Поиск по словарям.

Kürtün Gümüşxanə ilinin bir ilçesidir. Mərkəz ilçe əhalisi 3000-dən. Əhalisi köyleriyle birlikdə 12.500 adamdır. 1991-ci ildə ilçe olmuşdur. Xalqının əhəmiyyətli bir hissəsini Türkmen, Çepniler meydana gətirər.

Kürmük məbədi (gürc. ქურმუხის წმინდა გიორგის ეკლესია, Müqəddəs Georgi Kilsəsi) — Azərbaycanın Qax rayonu ərazisində vaxtilə mövcud olmuş qədim alban məbədinin (I-III əsrlədə mövcud olub) qalıqları üzərində XIX əsrdə Çar Rusiyası tərəfindən bölgəni xristianlaşdırmaq və dini dayaq yaratmaq məqsədilə inşa olunmuş kilsədir . == Etimologiyası == Dilçi alim Zaza Aleksidzenin fikrincə Kürmük adı udicə "kur" (quyu, çuxur, çala) və "-mux" isə Qafqaz Albanlarının dilində çoxluq mənasını qatan şəkilçidir. Onun fikrincə, Kürmük Müqəddəs Yeliseyin bütpərəstlərlə qarşılaşıb öldürüldüyü Zerqoyn düzünün xristianlıqdan sonrakı adıdır. == Tarixi == 2006-cı ilin sentiyabrında məbədin cənub ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 4 dəfə (I-III əsrlər, IV-VII əsrlər, VIII-XI əsrlər və XIX) mərhələli şəkildə müxtəlif vaxtlarda əsrlərdə yenidənqurma-bərpa işlərinə məruz qalması məlum olmuşdur. Ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, kilsə qədim məbədin qalıqları üzərində inşa olunmuşdur. Kilsənin adı Gürcü mənbələrində ilk dəfə 1310-cu ildə Gürcü patriarxı III Evktim (1310-1325) tərəfindən ziyarət olunarkən xatırlanır. Maqelaşvili İncilləri adlanan bu mənbəyə görə patriarx Kiş-Kürmük arxiyepiskopu Kirill Donaurini ziyarət etmiş, ona tapşırıqlar vermişdi.Kilsə 1614-1617-ci illərdə Şah Abbasın yürüşü zamanı dağıdılıb, İlisu sultanlığını işğal edən Çar Rusiyası isə xristianlığı yaymaq üçün "Qafqazda Xristianlığın Bərpası İdarəsi" vasitəsilə qədim məbədin qalıqları üzərində yeni kilsə tikmişdir. Kilsənin bərpası 1891-ci ildə başlayıb və 1894-cü ildə bitirilib. Kilsənin ilk rəhbəri Mixail Kuloşvili (1825-1918) təyin edilib.

Kürmük məbədi (gürc. ქურმუხის წმინდა გიორგის ეკლესია, Müqəddəs Georgi Kilsəsi) — Azərbaycanın Qax rayonu ərazisində vaxtilə mövcud olmuş qədim alban məbədinin (I-III əsrlədə mövcud olub) qalıqları üzərində XIX əsrdə Çar Rusiyası tərəfindən bölgəni xristianlaşdırmaq və dini dayaq yaratmaq məqsədilə inşa olunmuş kilsədir . == Etimologiyası == Dilçi alim Zaza Aleksidzenin fikrincə Kürmük adı udicə "kur" (quyu, çuxur, çala) və "-mux" isə Qafqaz Albanlarının dilində çoxluq mənasını qatan şəkilçidir. Onun fikrincə, Kürmük Müqəddəs Yeliseyin bütpərəstlərlə qarşılaşıb öldürüldüyü Zerqoyn düzünün xristianlıqdan sonrakı adıdır. == Tarixi == 2006-cı ilin sentiyabrında məbədin cənub ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 4 dəfə (I-III əsrlər, IV-VII əsrlər, VIII-XI əsrlər və XIX) mərhələli şəkildə müxtəlif vaxtlarda əsrlərdə yenidənqurma-bərpa işlərinə məruz qalması məlum olmuşdur. Ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, kilsə qədim məbədin qalıqları üzərində inşa olunmuşdur. Kilsənin adı Gürcü mənbələrində ilk dəfə 1310-cu ildə Gürcü patriarxı III Evktim (1310-1325) tərəfindən ziyarət olunarkən xatırlanır. Maqelaşvili İncilləri adlanan bu mənbəyə görə patriarx Kiş-Kürmük arxiyepiskopu Kirill Donaurini ziyarət etmiş, ona tapşırıqlar vermişdi.Kilsə 1614-1617-ci illərdə Şah Abbasın yürüşü zamanı dağıdılıb, İlisu sultanlığını işğal edən Çar Rusiyası isə xristianlığı yaymaq üçün "Qafqazda Xristianlığın Bərpası İdarəsi" vasitəsilə qədim məbədin qalıqları üzərində yeni kilsə tikmişdir. Kilsənin bərpası 1891-ci ildə başlayıb və 1894-cü ildə bitirilib. Kilsənin ilk rəhbəri Mixail Kuloşvili (1825-1918) təyin edilib.

«Huun-Huur-Tu» (tıva Хүн Хүртү, translit. Khün Khürtü; rus. Хуун-Хуур-Ту; çin. sadə. 恒哈图, pinyin: Hénghātú; azərb. Xün Xürtü‎) — ənənəvi musiqi ifa edən Tıva musiqi qrupu. Musiqi qrupunun ən fərqləndirici xüsusiyyəti Tıva qırtlaq musiqisindən (xoomey) istifadə etməsidir. Musiqi qrupu adətən iqil, demir-xomus (Tıva ağız qopuzu), doşpuluur, tunqur (şaman bubeni) kimi ənənəvi Tıva musiqi alətlərindən istifadə edir. Buna baxmayaraq, qrup son illərdə gitara kimi qərb musiqi alətlərindən daha çox istifadə etməyə başlamışdır. "Huun-Huur-Tu" qrupunun əsas üslubu folk olsa da, bəzən müasir qərb musiqi alətlərindən, eləcə də elektronik musiqidən istifadə edirlər.

Kürium (Cm, Curium) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 96-cı element. Element 1944-cü ildə Siborqun rəhbərlik etdiyi amerika fizikləri qrupu tərəfindən plutoniumu helium nüvələri ilə bombardman edərkən alınmışdır. Onu Per və Mariya Kürinin şərəfinə Kürium adlandırdılar. Alimlər yeni elementə ad fikirləşərkən güman ki, bu analogiyanı da nəzərdə tutublar. Elementin simvolunda (Cm) birinci hərf Kürinin soy adını, ikinci Mariyanın adını ifadə edir (və elementin latınca adının Curium son hərfini).

ARM Cortex-A12 — İlk dəfə 2013-cü ilin yayında təqdim edildi, [2] orta seqment üçün yerləşdirildi. Keş koherens dəstəyi ilə 4 nüvəyə qədər çox nüvəli konfiqurasiyalarda istifadə edilə bilən lisenziyalı 32 bit prosessor nüvəsidir . 2014-cü ilin əvvəlində A12-nin varisi ARM Cortex-A17 nüvəsi idi . İkinci versiyadan başlayaraq, A12 və A17 arasındakı fərq o dərəcədə azaldı ki, ARM A12 adını buraxdı və hər iki nüvə üçün A17 təyinatını istifadə etməyə başladı. == Xüsusiyyətləri == ARM əmin etdi ki, Cortex-A12 nüvəsi Cortex-A9 nüvəsindən 40% daha yüksək tipik performansa malikdir . Cortex-A9 ilə müqayisədə bu nüvə hardware virtualizasiyası və 40 bitlik Böyük Fiziki Ünvan Genişləndirilməsi (LPAE) üçün dəstək əlavə edir. Nüvə enerjiyə qənaət edən Cortex-A7 nüvələri ilə birlikdə big. LITTLE sxeminə uyğun olaraq istifadə edilə bilər . ==== Cortex-A12 nüvəsinin əsas xüsusiyyətlər ==== sıradan çıxmış spekulyativ superskalar təlimatın icrası, Dhrystone sintetik benchmark səmərəliliyi 3.00 DMIPS / MHz / nüvəyə çatır. NEON vektor təlimatları.

ARM Cortex-A17 — ARM Holdings tərəfindən lisenziyalaşdırılmış ARMv7-A arxitekturasını həyata keçirən 32 bitlik prosessor nüvəsidir. Dördə dək keş-koherent nüvəni təmin etməklə, Cortex-A9- un varisi kimi xidmət edir və əvvəlki ARM Cortex-A12 spesifikasiyalarını əvəz edir. ARM iddia edir ki, Cortex-A17 nüvəsi Cortex-A9 nüvəsindən 60% daha yüksək performans təmin edir və eyni iş yükü altında enerji istehlakını 20% azaldır. ARM, 2014-cü ilin əvvəlində A12 nüvəsinin ikinci reviziyasından sonra Cortex-A12-nin adını Cortex-A17 variantına dəyişdirdi, çünki bu ikisi performans baxımından fərqlənməz idi və A17-də mövcud olan bütün xüsusiyyətlər A12-də təkmilləşdirmələr kimi istifadə edilmişdir. Cortex-A17 spesifikasiyasının Cortex-A9 spesifikasiyasında tapılmayan yeni xüsusiyyətləri, Cortex-A7 və Cortex-A15-i də əhatə edən üçüncü nəsil ARM Cortex-A-dan təkmilləşdirmələrdir. == Xüsusiyyətləri == Avadanlığın virtuallaşdırılması və 40 bitlik Böyük Fiziki Ünvan Genişləndirilməsi (LPAE) ünvanlanması. big.LITTLE arxitekturasına dəstək verən tam sistem uyğunluğu. NEON vahidi, üzən nöqtə məlumatı və SIMD emalı üçün. 10-12 mərhələli daha dərin tam ədəd təlimat boru kəməri.

ARM Cortex-A34 — ARM Ltd tərəfindən hazırlanmış ARMv8.2-A 64 bit-lik təlimat dəstini həyata keçirən aşağı güclü mərkəzi prosessordur .

ARM Cortex-A5 — 2009-cu ilin sonunda ortalarında yaradılmışdır. ARM Holdings tərəfindən hazırlanmış və ARM v7-A təlimat dəsti arxitekturasını həyata keçirən mikroprosessor nüvəsidir. Cortex-A5 aşağı gücə malik əməliyyat sistemlərində yüksək səviyyəli virtual yaddaşın idarə edilməsini tələb edən proqramlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Prosessor geniş çeşidli cihazlar arasında yayılmışdır: smartfon və mobil telefonlardan tutmuş sənaye qurğularına qədər. == Xüsusiyyətləri == Kernel büdcə cihazları üçün ARM9 və ARM11 nüvələrini əvəz etmək üçün nəzərdə tutulub. Bu nüvələrlə müqayisədə Cortex-A5 daha yeni təlimat dəstinə malikdir (ARM9-da v4/v5 əvəzinə ARM v7 və ARM11-də v6) həmçinin VFPv4 və NEON genişləndirmələrini dəstəkləyə bilər. A5 nüvəsi müasir A8 və A9 nüvələri ilə uyğun gəlir və bu, OS və proqramları işə salmağa imkan verir: Android , Windows Embedded , Symbian , Ubuntu ; Adobe Flash , Java SE , JavaFX ==== Əsas xüsusiyyətləri ==== Yenidən sıralanmadan (sifarişlə) hər vuruş üçün birdən çox əmr icra üçün işə salınmır. Konveyer 8 pilləli uzunluqdadır. İsteğe bağlı olaraq, nüvəyə daxil ola bilər. NEON vektor uzantısı.

ARM Cortex-A53 — 2012-ci ilin 30 oktyabrında istehsal edilib. Cortex-A57 ilə birlikdə ARM Holdings -in Cambridge dizayn mərkəzi tərəfindən hazırlanmış ARMv8-A 64-bit təlimat dəstini həyata keçirən ilk iki mərkəzi prosessordan biridir . Cortex-A53, bəzi təlimatları ikiqat buraxmağa qadir olan 2 geniş deşifrəli superskalar prosessordur . ARM tərəfindən daha güclü Cortex-A57 mikroarxitekturasına müstəqil, daha enerjiyə qənaət edən alternativ və ya daha güclü mikroarxitektura ilə birlikdə istifadə edilmək üçün satılır. == Xüsusiyyətləri == 2 yollu superscalar , ardıcıl icra boru kəməri ilə 8 mərhələli boru kəmərli prosessor. DSP və NEON SIMD genişləndirmələri hər nüvə üçün məcburidir. Bortda VFPv4 Üzən Nöqtə Vahidi (hər nüvə üçün). Avadanlığın virtualizasiyasına dəstək. TrustZone təhlükəsizlik uzantıları. 64 baytlıq keş xətləri.

ARM Cortex-A55 — ARM Holdings -in Cambridge dizayn mərkəzi tərəfindən hazırlanmış ARMv8.2-A 64-bit təlimat dəstini həyata keçirən mərkəzi prosessordur . == Xüsusiyyətləri == Cortex-A55, A53 ilə müqayisədə performansı və enerji səmərəliliyini artırmaq üçün nəzərdə tutulmuş ARM Cortex-A53 -ün varisi kimi xidmət edir . ARM, A55-in A53-ə nisbətən 15% təkmilləşdirilmiş enerji səmərəliliyinə və 18% artan performansa malik olduğunu bildirir. Yaddaş girişi və filial proqnozu da A53 ilə müqayisədə təkmilləşdirilmişdir. Cortex -A75 və Cortex-A55 nüvələri ARM-in DynamIQ texnologiyasını dəstəkləyən ilk məhsullardır . Big. LITTLE- ın davamçısı olan bu texnologiya çox nüvəli məhsulların layihələndirilməsi zamanı daha çevik və miqyaslana bilən olmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. ==== Əsas xüsusiyyətləri ==== Cortex-A55, Intel Agilex D seriyalı SoC FPGA cihazlarında Little-core kimi istifadə olunur. Rockchip RK3566/RK3568, RK3588. Amlogic S905X3, S905X4, A113D2, T962X2, T968X2, T962D2.

ARM Cortex-A57 — ARM Holdings tərəfindən hazırlanmış ARMv8-A 64 bitlik təlimat dəstini həyata keçirən mərkəzi prosessordur . Lisenziya sahibləri üçün SIP nüvəsi kimi mövcuddur və onun dizaynı digər SIP nüvələri ilə (məsələn, GPU , displey nəzarətçisi , DSP , görüntü prosessoru və s. Bir çipdə (SoC) sistemi təşkil edən bir kalıpa inteqrasiya etmək üçün əlverişli edir. == Xüsusiyyətləri == 2014-cü ilin yanvarında AMD Opteron A1100-u elan etdi. Serverlər üçün nəzərdə tutulmuş A1100 dörd və ya səkkiz Cortex-A57 nüvəsinə, 128 GiB-ə qədər DDR3 və ya DDR4 RAM dəstəyinə, səkkiz zolaqlı PCIe nəzarətçisinə, səkkiz SATA (6 Gbit/s) porta və iki 10 Gigabit Ethernet portuna malikdir. A1100 seriyası dörd və səkkiz əsas versiya ilə 2016-cı ilin yanvarında buraxıldı. Qualcomm -un 2014-cü rübün 4-cü rübünün nümunəsi üçün təqdim edilən ilk təklifi Snapdragon 810 idi. O, böyük. LITTLE konfiqurasiyada dörd Cortex-A57 və dörd Cortex-A53 nüvəsindən ibarətdir . Samsung həmçinin Cortex-A57 əsaslı SoC -ləri təqdim edir, birincisi 2014-cü ilin 4-cü rübündən nümunə götürmək üçün mövcud olan Exynos Octa 5433 idi.

ARM Cortex-A72 — ARM Holdings -in Austin dizayn mərkəzi tərəfindən hazırlanmış ARMv8-A 64-bit təlimat dəstini həyata keçirən mərkəzi prosessordur . Lisenziya sahibləri üçün SIP nüvəsi kimi mövcuddur və onun dizaynı onu digər SIP nüvələri ilə (məsələn, GPU , displey nəzarətçisi , DSP , görüntü prosessoru və s.) çip üzərində sistem təşkil edən bir kalıpa inteqrasiya etmək üçün əlverişli edir. Cortex-A72, 2015-ci ildə Cortex-A57- nin varisi kimi xidmət etmək üçün elan edildi və 20% daha az enerji istifadə etmək və ya 90% daha yüksək performans təklif etmək üçün hazırlanmışdır. == Xüsusiyyətləri == Dərin sıradan çıxmış , spekulyativ problemli 3 tərəfli superskalyar icra boru kəməri ilə boru xəttli prosessor. DSP və NEON SIMD genişləndirmələri hər nüvə üçün məcburidir. Bortda VFPv4 Üzən Nöqtə Vahidi (hər nüvə üçün). Avadanlığın virtualizasiyasına dəstək. Thumb-2 təlimat dəstinin kodlaşdırılması performansa az təsir etməklə 32 bitlik proqramların ölçüsünü azaldır. TrustZone təhlükəsizlik uzantıları. Təlimatların icrasını maneəsiz izləmək üçün Proqram Trace Macrocell və CoreSight Design Kit.

ARM Cortex-A8 — ARMv7-A arxitekturasını həyata keçirən ARM Holdings tərəfindən lisenziyalaşdırılmış 32 bitlik prosessor nüvəsidir .ARM11 ilə müqayisədə , Cortex-A8 ikiqat buraxılışlı superskalyar dizayndır və hər dövrə üzrə təlimatları təxminən iki dəfə yerinə yetirir . Cortex-A8 istehlakçı cihazlarında geniş miqyasda qəbul edilən ilk Cortex dizaynı idi. == Xüsusiyyətləri == 600 MHz-dən 1 GHz-ə qədər və yuxarı tezlik. Superscalar ikili problemli mikroarxitektura. NEON SIMD təlimat dəsti uzantısı. 13 mərhələli tam boru kəməri və 10 mərhələli NEON boru kəməri. VFPv3 Üzən Nöqtə Vahidi. Thumb-2 təlimat dəstinin kodlaşdırılması. Jazelle RCT (ThumbEE təlimat dəsti kimi də tanınır). >95% dəqiqliklə təkmil filial proqnozlaşdırma vahidi.

Curcu (rum. Giurgiu) — Rumıniyada şəhər. == İdman == Ployeştidən köçən "Astra" futbol klubu 2012-ci ildən Curcuda məskən salıb. Klub ev oyunlarını Curcunun 8500 tamaşaçı tutumuna malik Marin Anastasoviçi stadionunda keçirir.

Murtu — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında (İndi Ermənistanın İcevan rayonunda) kənd adı. == Tarixi == XIX əsrdə Yelizavetpol qəzasında Mürut, İndi Ağsu rayonunda Murtı kənd adları ilə mənşəcə eynidir. XIX əsrin II yarısında Mil- Qarabağ düzlərində yaşamış Təklə tayfasının Murtulu qolunun adı ilə eynidir. == Əhalisi == 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur.

Tusi cütü – riyaziyyat terminidir. Kiçik çevrə radiusu kiçik çevrənin diametrinə bərabər olan böyük çevrənin içində fırlanır. == Orijinal təsviri == == Tarixi == Tusi cütü ilk dəfə 13-cü əsrdə Nəsrəddin Tusi tərəfindən təklif edilmişdir.

ARM Cortex-A15 MPCore — 2010-cu ildə təqdim edilib. ARM v7 təlimat dəstindən istifadə edərək 8-ə qədər keş-koherent Cortex-A15 nüvəsini təmin edən 32 bitli çoxnüvəli prosessordur . == Xüsusiyyətləri == ARM iddia edir ki, Cortex A15 nüvəsi eyni tezlikdə ARM Cortex-A9 MPCore nüvəsindən 40 faiz daha sürətlidi. ==== Cortex A15 arxitekturasının əsas xüsusiyyətləri ==== Sıradan çıxmış , spekulyativ , superskalar , dinamik budaq proqnozu hesablama boru kəməri . Dekoder bir dövrə üçün 3 təlimat emal edir, 32 təlimat tutumu olan təlimatların yenidən paylanması üçün bufer, 8 icra portu, tam boru kəmərinin dərinliyi 15 mərhələ, üzən nöqtə əməliyyatlarının boru kəməri və NEON təlimatları 17–25 mərhələdir. Nüvə bir saatda səkkiz mikro-opu emal edir. Təlimatların sıradankənar icrası ilə nüvəyə inteqrasiya olunmuş NEON SIMD təlimat emal bloku, arxitekturanın DSP təlimatlarına dəstək v6. 128-bit ALU. Kernel-inteqrasiya edilmiş VFPv4 üzən nöqtəli soprosessor, göstərişlərin sıradankənar icrası. LPAE — 1 terabayt-a qədər operativ yaddaşın ünvanlanması üçün dəstək (Böyük Fiziki Ünvan Genişləndirmələri, 40 bitlik ünvan avtobusu). Bununla belə, x86 PAE-də olduğu kimi, istifadəçi proqramları hər proses üçün 32 bitlik ünvan sahəsi ilə məhdudlaşır.

2011-ci ilin oktyabrında ARM TechCon tərəfindən, inkişaf kod adı Cortex-A7 olaraq elan olundu. ARM Cortex-A7 MPCore, ARM v7 arxitekturasını həyata keçirən ARM Holdings tərəfindən hazırlanmış prosessor nüvəsidir. == Xüsusiyyətləri == Nüvənin iki əsas dizayn məqsədi var. ilk növbədə Cortex A8-i daha sürətli, enerjiyə qənaət edən və daha kiçik bir əvəzləyici ilə təmin etmək. İkinci məqsəd heterojen hesablama sistemində bir və ya daha çox Cortex A7 nüvəsini bir və ya daha çox Cortex A15 nüvəsini birləşdirərək həllərdə big. LITTLE arxitekturasından istifadə etməkdir. ==== Əsas xüsusiyyətləri ==== Qismən superskalyar ikitərəfli (tam əməliyyatlar üçün), dinamik budaq proqnozu ilə müntəzəm 8 mərhələli hesablama kəməri. İnteqrasiya edilmiş NEON SIMD bloku (64 bit geniş ALU ilə). VFPv4 Üzən Nöqtə Bloku. Thumb-2 təlimat dəsti.

ARM Cortex-A9 MPCore — 2007-ci ildə təqdim edilmişdir. ARM v7 təlimat dəstindən istifadə edərək 4-ə qədər kohrent və Cortex-A9 nüvəsini təmin edən 32 bitli çoxnüvəli prosessordur . == Xüsusiyyətləri == Sıradan çıxmış , spekulyativ , superskalar , dinamik budaq proqnozu hesablama boru kəməri . Dekoder bir dövrə 2 əmri emal edir, 32–40 əmr tutumlu təlimatların yenidən bölüşdürülməsi üçün bufer, tam boru kəmərinin dərinliyi 8 addımdır. Nüvə hər saatda dörd mikro-opu emal edir. Dəyişdirilə bilən tam registr faylı , 32 memarlıq registrinin 56 fiziki [ 3] ilə əlaqələndirilməsi . SIMD təlimatlarının NEON blokunu dəstəkləyin (isteğe bağlı) , hər təlimata 16 operand, vektor eni — 128 bitə qədər emal. İcra bloku fiziki olaraq 64 bit genişlikdədir, 128 bitlik vektoru iki dövrədə emal edir. NEON əmrlərinin icrası ardıcıldır. VFPv3 üzən nöqtə təlimat bloku üçün dəstək (isteğe bağlı).

Cursus honorum (az. Şərəfli yol) — Qədim Romada hərbi və siyasi hakimiyyətin ierarxik pillələri.

Cursus publicus (kursus publikus; latın dilindən tərcümədə – «ictimai yol»; yun. δημόσιος δρόμος) — Roma imperiyası və daha sonra Bizans imperiyası dövründə tətbiq edilən dövlət nəqliyyat sistemi. Sistem imperator Oktavian Avqustun (e.ə. 27–14) hakimiyyəti dövründə yaradılmışdır. Sistemin məqsədi əhəmiyyətli məktubların ötürülməsi, daha sonra isə ali təbəqədən olan şəxslərin və dəyərli məhsulların nəqliyyatı idi. Cursus publicus nəqliyyatda iştirak etməmiş və sadəcə infastrukturu təşkil etmişdir. Roma imperiyası dövründə sistemə postlar da daxil idi. Burada atlar dəyişdirilir, eləcə yatmağa yer və qida kimi xidmətlər verilir di. Sistem vilayət əhalisinin yardımı və ağır iqtisadi yük ilə fəaliyyət göstərirdi. Sistemdə dövlətə aid məqsədlər üçün buraxılmış formal icazə tələb edilirdi, lakin bu, adətən nüfuzlu şəxslər tərəfindən özəl səbəblərə görə əldə edilirdi.

Murtuz — Orxan Kamalın 1952-ci ildə nəşr olunan məşhur romanı. Türk ədəbiyyatının önəmli əsərlərindən olan roman yazıldığı gündən bəri dəfələrlə kino və tamaşalara mövzu olan Gözətçi Murtuz obrazından qara yumorla yüklənmiş bir dillə bəhs edir. Hadisələr 1941–1947-ci illər arasında Adananın kasıb fəhlə məhəlləsində baş verir. Roman, ixtiyar və həqiqət anlayışı arasında ilişib qalan, öz doğruluğuna güzəştə getməməyə çalışdıqca daha həll olunmaz vəziyyətlərə düşən, bu arada insanlara deməkdən uzaqlaşan və müdafiə edən bir fərdin başına gələnlərin kədərli komediyasıdır. Murtuz ilk dəfə 1952-ci ildə "Vətən" qəzetində felyetona çevrilib. Bu, Orxan Kamalın seriallaşdırılmış ilk romanıdır. Əsər elə həmin il Varlık Nəşriyyatı tərəfindən 180 səhifəlik kitab olaraq nəşr edilmiş və böyük diqqət çəkmişdir. İkinci nəşri 1957-ci ildə Varlık Nəşrləri, üçüncü nəşri isə 1964-cü ildə Cem Nəşrləri tərəfindən nəşr edilmişdir. Orxan Kamal 180 səhifəlik kitabın roman deyil, ancaq "böyük hekayə" kimi qəbul edilə biləcəyini düşünürdü. Ona görə də əsərin birinci və üçüncü hissələrini genişləndirdi.

Murtuz Çingiz oğlu Abbasov (2 noyabr 1998; Lerik rayonu, Azərbaycan — 28 oktyabr 2020; Zəngilan rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Sərhəd Qoşunlarının leytenantı, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. == Həyatı == Murtuz Abbasov 1998-ci il noyabrın 2-də Lerik rayonunun Soru kəndində anadan olub. == Hərbi xidməti == Azərbaycan Ordusunun leytenantı olan Murtuz Abbasov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Zəngilanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Murtuz Abbasov oktyabrın 28-də Zəngilanın azad edilməsi zamanı Mincivan istiqamətində şəhid olub. Lerik rayonunda dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi zamanı döyüş əməliyyatlarının rəhbəri olan, düşmənin canlı qüvvəsinin məhv edilməsində rəşadət göstərən, vəzifə borcunu ləqayətlə və vicdanla yerinə yetirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Murtuz Abbasov ölümündən sonra 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edildi.Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Murtuz Abbasov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycanın Zəngilan rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Murtuz Abbasov ölümündən sonra "Zəngilanın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.

Murtuz Carçıyev — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı.Carçıyev Murtuz Zeynal oğlu 1910-cu ildə Çaylı kəndində anadan olmuşdur. 1935-ci ildə kolxozda təsrrüfat briqadiri, ilk komsomol təşkilatının katibi olmuşdur. 1938-39-cu illərdə Qazax rayon partiya komitəsinin birinci katibi işləmişdir.Böyük Vətən müharibəsi zamanı cəbhəyə yollanan Murtuz Carçıyev 1942-45-ci illərdən sonra əmək fəaliyyətinə qayıtmışdır.1952-ci ildə yağ-pendir zavodunun direktoru, 1958-ci ildə kənd təsərrüfatı idarəsinin rəisi vəzifələrində çalışmışdır. İşlədiyi dövrlərdə “ Sosialist Əməyi Qəhrəmanı”, “Lenin Ordeni” , “ Kənd təsərrüfatı əlaçısı” kimi fəxri mükafatlalarla mükafatlandırılmışdır. Murtuz Carçıyev Zeynal oğlu 1985-ci ildə oktyabr ayında vəfat etmişdir.

Murtuza Muxtarov (1855, Əmircan, Bakı qəzası – aprel 1920, Səadət Sarayı, Bakı) — multi-milyonçu, neft sahibkarı, messenat. Bakı real məktəbinin, Temirxan-Şuranın qadın gimnaziyasının hamisi; Şimali Qafqaz xalqları arasında savadın və texniki biliklərin yayılması cəmiyyətinin, həmçinin Peterburq müsəlman xeyriyyə cəmiyyətinin fəxri üzvü; Ali və orta ixtisas məktəblərinin tələbələri üçün 40 təqaüdün təsisçisi. == Erkən illəri == Murtuza Muxtarov 1857-ci ildə Bakının Əmircan kəndində arabaçı ailəsində anadan olmuşdur. O, təkcə ibtidai mollaxanada təhsil almışdır. Uşaqlıqdan qardaşı Bala Əhmədlə birgə araba karvanı ilə müxtəlif yüklər, habelə Bakıdan Tiflisə xam neft daşıyırdı. == Əmək fəaliyyəti == Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Şəmsi Əsədullayev, Musa Nağıyevdən sonra milli Azərbəycan burjuaziyasının və neft sənayesinin görkəmli nümayəndəsi Murtuza Muxtarovdur. Muxtarovun adı daha çox Bakıda neft çıxarılma texnologiyasının inkişafı ilə bağlıdır. Ali texniki təhsili olmasa da, neft maqnatları içərisində neft yataqlarının sirrini və qazma işlərini onun kimi dərindən bilən ikinci bir sahibkar çətin ki tapılardı.Murtuza Muxtarov 1874-cü ildə arabasını sataraq Balaxanı Zabrat kəndləri ətrafında salınan qazma kontorunda fəhləliyə başlayır. O, tezliklə buruq ustası olur. Hətta o, qazma baltasını təkmilləşdirir.

Murtuz Quliyev (tam adı: Murtuz Heydər oğlu Quliyev; d.6 fevral 1920, Ağdam r. Gülablı k. — ö. 1979, Bakı) — general-mayor, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin IX çağırış deputat. == Həyatı == Murtuz Heydər oğlu Quliyev 1920-ci il fevralın 6-da Ağdam rayonunun Gülablı kəndində anadan olmuşdu. Orta təhsildəb sonra taleyini hərbi xidmətə bağlayan Murtuz 1937-ci ildə Xarkov Hərbi Rabitə Məktəbinə daxil olmuşdur. 1939-cu ilin dekabrında məktəbi bitirəndən sonra 9-cu ordunun əlahiddə tank batalyonuna rabitə rəisi göndərilən M.Quliyev 1939–40-cı illər sovet-fin müharibəsi cəbhəsində ilk döyüş sınaqlarından keçmişdir. == Döyüş fəaliyyəti == 1941–45-ci illər Böyük Vətən müharibəsi başlananda 18-ci tank diviziyası 2-ci batalyonunun idarəetmə bölüyünün komandiri olan ixtisaslı hərbçi leytenant Quliyev sonradan xidmətini qərb cəbhəsində tank batalyonunun rabitə rəisi kimi davam etdirmişdi. Döyüş şəraitində rabitə bölmələrinin rolu xeyli artırdı. Müharibənin əvvəllində qoşunlarımızın sərəncamında olan rabitə vasitələri döyüş vəziyyətində etibarlı idarəetməni təmin edə bilmirdi.

Murtuza Heydər oğlu Talıbzadə (15 yanvar 1902, Qazax – 5 yanvar 1938, Bakı) — Polkovnik. == Həyatı == Talıbzadə Murtuz 15 yanvar 1902-ci ildə Bakı şəhərində molla (ruhani) ailəsində dünyaya göz açmışdır. On beş yaşındaikən valideynsiz qalmışdır. 1915-ci ildə rus-tatar məktəbini bitirmişdir. Anası 1912-ci ildə vəfat edir. 1917-ci ildə ailəyə daha bir ağır itki üz verir, atası Heydər vəfat edir. Bundan sonra Murtuzanın himayəsində 12 yaşlı bacısı və 10 yaşlı qardaşı qalır. O, ailədəki vəziyyətilə əlaqədar ali ibtidai peşə məktəbində təhsilini ikinci sinifdən dayandırmağa məcbur olur. == İş fəaliyyəti == 1918-ci illərin ortalarına qədər kuryer vəzifəsində çalışmış, 1918-ci illərin sonundan isə Bakıda dəyirmanda işləyirdi. Azərbaycanın Sovetləşməsinin ilk günlərində könüllü kimi Fəhlə-Kəndli Qırmızı Ordusunun (P.K.K.A) sıralarına yazılmaqla bərabər Komandanlıq məktəbinə də qəbul edilir.

Murtuz qala — Balakən rayonunun Mahamalar kəndi ərazisində XVIII-XIX əsrə aid tarixi abidə. == Haqqında == El arasında “Murtuz qala” adlandırılan tarixi abidə Balakən rayonunun Mahamalar kəndi ərazisindədir. Balakən çayın sağ sahilində, çox hündür olmayan sərt süxurlu qaya üzərində tikilən qala-ev hündür qala divarları ilə əhatə olunmuşdur. Ətraf ərazidən hündür olması ilə seçilən bu yer strateji cəhətdən çox əlverişli mövqeyə malikdir. Mühasirə zamanı bu qalada uzun müddət qorunmaq mümkün idi. “Murtuz qala”nın əhəmiyyətini daha aydın təsəvvür etmək üçün, qalanın sahibi və onun tikildiyi dövrlə bağlı qısa tarixi icmala ehtiyac vardır. XIX yüzilliyin ortalarında Qafqazda uzun müddət (əsrin 20-60-cı illərində) rus işğalçılarına qarşı müqavimət göstərmiş müsəlman əhalisinə təzyiq daha da artırılmışdır, bu isə yeni həyəcanlara və üsyanlara səbəb olmuşdu. Rusiya hakim dairələrinin Qafqaz əhalisini zorla xristianlaşdırma siyasəti vəziyyəti xeyli gərginləşdirmişdi. Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsində mübariz insanlar silahlı dəstələr yaradır və çar məmurlarına qarşı uğurlu döyüşlər aparırdılar. Zorla xristianlaşdırmaya məruz qalmış insanlar yenidən islama qayıdırdılar.

Murtuz Nəcəf oğlu Ələsgərov (20 sentyabr 1928, Gəncə – 7 avqust 2012, Bakı) — Azərbaycan Dövlət Universitetinin rektoru (1993–1996), Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Sədri (1996–2005), hüquq elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının əməkdar hüquqşünası. == Həyatı və fəaliyyəti == Murtuz Ələsgərov 20 sentyabr 1928-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Orta məktəbi başa vurduqdan sonra o, 1945-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuş, 1950-ci ildə təhsilini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. O, 1950–1953-cü illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Dövlət və Hüquq İnstitutunun aspiranturasında təhsilini davam etdirərək beynəlxalq hüquq sahəsində ixtisaslaşmağa başlamışdır. Hələ erkən yaşlarından Gəncə şəhərində yerləşən müəssisələrdə əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan Murtuz Ələsgərov 1954-cü ildən ömrünün sonunadək Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsində dərs demişdir. O, müxtəlif illərdə burada baş müəllim, dosent, professor və kafedra müdiri, 1993–1996-cı illərdə isə universitetin rektoru olmuşdur.Murtuz Ələsgərov I, II və III çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, 1996-cı və 2000-ci illərdə isə Milli Məclisin sədri seçilmişdir. 1996-cı il oktyabrın 16-dan 2005-ci il dekabrın 2-dək parlamentin sədri olmuşdur. Murtuz Ələsgərov Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı və Milli Məclisin sədri olaraq Azərbaycan dövlətinin hüquqi bazasının möhkəm təməllər üzərində qurulmasına, ölkəmdə parlament ənənələrinin təşəkkül tapmasına sanballı töhfələr vermişdir. Onun hüquqi dövlət quruculuğu sahəsində, həmçinin müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyasının hazırlanmasında xidmətləri olmuşdur. Murtuz Ələsgərov Azərbaycan Respublikasının bir çox qanunlarının və qanunvericilik aktlarının işlənib hazırlanmasında və qəbul edilməsində bilavasitə iştirak etmişdir.

Neoseiulus certus (lat. Neoseiulus certus) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin neoseiulus cinsinə aid heyvan növü.

Neoseiulus curvus (lat. Neoseiulus curvus) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin neoseiulus cinsinə aid heyvan növü.

Qar balinaquşu (Pachyptila turtur) — Fırtınaquşular fəsiləsinə daxil olan növ.. == Görünüşü == Uzunluğu 28 sm, qanadları arasında məsafə 55–60 sm-ə malikdir. Fırtınaquşular fədiləsinə daxil olan kiçik növdür. Üts hissəsi qara olur. Ön hissəsi isə ağdır. Zəif ayaqlara sahib olması səbəbindən quru sahəsində hərəkəti olduqca zəifdir. == Yayılması == Qar balinaquşu ömrünün böyük qismini dənizdə keçirir. Koloniyaların yuva qurduğu bölgələr: Çatem adaları, Sners adaları, Antipodov adaları, Folklend adaları, Prins-Eduard adaları, Kroze adaları, Kroze adaları, Bass boğazı adaları və Makkuori adası. == Xüsusiyyətləri == Quşlar gecə vaxtları su üzərində kiçik canlıları ovlayırlar. Onlar balıqçı qayıq və gəmilərini daim qidə məqsədi ilə izləyirlər.

Adi qurqur (lat. Streptopelia turtur) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin göyərçinkimilər dəstəsinin göyərçinlər fəsiləsinin qurqur cinsinə aid heyvan növü.

Tibo Nikolya Mark Kurtua (11 may 1992) — İspaniya və dünya futbol tarixinin ən titullu klublarından biri, La Liqa klublarından olan Real Madriddə və Belçika millisində qapıçı mövqeyində çıxış edən Belçikalı peşəkar futbolçudur. Kurtua Genk klubunun futbol akademiyasını bitirib və artıq 18 yaşında komandasının Belçika çempionluğunu qazanmasında əsas rol oynadı. 2011-ci ilin iyul ayında 8 milyon funt sterlinq qarşılığında Çelsiyə transfer olundu və elə həmin il oyun praktikası toplaması üçün dərhal Atletiko Madridə icarəyə verildi. Buradakı üç mövsümdə 2012-ci ildə UEFA Avropa Liqasını, 2013-cü ildə Copa del Reyi və 2014-cü ildə İspaniya çempionluğunu qazandı. Son iki mövsümdəki göstəricilərinə görə La Liqada ən yaxşı qapıçıya verilən Rikardo Zamora mükafatını qazandı. Kurtua 2014-cü ilin iyulunda Çelsiyə qayıtdı və komandasına ilk mövsümündə Liqa Kubokunu və Premyer Liqa çempionluğunu qazanmalarında kömək etdi. İki il sonra Çelsinin yenidən liqanı qazanmasındakı uğurlarına görə Premyer Liqanın Qızıl Əlcəyi mükafatını qazandı. 2018-ci ildə İspaniya nəhəngi Real Madrid Kurtuanı 35 milyon funt-sterlinqə transfer etdi və Atletiko Madridin transfer etdiyi Yan Oblakın transfer məbləğini üstələyərək La Liqanın ən bahalı qapıçısı oldu. 2019-2020 sezonunda ikinci dəfə La Liqa çempionluğunu və üçüncü Zamora mükafatını qazandı. Tibo Kurtua beynəlxalq səviyyəli debütünü 2011-ci ilin oktyabrında etdi və Belçika millisini təmsil edən ən gənc qapıçı oldu.

Valeri Kurtua (fr. Valérie Courtois) — Belçika millisində və Fransanın "Paris Sent-Klod" klubunda libero ampluasında çıxış edən belçikalı qadın voleybolçu. 1.71 sm boya malik voleybolçunun zərbə yüksəkliyi 2.80 sm, blok yüksəkliyi isə 2.70 sm-dir. 2013-cü ildə qadınlar arasında voleybol üzrə Avropa çempionatının ən yaxşı liberosu seçilib.Qardaşı Tibo peşəkar futbolçudur. Hazırda İspaniyanın "Real Madrid" komandasında çıxış edir.

Curcu judets (rum. Judeţul Giurgiu) — Valaxiya regionunda yerləşən Rumıniya judetsi. == Coğrafiyası == Sahə — 3526 km². Şərqdə — Keleraşi, qərbdə — Teleorman, şimalda — İlfov və Dımbovitsa judetsləri ilə sərhəddir. == Əhalisi == 2007-ci ildə əhalinin sayı 283 408 nəfər təşkil edirdi, sıxlığı — 80,37 nəf./km². == İnzibati bölgüsü == Judetsə 2 bələdiyyə, 2 şəhər və 51 kommuna daxildir.

Çuktu (fars. چوكتو‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Çaroymaq şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 61 nəfər yaşayır (13 ailə).