Поиск по словарям.

Koronavirus — məməlilərdə və quşlarda xəstəliklərə səbəb olan RNT virus qrupudur. İnsanlarda və quşlarda yüngüldən ölümcülə qədər nəticəsi ola bilən tənəffüs yolu infeksiyasına səbəb olur. İnsanlarda yüngül formasına zökəmin bəzi halları daxildir (buna digər viruslar, əsasən rhinoviruslar səbəb olur). Daha ölümcül növləri SARS, MERS və COVID-19 xəstəliyinə səbəb ola bilir. Bu virus inək və donuzlarda diareyaya, siçanlarda isə hepatit və ensefalomiyelitə səbəb olur. Hazırda insanları koronavirus infeksiyasına qarşı qoruyan və ya müalicə edən dərman və ya vaksin yoxdur. Koronavirus koronaviruslar ailəsinə aiddir. Tam olaraq orthocoronavirinae fəsiləsinin nidovirales dəstəsinin koronaviruslar sinifinə aiddirlər. Koronaviruslar superkapsid viruslardır. (+)ssRNA virus və RNT genomuyla kapsid spiral simmetriyaya malikdirlər.

Yeni tipli pnevmoniya COVID-19, 2019-nCoV koronavirusu pandemiyası — 2019-cu ilin dekabr ayının ortalarında, Çinin mərkəzi Hubey əyalətinin Uhan şəhərində yerli Huanan ət və dəniz məhsulları bazarı ilə əlaqəli yerli sakinlərdə naməlum mənşəli pnevmoniya xəstəliyinin ilk aşkar olunması ilə başladı. 31 dekabr 2019-cu ildə Çin hakimiyyəti naməlum pnevmoniyanın başlaması barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına məlumat verdi. Sonradan, Çin alimləri yeni koronavirus — 2019-nCoV ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyir. Yeni koronavirusun inkubasiya dövrü 2 gündən 10 günə qədər davam edir və son məlumatlara görə, xəstəlik simptomların başlamazdan əvvəl yoluxucu olur. 22 yanvar tarixindən etibarən Uhanda karantin rejimi tətbiq edilməyə başlandı. 24 yanvar tarixindən etibarən Uhana bitişik olan Huanqan, Eçjou, Çibi və Çjitsyan şəhər rayonlarına da karantin tətbiq edildi. Ümumilikdə 14 şəhərdən gediş məhduddur. Virus Çindəki bütün əyalət səviyyəsində inzibati vahidlərdə qeydə alınıb. Yanvarın 30-da ÜST-ün Fövqəladə Komitəsinin iclasında, yeni koronavirusun yayılması beynəlxalq narahatlıq yaradan ictimai səhiyyə təcili vəziyyəti kimi qəbul edildi.

Azərbaycanda koronavirus pandemiyası — 2020-ci ilin fevralında qeydə alınan ilk hal ilə COVID-19 koronavirus pandemiyasının Azərbaycana yayıldığı təsdiqləndi. == Hadisələrin ardıcıllığı == === Fevral === Fevralın 27-də koronavirus pandemiyasının səbəb ola biləcəyi təhlükənin qarşısını almaq, profilaktik və təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsi üçün Nazirlər Kabineti nəzdində operativ qərargah yaradıldı. Bu qərargahın tərkibinə Azərbaycanın səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyevin rəhbərlik etdiyi aidiyyəti dövlət qurumlarının rəhbərləri daxil idi.Fevralın 28-də ölkədə COVID-19-un ilk müsbət halını təsdiqlədi. Rusiya vətəndaşı olan xəstə İrandan gələrkən müəyyən edildi. Daha sonra ölkədə iki hadisə təsdiqləndi və hamısı təcrid edildi. Onlar İrandan qayıdan Azərbaycan vətəndaşları idilər. Həmin gün Azərbaycan İranla sərhədləri 2 həftə müddətinə bağladı. === Mart === Martın 4-də Azərbaycan İrandan gələn yük maşınlarının və idxalların ölkəyə daxil olmasına qadağa qoydu.2 mart tarixində COVID-19 infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaq, bu sahədə görülən tədbirlərin səmərəliliyini artırmaq və tibbi profilaktikanı gücləndirmək məqsədilə 3–9 mart tarixləri arasında ölkənin bütün təhsil müəssisələrində tədris prosesləri və digər əlaqəli fəaliyyətlər dayandırıldı. Dezinfeksiya və digər profilaktik tədbirlər həyata keçirildi. Daha sonra tarix martın 27-nə qədər uzadıldı.Martın 5-də İran İslam Respublikasından Azərbaycana gələn daha üç nəfərdən COVID-19 aşkarlandı.

Koronavirus xəstəliyi 2019 (COVID-19) — SARS-CoV-2 virusunun səbəb olduğu xəstəliyin adı. 2019-cu ilin dekabr ayında Çinin Uhan şəhərində sətəlcəm xəstəliyinin yayıldığı bildirildi. 31 Dekabr 2019-cu ildə başlayan virusa Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən 2019-nCoV adı verildi, daha sonra Virusların Taksonomiyası üzrə Beynəlxalq Komitəsi tərəfindən SARS-CoV-2 olaraq yenidən adlandırıldı. Bəzi tədqiqatçılar, koronavirusun ən çox yayıldığı yer Huanan Dəniz Bazarı olduğunu bildirdi. 18 Fevral 2020-ci il tarixində koronavirusun pnevmoniyasının başlanğıcında 2,009 təsdiqlənmiş ölüm və 75,200 təsdiqlənmiş yoluxma qeydə alındı. Uhan ştammı SARS-CoV ~ 70% genetik oxşarlığı olan 2B qrupundan olan Betakoronavirusun yeni bir növü kimi müəyyən edildi. Virusun yarasa koronavirusuna 96% bənzərliyi var, buna görə də yarasaların mənşəyi geniş şübhə altındadır. == Araşdırılması == Beynəlxalq alimlər qrupu 2003-cü ildəki pandemiya zamanı SARS xəstəliyinə tutulmuş insanların yeni SARS-CoV-2 koronavirusuna qarşı immunitetli olduğunu aşkar edib. Həmin adamların orqanizmində S-proteinə qarşı anti-cismlər inkişaf edib ki, bu da koronavirusun insan hüceyrələrinə daxil olmasına qarşı mühüm rol oynayır. Tədqiqat zamanı bu anti-cismlərdən biri — S309 üzə müəyyən edilib.

Almaniyada koronavirus infeksiyasının (COVID-19 pandemiyası) ilk hadisəsi 27 yanvar 2020-ci ildə Bavariyada qeydə alınıb. Martın 17-də Robert Kox İnstitutu ölkə üçün epidemioloji riskini orta səviyyədən böyüdü. 18 iyul 2020-ci il tarixinə Almaniyada 202,572 nəfər təsdiq edilmiş COVID-19 hadisəsi qeydə alınmış, onlardan 9,102 nəfər ölmüş və 187,000 nəfər sağalmışdır. 22 mart tarixinə olan COVID-19-dan ölüm halları işlərin sayının 0,4% -ni təşkil etmişdir. Robert Kox İnstitutu, Almaniyada COVID-19 virusunun yayılması ilə bağlı mövcud vəziyyət barədə gündəlik hesabatlar dərc edir. == Tarixi == Almaniyada karantin rejimi martın 22-dən əvvəlcə aprelin 20-nə kimi, daha sonra mayın 3-nə kimi tətbiq edilib. Bu müddətdə ictimai şəraitdə insanların 2 nəfərdən artıq toplaşması qadağan olunub və 1,5 metr məsafə saxlanması tətbiq edilib. Ölkədə tədris müəssisələri martın 13-dən etibarən bağlanıb. Əvvəlcə Almaniya hökuməti 1000-dən çox adamın iştirakı ilə keçirilən kütləvi tədbirlərin koronavirus pandemiyası səbəbindən avqustun sonunadək ləğv etmişdi. Sonra bu qadağa oktyabrın sonunadək uzadılıb.

Andorrada koronavirus pandemiyası 2020 — 2 mart 2020-ci il tarixdə Andorrada ilk yoluxma halının rəsmi elan edilməsi ilə ölkədə 2019–20 koronavirus pandemiyasının yayılması təsdiq olundu. == Cavab tədbirləri == Hökumət 16 mart tarixindən etibarən məktəblərin bağlanması barədə göstəriş verdi. Bundan əlavə, dövlətin keçirilməsini planlaşdırdığı bütün mədəni tədbirlər ləğv olundu. Martın 13-də dövlət başçısı Xavyer Espot Samora zəruri məhsulların satışını həyata keçirən müəssisələr, yanacaqdoldurma məntəqələri və apteklərdən başqa bütün ictimai iaşə obyektlərinin iki həftə bağlanacağını açıqladı. Ertəsi gün Konstitusiya Günü ilə əlaqədar tədbirlər ləğv edildi. Bundan əlavə, sərhədlər məhdudlaşdırıldı və insanlara yalnız səhhəti ilə əlaqədar, yüklərin daşınması və ya xaricdə yaşayan sakinlər üçün sərhədi keçməyə icazə verilirdi. Tütün və spirtli içkilərin turistlərə satılması qadağan edildi, Andorra vətəndaşlarına və sakinlərinə satılmasına icazə verilən miqdar isə məhdudlaşdırıldı.Martın 16-da Espot, tikinti və "liberal" (yüksək təhsilli) peşələr kimi yüksək riskli iş fəaliyyətlərinin ən azı 8 gün müddətinə dayandırılması barədə göstəriş verdi və səhiyyə sisteminin çökməsinin qarşısını almaq məqsədilə dövlət idarəetməsi minimum səviyyəyə endirildi. Bununla yanaşı, hökumət Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş, lakin heç bir qanunda işlənməmiş həyəcan və fövqəladə vəziyyət rejimini idarə etmək üçün qanuni addımlar üzərində işləməyə başladı. == Hadisələrin ardıcıllığı == Martın 2-də Andorra ilk koronavirus faktını təsdiqlədi. Virusa yoluxan Milandan qayıdan 20 yaşlı bir şəxs idi.

Anqolada COVID-19 pandemiyası — Anqolada ilk COVİD-19 xəstəsi 21 martda təsdiqlənib. == Gedişat == 19 martda bir anqolalı Whatsapp səsli mesajını yaydı və sonra birdən sildi. Bu, koronavirus barədə dezinformasiyalardan ibarət səs yazısıydı.20 martda Anqolanın bütün sərhədləri bağlandı. Limanlar, dəmiryolları da daxil olmaqla hər şey qadağan edildi. Bu qadağa 4 aprelə qədər davam etdi.21 martda birinci və ikinci xəstə Portuqaliyadan Anqolaya, oradan da karantinə gəldi.24 martda məktəblərin bağlanması 10 aprelə qədər uzadıldı.29 marta qədər 5 nəfərdə də koronavirus aşkarlandı. İlk 2 xəstə də vəfat etdi.30 martda isə bir nəfər sağaldı.1 apreldə səkkizinci xəstə aşkarlandı.

Antarktida koronavirus halının qeydə alındığı son qitədir. 2020-ci ilin dekabrında burada 36 yoluxma halı aşkar edilib. Bundan öncə koronavirus yayıldığı vaxtlarda Antarktidayla bağlı bütün konfranslar ləğv olunmuşdu. Britaniya Antarktika Tədqiqatı ehtiyat tədbirlərini həyata keçirdi. Bəzi şayiələrdə koronavirusun heyvanlar arasında, xüsusilə də pinqvinlər arasında çox yayılması qeyd edildi. Lakin sonra həmin şayiələrin doğru olmadığı ÜST tərəfindən açıqlandı.

Azərbaycanda koronavirus pandemiyası — 2020-ci ilin fevralında qeydə alınan ilk hal ilə COVID-19 koronavirus pandemiyasının Azərbaycana yayıldığı təsdiqləndi. == Hadisələrin ardıcıllığı == === Fevral === Fevralın 27-də koronavirus pandemiyasının səbəb ola biləcəyi təhlükənin qarşısını almaq, profilaktik və təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsi üçün Nazirlər Kabineti nəzdində operativ qərargah yaradıldı. Bu qərargahın tərkibinə Azərbaycanın səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyevin rəhbərlik etdiyi aidiyyəti dövlət qurumlarının rəhbərləri daxil idi.Fevralın 28-də ölkədə COVID-19-un ilk müsbət halını təsdiqlədi. Rusiya vətəndaşı olan xəstə İrandan gələrkən müəyyən edildi. Daha sonra ölkədə iki hadisə təsdiqləndi və hamısı təcrid edildi. Onlar İrandan qayıdan Azərbaycan vətəndaşları idilər. Həmin gün Azərbaycan İranla sərhədləri 2 həftə müddətinə bağladı. === Mart === Martın 4-də Azərbaycan İrandan gələn yük maşınlarının və idxalların ölkəyə daxil olmasına qadağa qoydu.2 mart tarixində COVID-19 infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaq, bu sahədə görülən tədbirlərin səmərəliliyini artırmaq və tibbi profilaktikanı gücləndirmək məqsədilə 3–9 mart tarixləri arasında ölkənin bütün təhsil müəssisələrində tədris prosesləri və digər əlaqəli fəaliyyətlər dayandırıldı. Dezinfeksiya və digər profilaktik tədbirlər həyata keçirildi. Daha sonra tarix martın 27-nə qədər uzadıldı.Martın 5-də İran İslam Respublikasından Azərbaycana gələn daha üç nəfərdən COVID-19 aşkarlandı.

Burundidə ilk koronavirus xəstəsi 1 aprel 2020-ci ildə aşkarlanıb. == Hadisələrin gedişatı == Burundinin Səhiyyə naziri Thadée Ndikumana 2020-ci il aprelin 1-də Ruanda və Dubaydan geri qayıdan iki Burundi vətəndaşının infeksiyaya yoluxduğunu elan etdi. Beləliklə, COVID-19 infeksiyası Burundiyə də keçmiş oldu. Aprelin 2-si aparılan testlərdə isə 26 yaşlı bir qadında da virus aşkarlandı. Həmin gün aparılmış daha 22 testin nəticəsi isə neqativ çıxdı. == Müdafiə tədbirləri == Martın 12-də Burundi hökuməti virus infeksiyası olan ölkələrdən gələnlərə 14 günlük karantin tətbiq etməyə başlamışdı.

Yeni tipli pnevmoniya COVID-19, 2019-nCoV koronavirusu pandemiyası — 2019-cu ilin dekabr ayının ortalarında, Çinin mərkəzi Hubey əyalətinin Uhan şəhərində yerli Huanan ət və dəniz məhsulları bazarı ilə əlaqəli yerli sakinlərdə naməlum mənşəli pnevmoniya xəstəliyinin ilk aşkar olunması ilə başladı. 31 dekabr 2019-cu ildə Çin hakimiyyəti naməlum pnevmoniyanın başlaması barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına məlumat verdi. Sonradan, Çin alimləri yeni koronavirus — 2019-nCoV ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyir. Yeni koronavirusun inkubasiya dövrü 2 gündən 10 günə qədər davam edir və son məlumatlara görə, xəstəlik simptomların başlamazdan əvvəl yoluxucu olur. 22 yanvar tarixindən etibarən Uhanda karantin rejimi tətbiq edilməyə başlandı. 24 yanvar tarixindən etibarən Uhana bitişik olan Huanqan, Eçjou, Çibi və Çjitsyan şəhər rayonlarına da karantin tətbiq edildi. Ümumilikdə 14 şəhərdən gediş məhduddur. Virus Çindəki bütün əyalət səviyyəsində inzibati vahidlərdə qeydə alınıb. Yanvarın 30-da ÜST-ün Fövqəladə Komitəsinin iclasında, yeni koronavirusun yayılması beynəlxalq narahatlıq yaradan ictimai səhiyyə təcili vəziyyəti kimi qəbul edildi.

Ermənistanda COVID-19 pandemiyası — 1 mart 2020-ci il tarixdə Ermənistanda ilk yoluxma halının rəsmi elan edilməsi ilə ölkədə 2019–20 koronavirus pandemiyasının yayılması təsdiq olundu. == Hadisələrin ardıcıllığı == === Mart === 1 mart 2020-ci ildə, 2019–20-ci il koronavirus pandemiyasının ilk hadisəsi Ermənistanda öz təsdiqini tapdı. Baş nazir Nikol Paşinyan öz Facebook səhifəsində xəbəri təsdiqlədi.Martın 16-da hökumət koronavirusun yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə aprelin 14-dək davam edən fövqəladə vəziyyət elan etdi. Fövqəladə tədbirlərə bütün təhsil müəssisələrinin, eləcə də, Gürcüstan və İranla sərhədlərin bağlanması, 20-dən çox insanın toplaşmasına qadağa qoyulması və 2020-ci il Ermənistanın Konstitusiya referendumunun təxirə salınması daxildir.18 mart tarixinə qədər, özünütəcrid vəziyyətində olan 799 nəfərdən əlavə, Zaxqadzorun Qızıl Saray Otelində və Dilican şəhərinin Monte Melkonyan Hərbi Kollecində karantində qalan 444 nəfər vardı.Martın 20-də Koronavirus infeksiyasının (COVİD-19) yayılmasının qarşısını almaq və aradan qaldırmaq üçün fiziki şəxslər və təşkilatlardan dövlətə maliyyə yardımı fonduna 398 milyon 401 min 619.8 Dram pul köçürülüb. Pul köçürmələrinin ümumi sayı 2210 olub. Həmin gün Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti Azərbaycandan olan hakerlərin internetdə erməni istifadəçilərin səhifələrini qırması və onların adından pandemiya haqqında yalan məlumatlar yaymasının qarşısını aldığını bəyan edib.Martın 21-də Ermənistanın Səhiyyə naziri Arsen Torosyan Ermənistanın müxtəlif bölgələrində 600-dən çox şəxsin karantində olduğunu söylədi. O əlavə etdi ki, Ermənistanın insanları karantinlə təmin etmə gücü özünün son həddinə çatır və vətəndaşlar artıq profilaktik tədbir olaraq özünütəcridi özləri tətbiq etməlidirlər. Martın 22-nə olan məlumata görə, 190 təsdiq olunmuş yoluxma halı mövcuddur: onlardan 133-ü Eçmiədzinlə və İrəvandakı tikiş fabriki ilə əlaqəlidir. 11 xəstədə sətəlcəm var, onlardan 3-ü reanimasiyadadır. 23 mart səhər saat 10 üçün olan məlumata görə xəstələrin sayı 194-ə çatıb.

Esvatinidə ilk koronavirus xəstəsi 14 mart 2020-ci ildə təsdiqlənmişdir. Bu insan 33 yaşlı qadın idi və ABŞ-də yaşayan Esvatinili idi. O, ABŞ-dən Lesotoya gedəndə özünü pis hiss edən qadın Esvatinidə xəstə olduğunu bildi. Daha sonra Almaniya turistlərində də eyni virus aşkarlandı.24 martda 300-ə yaxın insan test edildi. Onların arasından yaxın aylarda ABŞ-yə səyahət etmiş 52 yaşlı qadının testi pozitiv çıxdı.3 apreldə doqquzuncu xəstə karantinə alındı.

Dünyaya yayılan COVID-19 koronavirus pandemiyasının ilk yoluxma faktı Fransa Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən 24 yanvar 2020-ci ildə Bordo şəhərində qeydə alındığı təsdiqləndi. 14 fevral 2020-ci ildə Parisdə ölkədə və Avropada Covid-19 infeksiyasından ilk ölüm hadisəsi baş verdi. 13 apreldə xalqa səslənən Fransa prezidenti Makron qismi komendant saatının mayın 11-dək uzadıldığını açıqladı. 2 ay davam edən qismi komendant saatı 11 may 2020-ci ildə bitdi və 1-ci normallaşma prosesi başladı. Küçəyə çıxmaq üçün icazə tələbi ortadan qalxdı. 28 May tarixində 2-ci normallaşma prosesi ilə bağlı edilən açıqlamada 2 iyun 2020-ci il tarixində bir çox xidmət müəssisəsinin ölkə daxilində fəaliyyətini bərpa edəcəyi açıqlandı. 15 noyabr 2021 tarixi eetibarilə Fransada 5.187.879 təsdiqlənmiş sağalma faktı qeydə alınsa da virus səbəbiylə həyatını itirən sayı 100.073 nəfərə çatdı. Pandemiyanın Fransa və Fransa dəniz ərazilərinə yayılmasında əsas faktorlardan biri 17–24 Fevral tarixləri arasında Qrand Est ərazisinin Müluz şəhərində müntəzəm təşkil olunan və ortalama 2500 şəxsin qatıldığı Evangelizm kilsəsinin illik yığıncağı idi. Qatılanların ən azından yarısının virusla təmas etdiyi düşünülür. == Yoluxma faktı bilgiləri == === Müluz faktları === 17 – 24 fevral tarixləri arasında Müluzda təşkil olunan və ortalama 2500 şəxsin qatıldığı Xristian Açıq Qapı Kilsəsi deyə adlandırılan kilsədə Evangelizmlərin illik yığıncağı, Fransada koronavirusun yayılmasında önəmli bir səbəb oldu.

Kürasaoda ilk koronavirus xəstəsi 13 martda təsdiq olunub. == Gedişat == Kürasaoda ilk koronavirus xəstəsi 13 martda təsdiq olunub. Bu insan Niderlanddan Kürasaoya istirahət məqsədi ilə gedən 68 yaşlı kişi idi. Həmin gün onun həyat yoldaşında da bu xəstəlik aşkarlandı. O vaxtdan bəri cütlüklə əlaqədə olan hər kəs koronavirus testindən keçirildi.

İri Buynuzlu koronavirus (BCV və ya BCoV) — Koronaviruslar ailəsinə məxsus virus. Bükülmüş, qapalı və RNT virusları ilə əhatələnmiş səthi var. İnfeksiya dana enteritinə və buzovlarda enzootik sətəlcəm kompleksinə səbəb olur. Yetkin İri Buynuzlularda qış dizenteriyasına da səbəb olur. Virusun transmissiyası tənəffüs yolları vasitəsilə üfüq edir. Transmissiya üfüqi ötürməylə və ya nəcisli oral yoluna daxil olaraq tənəffüs yollarını yoluxdurur. == Klinik əlamətlər və diaqnoz == İnfeksiya normal olaraq bir həftədən üç aya qədər olan buzovlarda baş verir. Klinik əlamətlərə diareya, susuzluq, depressiya, çəkinin azalması və anoreksiya daxildir. Dana burnunda tənəffüs yoluxucu burun axıntısında seroz çıxara bilər. Klinik əlamətləri orta bakteriya infeksiyası ilə daha da pisləşə bilər.

Nepalda ilk koronavirus xəstəsi 5 yanvarda aşkarlanıb. == Nepalda gedişat == Nepalda ilk koronavirus xəstəsi 5 yanvarda aşkarlanıb. Bu xəstə Hubey Universitetindən ölkəsinə qayıdan 31 yaşlı müəllim idi. Bəzi ölkələrdə xəstəxanalar avadanlıqlarla təchiz olunsa da, bu ölkədə avadanlıqlar az idi. Ona görə də, həmin gün Hindistandan, Pakistandan və digər ölkələrdən avadanlıqlar gətirildi. 24 yanvarda fövqəladə vəziyyət oldu. Evdən çölə çıxmaq qadağan edildi. Hamı evdə də qaldı. Xaricdən gələnlər tez karantinaya alındı. Nepal koronavirusun təsirini azaldan nadir ölkələrdən oldu.

Qrenlandiyaya Koronavirus 16 martda gəlmişdi.Hal-hazırda ölüm və sağalma qeydə alınmayıb və 2 nəfər bu virusa yoluxub. == Gedişat == Danimarkadan gələn bir Qrenlandiyalı 16 martda ölkəsinə dönmüş və koronavirus olduğu aşkar edilmişdi. Həmin xəstə hal-hazırda Nuukda ev təcridxanasındadır. 18 martda isə həmin xəstənin ailəsindən bir nəfərdə koronavirus aşkar edildi. İlk yoluxma qeydə alındıqdan sonra baş nazir Kim Kielsen dedi:Yeni vəziyyətin öhdəsindən gəlmək üçün hazırlıqlara başlanıldı.

Quantanamo körfəzində ilk koronavirus xəstəsi 3 aprel 2020-ci ildə aşkarlanıb. Həmin insan Kubadan gəlirmiş.

Qırğızıstanda ilk dəfə 18 martda koronavirus xəstəsi aşkar edilib. == Gedişat == 18 martda Suzak rayonunda Səudiyyə Ərəbistanından Qırğızıstana gələn 3 nəfərdə koronavirus aşkar edildi. Bundan sonra Qırğızıstan, Tacikistan, Qazaxıstan da bir neçə tədbirlər görməyə başladılar. Həmin gün bütün məscidlər bağlandı. Həmin 3 nəfər təcili karantinə alındı. Sonra maskaların ƏDV-dən azad olunduğu bildirilib. 20 martda Oş şəhərində daha 3 nəfərdə də həmin virus aşkar edildi. Həmin şəxslər də Səudiyyə Ərəbistanından gəlirdilər. Buna görə də tez Oşda fövqəladə vəziyyət elan olundu. 22 martda nəqliyyatdan istifadə qadağan edildi.

Somalilenddə ilk iki koronavirus xəstəsi 31 mart 2020-ci ildə aşkarlanıb. == Gedişat == Somalilenddə ilk iki koronavirus xəstəsi 31 mart 2020-ci ildə aşkarlanıb. Bundan sonra 3 şübhəli şəxs test edildi və onlarda virus aşkarlanmadı.1 apreldə məktəblər bağlandı, ictimai tədbirlər və yığıncaqlar təxirə salındı və ya keçirilmədi, uçuş və səyahət məhdudlaşdırıldı. Məscidlər üçün xüsusi təlimat verildi.

Türkiyədə koronavirus pandemiyası 2020 — 11 mart 2020-ci il tarixdə Türkiyədə ilk yoluxma halının rəsmi elan edilməsi ilə ölkədə 2019–20 koronavirus pandemiyasının yayılması təsdiq olundu (UTC+03:00). == Hadisələrin ardıcıllığı == === yanvar 2020 === 24 yanvar 2020-ci ildə Türkiyə Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi hava limanlarında teplovizor quraşdırır. Həmçinin, nazirlik Çindən gələn istənilən sərnişini əlavə müayinələrə cəlb etmək və koronavirus infeksiyasının əlamətlərinin aşkar olunduğu hər kəsə karantin tətbiq etmək barədə qərar verir. Müayinələr daha sonra infeksiya hallarının sürətlə artdığı digər ölkələrə də şamil olunur. Hava limanlarında görülən digər ehtiyat tədbirlərinə infraqırmızı termometrlərdən istifadə, bütün gömrük məntəqələrində dezinfeksiya işlərinin aparılması, pulsuz tibbi maskalar və təlimat vərəqələrinin paylanması daxil edilir. Yanvarın 31-də Türkiyə hökuməti 34 Türkiyə vətəndaşının təxliyə edilməsi məqsədilə Uhan şəhərinə təyyarə göndərir. Təxliyə edilənlər arasında onlarla azərbaycanlı, gürcü və albanlar da vardı. Çin, Türkiyənin illik istehsal etdiyi 150 milyon maskadan əlavə 200 milyon maska sifariş edir. === fevral 2020 === Fevralın 1-də Türkiyə Çindən bütün uçuşların dayandırıldığını bəyan edir. İran hakimiyyəti Qum şəhərində karantin elan etməsi ilə bağlı Türkiyənin tövsiyəsinə əməl etmədikdən sonra ölkə İranla sərhədin bağlandığı barədə bəyanat yayır.

Türkmənistanda COVID-19 koronavirusun təsdiq olunmuş xəstəlik halı mövcud deyil. Hökumət virus haqqında məlumatı idarə etməyin uğurunda işləyib, fəqət mütəxəssislərin fikrinə görə, onun yayımı ölkədə baş verdiyinin ehtimalı var. ÜST / Avropa missiyasının rəhbəri, doktor Ketrin Smolvud, Türkmənistana 10 günlük səfərindən sonra keçirilən brifinqdə, ölkədə COVID-19 infeksiyasının aşkarlanması barədə məlumat vermədi. == Tədbirlər == Yanvarın 31-də Türkmənistan Hava Yolları Banqkoka və Pekinə reyslərini ləğv edib. Fevralın 29-da isə, Türkmənistan virusun təsiri altında olan ölkələrin vətəndaşlarına girişi qadağan edib. Martın 5-də Qazaxıstanın Almatı şəhrindən uçan üç xarici səyyahətçiyə, o cümlədən bir ərəb ölkənin iki diplomatına ölkəyə girməyə icazə verilməyib. Onların təyyarəsi əvvəl Türkmənabada çevirilib, sonra isə hamı İstanbula gedən reysə otuzdurulub.Martdan başlayaraq, Türkmənistana uçan bütün reyslər Türkmənəbad Beynəlxalq Hava Limana yönəldirilir. Az sonra, beynəlxalq reysləri ümumiyyətlə ləğv olunub. Ölkəyə giriş icazəsi ancaq diplomatiya, rəsmi və humanitar məqsədi ilə gələn şəxslərə verilir. Sərnişinlərin çatmamazlığına görə, xarici hava yollarının çoxluğu Türkmənistana reyslərini ləğv edilib.

SARS-CoV-2 virusu (ing. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2; Ağır kəskin respirator sindrom koronavirusu 2) — Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən ilkin olaraq 2019-nCoV adlandırılan, eyni zamanda Uhan koronavirusu, Uhan dəniz məhsulları bazarının sətəlcəm virusu və Uhan pnevmoniyası kimi də tanınan və müsbət istiqamətləndirilmiş və tək telli RNT virusu olan yeni koronavirus ilk dəfə 2019-cu ildə aşkar edilmişdir. Virus, 2019–2020 Uhan pnevmoniya xəstəliyi zamanı sətəlcəm olan bir xəstədə, müsbət bir nümunə üzərində keçirilən nuklein turşusu testindən sonra genomik olaraq ardıcıllıqla sıralandı. CoV adi "soyuqlama" halından Orta Şərq Tənəffüs sindromu (Meadle East Respiratory Syndrome, MERS-CoV) və Ağır Kəskin Tənəffüs sindromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) kimi daha ciddi xəstəliklərə səbəb olan virus ailəsidir. Aparılan geniş araşdırmalar əsasında SARS-CoV misk pişiklərindən, MERS-CoV isə təkhürgüclü dəvələrdən insana keçdiyi müəyyənləşdirilib. Günümüzdə hələ insanlara yoluxmamış, ancaq heyvanlarda izlənən çoxlu CoV növü mövcuddur. CoV-ların insanlar arasında dolaşan alt-tipləri (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV) əhali arasında "soyuqdəymə" kimi bilinən hallara səbəb olur.2020-ci ilin yanvarında, epidemiyanı araşdıran Tibb Komissiyasının rəhbəri Zhong Nanshan'nın məlumatına görə, Çin'in Guangdong əyalətində, virusun insandan insana yoluxması təsdiqləndi. Yeni virus üçün hazırda xüsusi bir müalicə yoxdur, ancaq mövcud anti-əyilmələrin istifadə olunma ehtimalı var. == Simptomlar == "COVID-19" ilə yoluxmuş şəxslər simptomsuz ola və ya öskürək, yüksək hərarət və təngnəfəslik əlamətlərini sərgiləyə bilər. İshal və yuxarı tənəffüs yolları simptomları (asqırmaq, "burun axması", boğaz ağrısı) daha az rast gəlinən əlamətlər arasındadır.

Yeni tipli pnevmoniya COVID-19, 2019-nCoV koronavirusu pandemiyası — 2019-cu ilin dekabr ayının ortalarında, Çinin mərkəzi Hubey əyalətinin Uhan şəhərində yerli Huanan ət və dəniz məhsulları bazarı ilə əlaqəli yerli sakinlərdə naməlum mənşəli pnevmoniya xəstəliyinin ilk aşkar olunması ilə başladı. 31 dekabr 2019-cu ildə Çin hakimiyyəti naməlum pnevmoniyanın başlaması barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına məlumat verdi. Sonradan, Çin alimləri yeni koronavirus — 2019-nCoV ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyir. Yeni koronavirusun inkubasiya dövrü 2 gündən 10 günə qədər davam edir və son məlumatlara görə, xəstəlik simptomların başlamazdan əvvəl yoluxucu olur. 22 yanvar tarixindən etibarən Uhanda karantin rejimi tətbiq edilməyə başlandı. 24 yanvar tarixindən etibarən Uhana bitişik olan Huanqan, Eçjou, Çibi və Çjitsyan şəhər rayonlarına da karantin tətbiq edildi. Ümumilikdə 14 şəhərdən gediş məhduddur. Virus Çindəki bütün əyalət səviyyəsində inzibati vahidlərdə qeydə alınıb. Yanvarın 30-da ÜST-ün Fövqəladə Komitəsinin iclasında, yeni koronavirusun yayılması beynəlxalq narahatlıq yaradan ictimai səhiyyə təcili vəziyyəti kimi qəbul edildi.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında koronavirus infeksiyasının (COVID-19) ilk halları 2020-ci ilin yanvar ayında qeydə alınıb. Sonradan infeksiya halları Amerikanın Samoa və Şimali Marian adalarından başqa bütün 50 ştatında, Kolumbiya bölgəsində, ABŞ-nin bütün məskunlaşmış ərazilərində bildirildi. 26 mart 2020-ci il tarixinə qədər ABŞ, xəstələrin sayına görə Çin və İtaliyanı qabaqlayaraq dünyada birinci oldu. 2 yanvar 2021-ci il tarixinə ABŞ-nin Con Hopkins Universitetinə görə 20 milyondan çox yoluxma, 115,600 ölüm hadisəsi və ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinə görə 1,981,000 təsdiqlənmiş hal qeydə alınmışdır. ABŞ-də COVID-19 yoluxmasının ilk hadisəsi 20 yanvar 2020-ci ildə, 5 gün əvvəl Çinin Uhan şəhərindən qayıdan 35 yaşlı bir kişidə təsdiqləndi. 29 yanvar 2020-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp, Ağ Evdə koronavirus Task Qüvvələrinin COVID-19 yayılmasını "izləmək, qarşısını almaq, qarşısını almaq və yumşaltmaq" üçün yaradıldığını elan etdi. İki gündən sonra Donald Tramp, səhiyyə vəziyyətində təcili yardım tətbiq olunduğunu elan etdi və Çindən ABŞ-yə gediş məhdudiyyətlərini elan etdi. Fevralın 26-da, Şimali Kaliforniyada, ABŞ-də "naməlum mənşəli" COVID-19 ilk hadisəsi qeydə alındı: bir şəxs "başqa bir yoluxmuş şəxslə səyahət etdikdən və ya yaxın əlaqə qurduqdan sonra virusa məruz qalma riski tapmamışdı". Dava ABŞ-nin Şimali Kaliforniyadakı Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzləri tərəfindən təsdiqləndi. ABŞ-də COVID-19 koronavirus infeksiyası üçün testlər yanvar ayında geri başladı, ancaq yavaş oldu: 28 Fevral tarixinə cəmi 4000 test tamamlandı.

Akrotiri və Dekeliyada ilk koronavirus pandemiyası 15 mart 2020-ci ildə təsdiqlənib. == Gedişat == 13 martda Kipr Akrotiri və Dekeliyadan gələn 14 nəfəri test etdi və onlarda virus aşkarlanmadı. Akrotiri və Dekeliyada ilk koronavirus pandemiyası 15 mart 2020-ci ildə təsdiqləndi. Onlar Pafosdan qayıdanda özlərini dəhşət pis hiss etdilər və həmin gün onlarda koronavirus aşkarlandı. 18 martda üçüncü xəstə təsdiqləndi. Həmin gün Böyük Britaniyanın silah bazalarının 20 aprelə qədər bağlı qalacağı bildirildi. 4 apreldə onuncu xəstə təsdiqləndi. O, Londondan gələn silah daşıyıcısı idi.

Akrotiri və Dekeliyada ilk koronavirus pandemiyası 15 mart 2020-ci ildə təsdiqlənib. == Gedişat == 13 martda Kipr Akrotiri və Dekeliyadan gələn 14 nəfəri test etdi və onlarda virus aşkarlanmadı. Akrotiri və Dekeliyada ilk koronavirus pandemiyası 15 mart 2020-ci ildə təsdiqləndi. Onlar Pafosdan qayıdanda özlərini dəhşət pis hiss etdilər və həmin gün onlarda koronavirus aşkarlandı. 18 martda üçüncü xəstə təsdiqləndi. Həmin gün Böyük Britaniyanın silah bazalarının 20 aprelə qədər bağlı qalacağı bildirildi. 4 apreldə onuncu xəstə təsdiqləndi. O, Londondan gələn silah daşıyıcısı idi.

Karib Niderlandında və ilk koronavirus xəstəsi 13 mart 2020-ci ildə təsdiqlənmişdir. == Gedişat == Koronavirusun çatdığı ilk bölgə Aruba oldu. Orada koronavirus 13 martda yayıldı.17 mart 2020 ikinci, üçüncü və dördüncü koronavirus hadisəsi elan edildi. Arubanın baş naziri Evelyn Wever-Croes, Arubada COVID-19 koronavirusunun dördüncü hadisəsini elan etdi. Koronavirus üçün müsbət test edən şəxs turistdir. 20 mart 2020 — Koronavirusun beşinci hadisəsi elan edildi. Xəstə tətildə olduğu New Yorkdan geri qayıdan hava limanının işçisidir. Bu, hava limanında işçiləri yoluxmadan qorumaq üçün tədbir görülməməsinə etiraz olaraq bir gün sonra ortaya çıxdı. 21 mart 2020 — Daha səkkizi gətirən daha üç iş elan edildi. Bu, Arubadan kənarda olan iki nəfərə (biri Nyu Yorkdan , biri Mayamidən) aiddir .

Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fondu — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2020-ci il 19 mart tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasında koronavirus infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaqdan və onunla mübarizə istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərə maliyyə dəstəyini təmin etmək üçün yaradılmışdır. Bu qəbildən olan fond dünyada ilk dəfə Azərbaycanda təsis edilmişdir. == Haqqında == Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasında əhalinin sağlamlığının qorunması və koronavirus infeksiyasına qarşı mübarizənin gücləndirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında 2020-ci il martın 19-da fərman imzalamışdır.Fərmana əsasən, Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fondu yaradılmışdır.Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fondunun məqsədi koronavirus infeksiyasının Azərbaycan Respublikasında yayılmasının qarşısını almaqdan və onunla mübarizə istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərə maliyyə dəstəyini təmin etməkdən ibarətdir. Azərbaycan Respublikasında əhalinin sağlamlığının qorunması, dünya standartlarına uyğun tibbi yardımla təmin olunması ölkədə həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin prioritetlərindəndir. Son aylarda dünyada yayılan yeni növ koronavirus infeksiyasının coğrafiyasının genişlənməsi ölkəmizdə də bu xəstəliyə yoluxma hallarının qarşısının alınması məqsədilə müvafiq preventiv və profilaktik tədbirlərin gücləndirilməsini zəruri edib. Bu məqsədlə, əhalinin müxtəlif təbəqələrinin, o cümlədən sahibkarlıq subyektlərinin bu növ tədbirlərə dəstək verməsi,sosial həmrəylik nümayiş etdirməsi görülən işlərin səmərəliliyinə bilavasitə təsir edən xüsusi əhəmiyyətli məsələlərdən olmaqla, korporativ sosial məsuliyyəti, dövlət – vətəndaş birliyini əks etdirən əsas faktorların bariz göstəricisidir.Fond 2020-ci il dekabrın 31-dək fəaliyyət göstərəcək. === Fondun vəsaitindən koronavirusla mübarizə üçün istifadə istiqamətləri === Tibb sahəsində çalışan işçilərin mükafatlandırılmasına və onlara maddi yardım göstərilməsinə; Tibb müəssisələrinin infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə və maddi-texniki bazasının gücləndirilməsinə; Xüsusi rejimli tibb müəssisələrinin formalaşdırılmasına; Nəzarət və monitorinqlərin təşkilinə və həyata keçirilməsinə; Tibb sahəsində elmi tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsinə; Tibb sahəsində mütəxəssislərin hazırlanmasına; Təbliğat və maarifləndirmə işlərinə; Koronavirusla mübarizə istiqamətində həyata keçirilən digər tədbirlərə. == Fəaliyyəti == === İanələr === İlk olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bir illik əməkhaqqı məbləğini Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fonduna ianə edib. Ardınca Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 19 mart 2020-ci il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fonduna ilkin olaraq 20 milyon manat ayrılıb. Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva da Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fonduna könüllü olaraq bir illik əməkhaqqı məbləğini Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fonduna ianə edib.Dövlət başçısının ardınca Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fonduna könüllü ianə edənlərin sayı artıb.

Koronaviruslar (lat.

Men adasında 19 martda ilk koronavirus xəstəsi təsdiqləndi. == Gedişat == Men adasında 19 martda ilk koronavirus xəstəsi təsdiqləndi. Bu şəxs İspaniyadakı futbol matçından sonra Men adasına qayıtmışdı. 23 martda hökumət bütün tədbirləri gördü və fövqəladə vəziyyət elan etdi. Bir neçə aylıq məktəbləri bağladı. 27 martda tibb işçilərindən başqa çölə çıxan bütün insanlara pul cəzası verilməsi barədə qərar qəbul etdi. Men adasında hər şey bağlandı.

Yoluxucu qastroenterit koronavirusu və ya Transmissiyalı qastroenterit virusu (TGEV) Koronaviruslar ailəsinin, Alfakoronavirus sinifinin, Alfakoronavirus 1 növünə aid virusların alt növüdür. TGEV tək telli RNT genomu və vintli simmetriya ilə əhatə olunmuş viruslardır. Koronavirusların genom ölçüsü təxminən 28,6 kilobazadək dəyişir.TGEV-nin ümumi quruluşuna töhfə verən zülallar sünbül (S), zərf (E), membran (M) və nukleokapsid (N) daxildir. Alfakoronavirus 1 növünə aid olan digər koronaviruslara Pişik koronavirusu, Pişik yoluxucu peritonit virusu və İt koronavirusu daxildir. == Biologiya == Koronaviruslar TGEV ailəsinə aiddir. Sinifüstü Alfakoronavirus sinifi isə Alfakoronavirus 1-dir. Bu müsbət tək telli RNT genomu olan bükülmüş bir virusdur. TGEV-də fosfoprotein (N), ayrılmaz membran zülalı (E1) və böyük glikoprotein (E2) olan üç əsas struktur zülal var. N zülalı genom RNT-ni kapsullaşdırır, S proteini isə viral proqnozlar əmələ gətirir. Təxminən 8000 nukleotidin 3 seqmenti subgenomik RNTləri kodlayır.