Поиск по словарям.

Aromatik birləşmələr — tsiklik orqanik quruluşa malik və özündə aromatik karbohidrogenləri birləşdirən birləşmələrə deyilir. Aromatik -sözünün mənası ətirli deməkdir. Əvvəllər bu birləşmələr az öyrənilmişdir və məlum nümayəndələrinin iyi xoş olduğu üçün onlara aromatik (ətirli) birləşmələr adı verilmişdir. Sonralar məlum olmuşdur ki, onların içərisində pis iyli, hətta iysiz maddələr də rast gəlinir. == Quruluşu == Quruluşlarına görə aromatik birləşmələr benzol və onun müxtəlif törəmələrindən ibarət olduğu üçün, onların düzgün adı benzol birləşmələri olmalıdır. Tətkiblərində bir və ya bir neçə benzol nüvəsi ola bildiyi üçün onları birnüvəli və çox nüvəli aromatik birləşmələr adı ilə kik hissəyə ayırırlar. == Aromatik birləşmələrin fiziki xassələri == Aromatik karbohidrogenlərin əksəriyyəti maye halda, kəskin iyli maddələrdir. Fiziki xassələrinə görə alifatik karbohidrogenlərə oxşayırlar. Aromatik birləşmələrin sıxlığı və şüasındırma əmsalları müvafiq alifatik karbohidrogenlərə oxşayır. Bir-biri ilə izomer olan ksilolların da metil qruplarının vəziyyəti dəyişdikcə qaynama temperaturları da dəyişir.

Aromatik karbohidrogenlər - molekullarında bir və ya bir neçə benzol həlqəsi olan karbohidrogenlərə aromatik karbohidrogenlər deyilir. Aromatik karbohidrogenlər dedikdə benzol və xassəcə ona bənzər birləş-mələr nəzərdə tutulur. Belə ki, aromatik karbohidrogenlər onları başqa birləşmələrdən fərqləndirən və adətən aromatik xassə adlanan bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. Tərkibinə daxil olan benzol nüvəsinin sayından və onların arasındakı əlaqənin xarakterindən asılı olaraq aromatik karbohidrogenlər iki qrupa bölünür: Bir benzol nüvəli aromatik karbohidrogenlər. Bu qrupa benzol və onun homoloqları daxildir. Kondensləşmiş və ya kondensləşməmiş bir neçə benzol nüvəli aromatik karbohidrogenlər. Bu qrupa difenil, difenilalkanlar, naftalin, fenantren, antrasen, asenaften, flüoren və b. daxildir.Aromatik karbohidrogenlərin beynəlxalq adı Arenlər-dir. Aromatik karbohidrogenlərin ən sadə nümayəndəsi benzoldur. Benzol homoloqlarının düsturu CnH2n-6 kimidir.

Avtomatik bloklama — qəzanın qarşısını almaq üçün obyektin iş rejiminin avtomatik dəyişdirilməsi; maşın, aparat və cihazların işini idarə edən zaman səhvə yol verməyən avtomatik quruluşlar məcmusu. Məsələn, avtomat dəzgah xəttində dəzgahlardan biri dayandıqda və ya onun iş rejimi pozulduqda avtomatik bloklama bütün xətti dayandırır. Avtomatik bloklama dəmiryol stansiyaları arasında qatarın hərəkətini avtomatik tənzimləyir. Avtomatik bloklamada stansiyalararası məsafə 1,000–3,000 metrlik blok-sahələrə bölünür və eyni istiqamətdə gedən qatarlar arasında minimal intervallar saxlanılır. Qatar blok-sahəyə daxil olduqda işıqforun yaşıl işığı avtomatik olaraq qadağanedici (qırmızı) işıqla əvəz edilir. Eyni zamanda arxa blok-sahədəki işıqda arxadan gələn qatarın sürücüsünü xəbərdar edən sarı işıq yanır. Hərəkət edən qatar ilə işıqfor arasında əlaqə rels elektrik dövrəsi (relslərdən keçən elektrik cərəyanı) ilə yaradılır. Azərbaycanda dəmiryol şəbəkəsində və Bakı metropolitenində avtomatik bloklama geniş tətbiq olunur. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Герман Л.А., Калинин А.Л. Электроснабжение автоблокировки и электрической централизации. М., Транспорт, 1974 год, 168 страниц.

Pulemyot-tapança, tapança gülləsi istifadə edən, avtomatik tüfənglərdən daha kiçik həcmdə olan və ümumiyyətlə yaxın atışmalar və basqınlar üçün hazırlanmış silah növüdür.

Avtomatik stabilizator — dövlətin, firmaların və şəxslərin müdaxiləsi olmadan iqtisadi tsikllərin amplitudasının yumşaldılması üçün nəzərdə tutulmuş alətlər. Bu, iqtisadi sistemin əks əlaqə əlaqələri zəncirinin bir hissəsi olan bir növ süzgəcdir. Onlar idarə olunan proses zamanı mümkün, lakin proqnozlaşdırılması çətin olan kənarlaşmaları aradan qaldırır. Nəticədə bu cür kənarlaşmalar dövlətdən əhali üçün operativ, təcili, bəzən isə çox ağrılı qərarlar qəbul etməyi tələb edir. Bazar iqtisadiyyatında avtomatik stabilizatorlara misal olaraq işsizlik müavinətlərini göstərmək olar. Məşğulluğun kəskin azalması ilə istehlak tələbi azalır, bunun ardınca iqtisadiyyata investisiya və məcmu tələb azalır ki, bu da multiplikator effekti nəticəsində ÜDM və ev təsərrüfatlarının gəlirlərinin kəskin azalmasına səbəb olur. İşsizlik müavinətləri istehlak tələbinin və nəticədə istehsalın kəskin azalmasının qarşısını alır.

Pulemyot-tapança, tapança gülləsi istifadə edən, avtomatik tüfənglərdən daha kiçik həcmdə olan və ümumiyyətlə yaxın atışmalar və basqınlar üçün hazırlanmış silah növüdür.

Avtomatik top sürətlə atəş aça bilən bir silahdır. Avtomatik toplar ümumiyyətlə pulemyotlardan daha böyük çaplı mərmilərdən (20 mm və yuxarı) istifadə edirlər. Avtomatik toplar sahə toplarından daha kiçikdirlər və daha yüksək atış üçün avtomatik doldurma sisteminə malikdirlər. Onlar müxtəlif növ mərmilərdən istifadə edə bilərlər: yüksək partlayıcılıq qüvvəsinə malik HEDP, zirehdələn AP, kompozit APCR və ya APDS. Sahib olduqları avtomat sisteminə görə yüksək atəş gücünə çata bilirlər. Ancaq belə sürətli atəş sürəti lülənin tez qızmasına səbəb olur. İstifadə etdikləri mərmiləri öz mexanizmlərindən asılıdır. Böyük çaplı mərmilərinə görə çox da mərmi daşınmırlar. Amerika (25 mm) Bushmaster və İngilis (30 mm) rarden avtomatik topları yavaş atəş sürətinə malikdirlər, buna görə də çox sursat sərf etmirlər. Müasir avtomatik toplar dəqiqədə 90 atəş açır. Çox yüksək atəş sürətinə malik avtomatik toplar havadan havaya döyüş təyyarələrində istifadə olunurlar.

Avtomat — müharibə üçün istifadə olunan avtomatik atəş silahı. Avtomatlar dörd rejimdə olur: bloklaşdırılmış (atəş açılmır), tək-tək atəş, yarı avtomatik atəş (üç-üç və ya iki-iki atəş açılır) və tam avtomatik (dayanmadan atəş açılır). Avtomatlar dünyada kütləvi şəkildə İkinci Dünya müharibəsindən sonra yayılmışdır. İlk avtomatlar Rusiya İmperiyasında Vladimir Qriqoryeviç Fyodorov tərəfindən düzəldilmişdir (Fyodorov avtomatı). Avtomatlar pulyemyot tapançaları əvəz etmişlər. == Müasir avtomat == 1943-cü ildə dizayn edilmiş StG 44 döyüş meydanında geniş istifadə edilən ilk müasir piyada tüfəngi kimi tarix səhnəsində öz yerini tutdu. Adi tüfəng patronu əvəzinə patronun qısaldılmış variantı olan 7,92x33 Kurz güllələrini atmağa qadir olan StG 44 sürətli və yüksək atıcı silah idi. Yüksək gücü ilə nisbətən geniş ərazidə təsirli ola bilən StG 44, illər sonra piyadaların tüfəngləri ilə yenidən müstəqil şəkildə hərəkət etməsinə şərait yaratdı. Bənzər bir silah olaraq təyin oluna bilən M1 Carabine adlı qısa lüləli tüfəng ABŞ tərəfindən istehsal edilsə də, bu silah StG 44-ün uğurunu tutmaqdan uzaq idi. Çünki onun istifadə etdiyi güllə tapança gülləsindən bir qədər güclü idi.StG-44-ün açdığı yolda piyada tüfənginin anlayışı tamamilə dəyişdi.

Avtomatik tənzimləyici – texnoloji prosesin gedişini, yaxud aparat və qurğuların iş rejimini xarakterizə edən parametrləri avtomatik tənzimləyən qurğu və ya qurğular kompleksi. Prosesləri lazımi rejimdə saxlayan sadə quruluşlar (su saatlarındakı səviyyə tənzimləyicisi, fırlanma sürətini tənzimləyən rəqqaslar və s.) hələ qədim zamanlardan məlum idi. İ.İ. Polzunovun qazanda suyun səviyyəsini sabit saxlayan üzgəcli tənzimləyicisi (1765), C.Uattın buxar maşını valının fırlanmasını sabitləşdirmək üçün hazırladığı tənzimləyici (1784) sənayedə geniş tətbiq edilən ilk tənzimləyicilərdir. Avtomatik tənzimləyici həssas elementin (vericinin) köməyilə tənzimlənən kəmiyyəti, yaxud həyəcanlandırıcı təsiri ölçür, çevirici və ya hesablama qurğusu vasitəsilə obyektin tənzimlənən orqanına təsirlər hasil edir. Tənzimləyici təsir obyektin tənzimlənən (icra) orqanına birbaşa həssas elementdən (birbaşa təsirli tənzimləyici), ya da əvvəlcədən gücləndirildikdən sonra (dolayı təsirli tənzimləyici) verilə bilər. Avtomatik tənzimləyicinin tərkibində tənzimləmə prosesinin dayanıqlılığını və lazımi keyfiyyətini təmin edən kompensasiya qurğusu da ola bilər. == Mənbə == Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN 978-9952-441-00-0.M. Horn, N. Dourdoumas: Regelungstechnik. Pearson Studium, 2006, ISBN 3-8273-7260-7.

Avtomatik yükləyici, tank və ya top kimi vasitələrdə silahın yüklənməsi işini mexaniki olaraq həyata keçirdərək ekipaj qənaətini təmin edən bir mexanizmdir. Bu termin yalnız böyük çaplı silahların yüklənməsi zamanı şəxs və ya şəxslərin yerinə istifadə olunan mexanizmlər üçün tətbiq olunan bir anlayışdır. Bu termin avtomatik silahlar üçün istifadə edilmir.

Asamati (mak. Асамати, alb. Asamat, Osomat) — Prespa gölünün şimal şərq sahilində, Makedoniya Respublikasının Resen Bələdiyyəsində yerləşən bir kənddir. Asamati, Resen bələdiyyə mərkəzindən 12 kilometr uzaqlıqda yerləşir və 175 sakini var. == Tarixi == Asamati, müxtəlif tarixi dövrlərdən qalma və bir çoxu təsadüfən kəşf edilən müxtəlif arxeoloji sahələrə ev sahibliyi edir. Tapıntıların bir çoxu Resen qəsəbəsindəki Sarayda yerləşdirilir.XIX əsrdə, daha sonra Ademayt olaraq adlandırılan kənd əhalisi, 16 evdə yerləşən 30 müsəlman sakinin və Bolqar Yepiskopluğunun 16 üzvündən ibarət idi. 1905-ci ildə Asamati'nin 150 sakini var idi, bunların 102-si Müsəlman albanlar, geri qalan hissəsi isə Bolqar Yepiskopluğunun üzvlərindən ibarət idi.Birinci Dünya Müharibəsi əsnasında kəndin 115 sakini var idi.

Somatik hüceyrə — bir hüceyrə (qədim yunan σῶμα somasından, yəni "bədən" mənasını verir) cinsiyyət hüceyrəsi, qametosit və ya fərqlənməmiş kök hüceyrə xaricində çoxhüceyrəli bir orqanizmin bədənini meydana gətirən hər hansı bir bioloji hüceyrədir . Bir orqanizm cisminin tərkibində iştirak edən və ikili bölünmə və mitotik bölünmə prosesində bölünən hüceyrə somatik hüceyrə adlanır. Bunun əksinə olaraq, qametlər cinsi çoxalma zamanı birləşən hüceyrələrdir, cücərmə hüceyrələri qametləri əmələ gətirən hüceyrələrdir və kök hüceyrələr mitoz yolu ilə bölünərək müxtəlif ixtisaslaşmış hüceyrə tiplərinə ayrılan hüceyrələrdir. Məsələn, məməlilərdə somatik hüceyrələr bütün daxili orqanları, dəri, sümüklər, qan və birləşdirici toxuma təşkil edirsə, məməlilərin cücərmə hüceyrələri sperma və yumurta əmələ gətirir, bu da mayalanma zamanı birləşərək ziqota adlı bir hüceyrə əmələ gətirir və fərqləndirir. İnsan bədənində təxminən 220 növ somatik hüceyrə var. Nəzəri olaraq bu hüceyrələr cinsi hüceyrələr deyil. Mutasiyalarını hüceyrə nəsillərinə (varsa) ötürürlər, ancaq orqanizmin nəsillərinə deyil. Bununla birlikdə, süngərlərdə fərqlənməmiş somatik hüceyrələr cücərmə xəttini meydana gətirir və Knidariyada fərqli somatik hüceyrələr cücərmə xəttinin mənbəyidir. Mitotik hüceyrə bölgüsü yalnız diploid somatik hüceyrələrdə müşahidə olunur. Cinsiyyət hüceyrələri kimi yalnız bir neçə hüceyrə çoxalmada iştirak edir.

Statik IP — Statik IP adresləri olan kompüterlərin IP adresləri dəyişməz. Server olan kompüterlər üçün statik IP tövsiyə edilir.

Statik elektrik(static electricity,статическое электричество)-obyektdə toplanmış elektrik yükü; yük daşıyıcıları hərəkət etmədiyindən statik adlandırılır. Statik yüklər 1000 V və ya daha yüksək səviyyəyə çata bilər, ancaq bu, insan üçün təhlükəsizdir, çünki bu halda cərəyan çox da böyük olmur. (Canlı toxumaların zədələnməsinə yalnız gərginlik deyil, cərəyan və gərginliyin kombinasiyası səbəb olur.) Fəqət elektron sxemlərdən keçən statik elektrikin boşalması tez-tez onları sıradan çıxardır, çünki inteqral sxemlərin əksəriyyəti statik yüklərin yaratdığı gərginlikdən əhəmiyyətli dərəcədə aşağı gərginlik üçün nəzərdə tutulub. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 813 s.

Ümumi DC\AC çeviricilər invertor kimİ adlandırırıllar və sabit cərəyandan dəyişən cərəyan parametrlərinə uyğun qiymətdə gərginlik hasil edirlər.İnvertorlarda əsasən tristorlardan,tranzistorlardanvə bunlar kimi nəzarətçi cihazlardan istifadəolunur. İnvertorlar əsasən 3 və 1 farzlı olaraq dizayn edilirlər.Kiçik siqnal və yarım dalğa invertorları əsasən bir əvəzləmə prosesi ilə fəaliyyət göstərirlər.İnvertor qoşulma yerindən asılı olaraq online və offline adlandırılır.Əgər ümumi dəyişən cərəyan xəttində yerləşdirilsə offline,ümumi mənbə kimi olarsa online adlandırılır.

Statik büdcə (sıx büdcə, ing. static budget) — planlaşdırma dövrünün əvvəlində formalaşan və biznes fəaliyyətinin müəyyən səviyyəsində planlaşdırılan dövr ərzində qüvvədə olan büdcə. Tərifi Amerikalı professor Rey Harrison statik büdcəni planlaşdırma dövrünün əvvəlində formalaşan və müəyyən biznes fəaliyyəti səviyyəsində planlaşdırılan dövr ərzində qüvvədə olan büdcə kimi müəyyən edir.

Avtomatik idarəetmə sistemləri və ya AİS (ASU) - (ing. Automatized management system) – ASU riyazi metodların, texniki vasitələrin və mürəkkəb obyekt və ya qarşıya qoyulmuş məqsədəuyğun olaraq prosesin rasional idarə edilməsini təmin edən təşkilati komplekslərin yığımıdır. Avtomatik idarəetmə sistemlərinə daxildir: informasiya, texniki və riyazi təminat daxil edilmiş əsas hissə və idarə etmənin konkret funksiyasını avtomatlaşdıran əlaqəli proqramlar aid edilən funksional hissə. Avtomatik idarəetmə sistemi (AİS) – idarə olunan obyektin işləməsinə kömək edir və ya yaxşılaşdırır. Çox hallarda köməkçi AİS əməliyyatları da (işəsalma, dayandırma, nəzarət, sazlama və s. ) avtomatlaşdırılır. AİS əsasən hər hansı bir istehsalın və ya başqa kompleksin tərkibində işləyir. AİS-in idarə məqsədi, idarə konturu və siqnalların verilmə üsuluna görə səciyyələndirilir. İlkin olaraq AİS-in qarşısında duran məsələ idarə zamanı verilmiş parametrin müəyyən qanunauyğunluqla dəyişməsini təmin etməkdən ibarətdir. Bu sinifdən olan idarəemə sistemləri arasında avtomatik tənzimləmə sistemləri -ATS fərqlənirlər.

Avtomatik identifikasiya sistemi (AİS) — gəmilərdə və gəmiçilikdə istifadə olunan avtomatik izləmə sistemidir (VTS). == Haqqında == Peyklər AIS imzalarını aşkar etmək üçün istifadə edildikdə "Satellite-AIS" (S-AIS) termini istifadə olunur. AIS məlumatı dəniz nəqliyyatı radarını tamamlayır ki, bu da su nəqliyyatında başlıca toqquşmanın qarşısını alma üsuludur.Unikal identifikasiya, mövqe, başlıq və sürət kimi AIS avadanlıqları tərəfindən təqdim edilən məlumat ekranda və ya ECDIS-də göstərilə bilər. AIS gəmi mühafizə zabitlərinə yardım etmək üçün hazırlanmış və dəniz səlahiyyətlilərinin gəmilərin hərəkətini nəzarət etməsinə və nəzarət etməsinə imkan yaradır. AIS, standart bir VHF alıcı-ötürücülüyünü bir GPS alıcısı kimi bir sistemi ilə birləşdirir. AIS alıcı vericiləri ilə təchiz edilmiş gəmilər sahil boyunca yerləşən AIS baza stansiyaları və ya çox sayda imza atmağı mümkün edən xüsusi AIS alıcıları ilə təchiz olunmuş sayının artması sayəsində yerüstü şəbəkələrin əhatə dairəsindən kənarda izlənilə bilər.Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının Dəniz Təhlükəsizliyi və Təhlükəsizliyi üzrə Beynəlxalq Konvensiya AIS-in bütün sərnişin gəmilərinin ölçüsündən asılı olmayaraq beynəlxalq gəmilərdə quraşdırılmasını tələb edir.

Kompüter texnikasının meydana gəldiyi vaxtdan onlar layihələndirmə işlərinədə tətbiq edilmişlər. İlk zamanlar əsasən hesablama işlərinin yerinə yetirilməsində, sonralar isə həm hesablama işlərində, həm də layihə sənədlərinin alınmasında istifadə edilir. Layihələndirmənin avtomatlaşdırılması həm layihələndirmə prosesinin sürətləndirilməsinə, həm də alınan layihənin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə səbəb olur.Layihənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi əsasən aparılan hesabatların dəqiqliyinin yüksəldilməsi və çoxvariantlı layihələrdən ən yaxşısının seçilməsi hesabına əldə olunur. Əl ilə layihələndirmə zamanı yalnız bir layihə variantı hazırlanır və təbbi ki, yeganə variant optimal ola bilməz. == Təsnifatı == ALS müxtəlif əlamətlərə görə təsnifata bölünür: Layihələndirmə obyektinin tipinə görə ALS-lər 9 növ olur: Maşınqayırma məmulatları ALS-i; Cihazqayırma məmulatları ALS-i; Maşınqayırma və cihazqayırma texnoloji proseslərininin ALS-i; Tikinti məmulatları ALS-i; Tikinti məmulatları texnoloji proseslərinin ALS-i; Proqram məmulatları ALS-i; Təşkilatı işlərin ALS-i; 8 və 9. Deyilən qruplara aid olmayan obyektlər ücün ehtiyat saxlanılmışdır. == Layihələndirmənin mərhələləri == Layihələndirmə prosesi ideyadan başlayaraq, həmin ideyanın praktikada həyata keçirilməsinə qədər bir neçə mərhələlərdən ibarət yaradıcı prosesdir. Bu mərhələlər aşağıdakılardır: texniki tapşırığın hazırlanması; ilkin layihələndirmə; eskiz layihələndirmə; texniki - işçi layihələndirilmə; seriyalı istehsal; sənaye istismarı. === Texniki tapşırıq === Texniki tapşırıq (TT) layihələndirilən obyektin bütün xüsusiyyətlərini, layihələndirmə xərclərini və s. bu kimi bir çox şərtləri əks etdirən sənəddir.

== Müasir meteoroloji təminat sistemləri == Son onilliklər ərzində istismara yararlı, uzaq məsafələr qət edən, yüksək sürətə malik hava laynerlərinin meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq, dumanda görünüş məsafəsinin ölçülməsi zamanı 10 m-lik dəqiqlik tələb olunur və xüsusən də qalxma-enmə zonasında hava gəmilərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə biləcək yer səthi üzərində küləyin sürət və istiqamətinin və digər meteoroloji kəmiyyətlərin ölçülmə dəqiqliyinə olan tələblər də xeyli artmışdır. Ona görə də operativliyin tam təmin olunması üçün uçuşların meteoroloji təminatı vəzifəsinə qarşı qoyulan əsas tələblər məlumatların vaxtlı-vaxtında və tam şəkildə çatdırılmasından ibarət olur. Yuxarıda qeyd edilən şərtlərlə əlaqadar olaraq istismar edilən müasir meteoroloji təminat sistemlərinə yüksək inteqrallaşdırılma və avtomatlaşdırılma səviyyəsi istiqamətində qoyulan təlblər də artmış olur. == Avtomatik meteoroloji sistemlər == Müşahidələrin aparılması üçün ən çox yayılan üç avtomatik stansiya var: AWOS -Almaniya, VAİSALA -Finlandiya, ASOS -ABŞ, KRAMS-4 isə Rusiya istehsalıdır. Bu stansiyalar vasitəsilə meteoroloji müşahidələr yarım saatdan bir aparılır. Əldə olunan meteoroloji məlumatları kodlaşdırırlar. Bu isə METAR adlanır. Bundan başqa xüsusi müşahidələr də vardır. Xüsusi müşahidələr kodu isə SPESİ adlanır. SPESİ müəyyən kriteriyalar vasitəsilə xüsusi hava təzahürləri üzərində aparılır.

Avtomatik planetlərarası stansiya – Yer orbitini tərk edən və kosmosu tədqiq edən robotik kosmik gəmidir.

Avtomatik qatar idarəsi (ATC) - xarici təsirlərə qarşı sürətə nəzarət mexanizmini əhatə edən dəmir yolları üçün qatar müdafiə sistemlərinin ümumi bir sinifidir.ATC sistemləri, müxtəlif kabin siqnalizasiya texnologiyalarını əlaqələndirirlər və köhnə avtomatik qatar dayandırma texnologiyası ilə müqayisə olunduqda sərt tormozlama əvəzinə daha çox yavaş tormozlanmadan istifadə edirlər. Avtomatik qatar idarəsi ayrıca avtomatik qatar əməliyyatlarında da istifadə edilə bilər (ATO) və adətən sistemin təhlükəsiz-kritik hissəsi hesab olunur.Bir müddət keçdikdən sonra "avtomatik qatar nəzarəti" kimi etiketlənmiş bir çox təhlükəsizlik sistemi yardıldı.İlki 1906-cı ildən Böyük Qərb dəmiryolunda istifadə edilmişdir. İndi həmin sistem AWS (avtomatik xəbərdarlıq sistemi) adlandırılandırlır. Termin xüsusən Yaponiyada geniş yayılmışdır, burada ATC bütün Shinkansen (bullet qatar) xətlərində və ATS üçün əvəz kimi bəzi şərti dəmir yolu xətlərində istifadə olunur. == Avropa == === Danimarka === Danimarka'nın ATC sistemi (resmi olaraq ZUB 123 olaraq müəyyən olunmuş) qonşularından fərqlidir.1980-dən 1987-yə qədər İsveçdəki ATC sistemi Danimarka'da sınandı ve 1986 ile 1988 arasında yeni bir Siemensin hazırladığı ATC sistemi . Aprel 1988'de meydana gelen Sorø demiryolu qəzası (da: Sorø-ulykken) nəticəsində yeni sistem, 1990'lərin əvvəllərindən etibaren bütün Danimarka əsas xətlərində hissəli olaraq quruldu. === İsveç === İsveç ATC'nın inkişafı 1960 illərdə (ATC-1) başladı ve 1980-lərin əvvəllərində yüksek sürətli qatarlarla (ATC-2) biryerdə resmi tanıdıldı. 2008 ildən etibarən İsveç Nəqliyyat İdarəsi'nin sürdürdüğü 11,904 kmlik xəttin 9.831 kmi ATC-2'nin yaradılması reallaşdırıldı. === Birləşmiş Krallıq === 1906-cı ildə İngiltərədəki Böyük Qərb Dəmir Yolunda(Great Western Railway) "avtomatik qatar nəzarəti" kimi tanınan bir sistem inkişaf etdirildi. Müasir terminologiyada GWR ATC avtomatik xəbərdarlıq sistemi (AWS) kimi təsnif edilir.

Avtomatik snayper tüfəngi – güclü gilizlərdən istifadə edən, kiçik daraqlı və gilizi daha uzaq məsafələrə atmağı bacaran avtomat növüdür. Avtomatlardan fərqli olaraq daha güclü və uzun mənzilli gilizlərdən istifadə edir. Ayrıca olaraq avtomatlardan daha uzun olurlar. Bu cür silahları daha çox şəhərlərin və ya strateji əhəmiyyətli obyektlərin, regionların, bölgələrin müdafiəsində, ön xəttin arxasında və digər müharibə meydanlarında istifadə edirlər. Bu cür silahlar ABŞ istehsalı 30-06 Springfield, Rusiya istehsalı (rus standartı) 7.62x54mmR, NATO istehsalı (NATO standartı) 7.62x51mm, İsveçrə istehsalı (İsveçrə standartı) 7.5x55mm gilizlərindən istifadə edirlər. Daraqları isə adətən 20 güllə tutur. Əvvəllər Avtomatik snayper tüfəngləri yarımavtomatik rejimdə işləyirdilərsə, hal-hazırda avtomatik snayper tüfənglərinin işləmə mexanizmi dəyişdirilərək həm yarımavtomatik, həm də tam avtomatik rejimə keçirilmişdir.

Avtomatik təkrar qoşma (ATQ) — müəyyən edilmiş müddətdən sonra açılmış açarı yenidən qoşan elektroavtomatika vasitələrindən biridir və birdəfəli, ikidəfəli və ya üçdəfəli ola bilər (bəzi müasir sxemlərdə səkkiz tsiklə qədər mümkündür). == Tətbiqi == Elektrik şəbəkələrindəki bütün zədələnmələri iki növə bölmək olar: dayanıqlı və dayanıqsız . Dayanıqlı zədələnmələrə, əməliyyat personalının və ya qəza xidməti briqadasının müdaxiləsinə ehtiyacı olan zədələnmələr daxildir. Bu cür zədələnmələr zamanla öz-özünə aradan qalxmır və zədələnmiş şəbəkə hissəsinin istismarı mümkün deyil. Bu cür zədələnmələrə xətlərin qırılmaları, xətt hissələrinin, EVX-nin dayaqlarının, elektrik aparatlarının zədələnmələri daxildir. Dayanıqsız zədələnmələr baş verdikdən sonra qısa bir müddət ərzində öz-özünə aradan qalxması ilə xarakterizə olunur. Bu cür zədələnmələr, məsələn, təsadüfən naqillərin bir-birinə toxunması zamanı baş verə bilər. Bu zaman yaranan elektrik qövsü ciddi ziyan vurmağa imkan tapmır, çünki qısaqapanma meydana gəldikdən bir müddət sonra dövrə rele mühafizəsinin təsiri ilə açılır. Təcrübə göstərir ki, dayanıqsız zədələnmələr bütün zədələnmələrin 50–90% -ni təşkil edir.Şəbəkənin açılmış hissəsinin gərginliyə qoşulması təkrar qoşma adlanır. Şəbəkənin bu hissəsinin işdə qalmasından və ya təkrar açılmasından asılı olaraq təkrar qoşma uğurlu və uğursuz olur.

Ürək astması — bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edən boğulma tutmaları ilə özünü göstərən və miokard infarktı, kardioskleroz, ürək xəstəlikləri və ürək çatışmazlığı (sol ürək) ilə əlaqəli digər xəstəliklərlə baş verən simptom. Bu, ağciyərlərdə və ətrafında mayenin yığılmasına səbəb olur (ağciyər tıkanıklığı), ağciyərlərin qanı oksigenlə təmin etmək qabiliyyətini pozur. Öskürək və hırıltı mümkündür. Rentgen müayinəsi ürəyin ölçüsünün və ağciyər toxumalarında mayenin artdığını göstərir. == Simptomları == Ürək astması bronxial astma ilə oxşar simptomlara malikdir, lakin iltihab mənşəli olmaması ilə fərqlənir.Ürək astmasının ən çox görülən əlamətləri ürək çatışmazlığı əlamətləri olan bir xəstədə hırıltı, öskürək və ya nəfəs darlığı (əsasən gecə və ya yatarkən) olur.Əlavə əlamətlərə stetoskopla eşidilə bilən köpüklü və ya sulu bəlğəm və ağciyərlərə su yığılması daxildir. Ağır hallarda xəstə gecə bir neçə dəfə nəfəs darlığı, dəri rənginin dəyişməsi və qanlı bəlğəm epizodları ilə qarşılaşa bilər. == Patofiziologiyası == Ürək astmasının əsas səbəbləri ürəyin, xüsusən də sol tərəfin qanı səmərəli və effektiv şəkildə vura bilməməsi nəticəsində ağciyər damarlarına mayenin mümkün geri axınından qaynaqlanır. Ürəkdə maye yığılması, qanın oksigenləşməsini təmin etmək üçün ağciyər venoz sistemindəki təzyiqə artan tələblər qoyan normaldan daha yüksək təzyiq sistemi yaradır. Bu, ağciyər venoz hipertenziyası kimi tanınan və artan təzyiq gradientinin yayılmasına kömək etmək üçün ağciyər kapilyarlarının genişlənməsi və işə salınması ilə nəticələnir.Əvvəlcə bədən artıq suyun öhdəsindən gələ bilir. Daha sonra kapilyar damarlar artan təzyiqlə tıxanır və maye alveolyar kisəyə qayıdır, nəticədə ağciyər ödəmi əmələ gəlir və oksigenləşmə qabiliyyəti azalır.