatski (1947) tərəfindən təklif edilmişdir.