Поиск по словарям.

Praqmatizm – həqiqətin meyarı kimi praktikaya əsaslanan fəlsəfi cərəyan. XIX əsrdə amerikalı filosof Çarlz Sanders tərəfindən əsası qoyulmuşdur. Praqmatizm XIX əsrin 70-ci illərində Kembricdə (ştat Massaçusets) toplaşan və Pirs tərəfindən "Metafizik klub" adlandırılan kiçik bir elmi işçilər qrupunun fəaliyyəti nəticəsində meydana gəlmişdir. Pirsin yuxarıda adlarını göstərdiyimiz məqalələri işıq üzü görəndə diqqətdən kənar qaldılar. Praqmatizm təliminin əsasları ABŞ filosofu Çarlz Pirs (1839-1914) tərəfindən qoyulmuşdur. O, bu cərəyanın proqramını formulə edib onun adını təklif etmişdir. Pirsə görə, praqmatizm real həyatla bağlı olan alim, tədqiqatçı üçün səciyyəvi olan "laboratoriya ruhu"nun ifadəsinə xidmət göstərməlidir. Onun başlıca məqalələrinin ("Əqidənin möhkəmləndirilməsi" və "Əqidələrimizi necə aydın edək") əsas mövzusu bilik, əqidə və hərəkətlərin bir-birinə qarşılıqlı münasibətləridir. Praqmatizm yarandığı andan özündən əvvəlki fəlsəfənin bir sıra başlıca ideyalarından imtina edib fəlsəfi təfəkkürün tamamilə yeni tipini təklif etmişdi. Fəlsəfi təfəkkürün bu yeni tipi insanın hərəkətlərinə yeni tərzdə yanaşır.

Travmatizm — müəyyən anda konkret şəxsdə yaranan zədə toplumu. Travmatizm kişilərdə ən çox 20–49 yaşda, qadınlarda – 30–59 yaşında baş verir. Bütün yaş qruplarda kişilərdə travmatizim daha çox olur. İlkin əlillikdə və ölüm hadisələrində travmatizim üçüncü, işlək əhali qrupunda isə birinci yerdə durur. Travmatizim əhalinin ümumi xəstəliklərindən biri sayılır.

Praqmatika — dilçilik sahəsində bir tədqiqat istiqamətidir və insanların dilin istifadəsi zamanı mənaları kontekst daxilində necə yaratdıqlarını və başa düşdüklərini araşdırır. Praqmatika, dilin sırf qrammatik quruluşunu və ya sözlərin lüğəvi mənasını deyil, daha çox dilin konkret vəziyyətlərdə necə işlədiyini öyrənir. Yəni dilin real həyatdakı ünsiyyətdə hansı məqsədlə, hansı kontekstdə və necə istifadə olunduğunu təhlil edir. == Praqmatikanın əsas aspektləri == Praqmatika dilin mənasının başa düşülməsi üçün kontekstin vacibliyini vurğulayır. Kontekst dedikdə həm dilin danışıldığı məkan və zaman, həm də danışanların münasibətləri, niyyətləri və sosial şərait nəzərdə tutulur. Məsələn, eyni söz fərqli kontekstlərdə fərqli mənalar verə bilər. Məsələn, "Sizə zəng edəcəm" ifadəsi bir kontekstdə real zəng etməyi nəzərdə tuta bilər, başqa bir vəziyyətdə isə sadəcə bir formal vədlə ola bilər. Praqmatika çərçivəsində danışıq aktları nəzəriyyəsi vacib rol oynayır. Bu nəzəriyyə deyir ki, insanlar dil vasitəsilə təkcə məlumat ötürmür, həm də müəyyən hərəkətlər (aktlar) edirlər. Danışıq aktları üç əsas növə bölünür:Lokutiv akt, İllokutiv akt, Perlokutiv akt.

Dramatizm [yun. Drama] – estetik kateqoriya; Yunan dilində drama – hərəkət deməkdir. İnsan həyatının ziddiyyətlərini və münaqişələrini, insanın onu əhatə edən ictimai və təbii mühitlə qarşılıqlı münasibətini əks etdirir və ümumiləşdirir.

Maqmatizm (rus. магматизм, ing. magmatism) — hərəkətverici qüvvəsi maqma və onun törətdiyi bütün geoloji proseslərin məcmusu; əsasən effuziv (vulkanizm) və intruziv (plutonizm) formada təzahür edir. == Başlanğıc maqmatizm == Başlanğıc maqmatizm, Stille, 1940 - qalın sualtı vulkanogen süxur qatları (spilit-diabaz, andezit, kvars-keratofir formasiyaları) və intruziv formasiya seriyaları (hiperbazit, qabbro-plaqioqranit, qabbro-sienit formasiyaları) ilə səciyyələnən maqmatizm. Başlanğıc maqmatizm əsasi, ultraəsasi tərkibli maqma və onun turş diferensiatları xasdır. Evgeosinklinallar və qırışıqlıq vilayətlərin tipik zonalarının ilkin yaranma mərhələlərində geniş inkişaf etmişdir. Sinonim: İnsial maqmatizm. == Maqmatik fəallaşma sahələrinin geokimyəvi əlamətləri == Maqmatik fəallaşma sahələrində təbii hadisələrdən daha çox vulkanlara, zəlzələlərə və iqlim dəyişmələrinə rast gəlinir. Belə sahələrdəki sularda, xüsusən yeraltı suların yuvenil növlərində Cl elementinin miqdarının yüksəlməsi müşahidə edilir. Maqmatik fəallaşma mərhələləri yer qabığında vulkanların fəaliyyəti ilə də müşayiət oluna bilər.