Поиск по словарям.

Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür. Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır. Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır.

Əbdülsəməd Mirzə Məhəmməd oğlu Mövləvi-Rzalı (20 fevral 1900, Təbriz, Cənubi Azərbaycan – 3 fevral 1962, Naxçıvan) — Azərbaycan teatr aktyoru və rejissoru, Azərbaycan SSR xalq artisti (1960). Əbdülsəməd Rzalı 20 fevral 1900-cü ildə Təbriz şəhərində yoxsul bir ailədə dünyaya göz açmışdır. Atası Mirzə Məmməd Mövləvi Təbrizdə xalçaçılıq karxanasında işləmişdir. Səməd Mövləvi 8 yaşında ikən atasını itirmiş və böyük qardaşı Əhməd ağanın himayəsində yaşamışdır. O, ilk təhsilini molla məktəbində almış və 1916-cı ildə buranı bitirmişdir. 1921-ci ildə Cənubi Azərbaycanda baş verən siyasi proseslərə görə Naxçıvana köçməyə məcbur olmuşdur. Həmin ildən etibarən Azərbaycanın görkəmli səhnə xadimi Hüseyn Ərəblinski tərəfindən səhnəyə cəlb edilmişdir. SSRİ Xalq artisti Sidqi Ruhulla öz xatirələrində belə yazır: "Mən qastrola gedərkən Təbrizdə Nəriman Nərimanovun "Nadir Şah" faciəsini tamaşaya qoyduğumuz zaman qadın surəti Gülcahanı ifa edən tapılmadı. Mən həmin rolu "Rüşdiyyə" məktəbində təhsil alan gənc tələbə Səməd Mövləviyə tapşırdım. O, heç nədən çəkinmədən çox böyük bir cəsarətlə Gülcahan rolunu ifa etdi".

Tofiq Səməd oğlu Mövləvi (21 dekabr 1938, Naxçıvan – 24 may 2024) — Azərbaycan aktyoru, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti. Mövləvi Tofiq Əbdülsəməd oğlu 21 dekabr 1938-ci ildə Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. 24 may 2024-cü ildə vəfat edib. Mövləvi Səmədin oğludur. 1954-cü ildən Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Dram Teatrında işləyir. Əsas rolları: Heydər ("Qız atası", Ə. Əsgərov), Serqo ("Şeyx Sənan" Hüseyn Cavid), Çərkəz Murad ("Ana", Hüseyn Cavid), Rza bəy ("O olmasın, bu olsun",Üzeyir Hacıbəyov), Müküş ("Mənim nəğməkar bibim", Əkrəm Əylisli) və s.

Mövləvi (ərəb. مرجع تقليد‎) — Mövlanə, molla və ya şeyx kimi müsəlman din alimlərinə və ya üləmalarına verilən islami şərəf və hörmət terminidir. Mövləvi sözü ərəbcə mövla sözündəndir. Mövləvi ümumiyyətlə yüksək ixtisaslı İslam alimi deməkdir. Çox vaxt mövləvi bütün mədrəsə təhsilini bitirmişdir. Daha çox fars dünyasında (İran və Əfqanıstan), Orta Asiya, Cənubi Asiya, Cənub-Şərqi Asiya və Şərqi Afrikada istifadə olunur. Bundan əlavə, Mövləvi mövləvilik təriqətinə mənsub olan dərviş və ya müriddir.

Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür. Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır. Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır.

Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür. Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır. Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır.

Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür. Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır. Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır.

Eldənizlər (fars. ایلدگزیان‎‎), həmçinin Eldəgəzlər, İldənizlər (türk. İldenizli Atabeyliği) və ya Atabəylər (fars. اتابکان آذربایجان‎‎, translit. Atabakan-e Āzarbayjan) — 1136–1225-ci illərdə Azərbaycanı, şərqi Anadolunu, şimali İraqı, İranı və Cibəli idarə etmiş tarixi dövlət. Sülalənin əsasının qoyulması qıpçaq əsilli Şəmsəddin Eldənizlə bağlıdır. Belə ki, Sultan Məsud tərəfindən Arranı iqta olaraq alan Eldəniz tezliklə hakimiyyətini bütün Azərbaycana yaymışdı. 1160-cı ildə oğulluğu Arslanşahı da hökmdar etdikdən sonra Eldəniz İraq Səlcuq sultanlığındakı hakimiyyəti də faktiki olaraq ələ keçirdi. Şəmsəddin Eldənizin dövründə Azərbaycan atabəylərinin torpaqları Arran, Azərbaycan, Şirvan, Cibəl, Həmədan, Gilan, Mazandaran, İsfahan, Rey, Mosul, Kirman, Fars, Xuzistan, Axlat, Ərzurum və Marağa torpaqlarını əhatə edirdi. Sülalənin möhkəmlənməsi Məhəmməd Cahan Pəhləvanın dövrü ilə bağlıdır.

Eldənizlər (fars. ایلدگزیان‎‎), həmçinin Eldəgəzlər, İldənizlər (türk. İldenizli Atabeyliği) və ya Atabəylər (fars. اتابکان آذربایجان‎‎, translit. Atabakan-e Āzarbayjan) — 1136–1225-ci illərdə Azərbaycanı, şərqi Anadolunu, şimali İraqı, İranı və Cibəli idarə etmiş tarixi dövlət. Sülalənin əsasının qoyulması qıpçaq əsilli Şəmsəddin Eldənizlə bağlıdır. Belə ki, Sultan Məsud tərəfindən Arranı iqta olaraq alan Eldəniz tezliklə hakimiyyətini bütün Azərbaycana yaymışdı. 1160-cı ildə oğulluğu Arslanşahı da hökmdar etdikdən sonra Eldəniz İraq Səlcuq sultanlığındakı hakimiyyəti də faktiki olaraq ələ keçirdi. Şəmsəddin Eldənizin dövründə Azərbaycan atabəylərinin torpaqları Arran, Azərbaycan, Şirvan, Cibəl, Həmədan, Gilan, Mazandaran, İsfahan, Rey, Mosul, Kirman, Fars, Xuzistan, Axlat, Ərzurum və Marağa torpaqlarını əhatə edirdi. Sülalənin möhkəmlənməsi Məhəmməd Cahan Pəhləvanın dövrü ilə bağlıdır.

Elxanilər dövləti və ya Hülakülər dövləti – 1258-cı ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan (1258-1265) tərəfindən yaradılmış Azərbaycan mənşəli dövlət. == Titul == Onun hakimləri Elxan adlandırıldığına görə bu dövlətə, həmçinin Elxanilər dövləti də deyilir. "Elxan" adı "tabe olan xanlıq" mənasını verir. == Tarixi == === Canişinlər dövrü === 1231-ci ildə monqollar Çormoqun noyonunun başçılığı ilə Azərbaycana yürüş təşkil etdilər. Onun ordusu Cəlaləddin Məngburnini məğlub edərək torpaqlarını ələ keçirdi. Azərbaycan və İran 1256-cı ilədək Böyük Monqol imperatorluğunun canişini tərəfindən idarə edildi. ==== Canişinlər ==== Çormoqun noyon (1231-1241) Baycu noyon (1241-1255) === Elxanlar dövrü === 1255-ci ildə Möngke xaqan tərəfindən qərbə göndərilən Hülakü xan Baycunu əvəz etdi. 1258-ci ildə Bağdadı alaraq Abbasilər dövlətinə son qoydu. Anadolu Səlcuqilər Dövlətini özünə tabe etdi. Monqollar Anadolunun elm, mədəniyyət və ticarət mərkəzləri olan şəhərləri dağıtdılar və yağmaladılar.

Elxanilər dövləti və ya Hülakülər dövləti – 1258-cı ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan (1258-1265) tərəfindən yaradılmış Azərbaycan mənşəli dövlət. == Titul == Onun hakimləri Elxan adlandırıldığına görə bu dövlətə, həmçinin Elxanilər dövləti də deyilir. "Elxan" adı "tabe olan xanlıq" mənasını verir. == Tarixi == === Canişinlər dövrü === 1231-ci ildə monqollar Çormoqun noyonunun başçılığı ilə Azərbaycana yürüş təşkil etdilər. Onun ordusu Cəlaləddin Məngburnini məğlub edərək torpaqlarını ələ keçirdi. Azərbaycan və İran 1256-cı ilədək Böyük Monqol imperatorluğunun canişini tərəfindən idarə edildi. ==== Canişinlər ==== Çormoqun noyon (1231-1241) Baycu noyon (1241-1255) === Elxanlar dövrü === 1255-ci ildə Möngke xaqan tərəfindən qərbə göndərilən Hülakü xan Baycunu əvəz etdi. 1258-ci ildə Bağdadı alaraq Abbasilər dövlətinə son qoydu. Anadolu Səlcuqilər Dövlətini özünə tabe etdi. Monqollar Anadolunun elm, mədəniyyət və ticarət mərkəzləri olan şəhərləri dağıtdılar və yağmaladılar.

Eritreya (tiqrin. ኤርትራ; ərəb. إريتريا; ing. Eritrea) və ya rəsmi adı ilə Eritreya Dövləti (tiqrin. ሃገረ ኤርትራ; ərəb. دولة إريتريا; ing. State of Eritrea) — Şərqi Afrikada dövlət. Eritreya şimalda və qərbdə Sudan, cənubda Efiopiya, cənub-şərqdə Cibuti ilə həmsərhəddir. Ölkənin şimal-şərqində və şərqində isə Qırmızı dəniz yerləşir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Əsməra, ümumi sahəsi 117,600 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 6 milyon nəfərdən çoxdur.

Frank imperiyası və ya Frank dövləti (ing. Francia ya Frankia); (lat. regnum Francorum) — orta əsrlərdə yaranmış dövlət. 481-ci ildə Hlodviq tərəfindən yaradılıb. Çiçəklənmə dövrü Böyük Karlın dövrü olub. == Haqqında == 486-cı ildə Şimali Qalliyada frank işğalları nəticəsində Frank krallığı meydana gəlib, onun da başında salik (sahilboyu) frankların başçısı, Merovey nəslindən olan Xlodviq (486–511) durub. Frank tayfa başçısı Xlodviq Qalliyaya hücum etmək üçün başqa tayfalarla ittifaqa girib. Bu zaman Qalliyanı keçmiş Roma canişini idarə edirdi. 486-cı ildə Suasson şəhəri yaxınlığındakı döyüşdə franklar romalıları məğlub edib. Xlodviq Qalliya torpaqlarını döyüşçülərinə və müttəfiqlərinə paylayıb.

Frank imperiyası və ya Frank dövləti (ing. Francia ya Frankia); (lat. regnum Francorum) — orta əsrlərdə yaranmış dövlət. 481-ci ildə Hlodviq tərəfindən yaradılıb. Çiçəklənmə dövrü Böyük Karlın dövrü olub. == Haqqında == 486-cı ildə Şimali Qalliyada frank işğalları nəticəsində Frank krallığı meydana gəlib, onun da başında salik (sahilboyu) frankların başçısı, Merovey nəslindən olan Xlodviq (486–511) durub. Frank tayfa başçısı Xlodviq Qalliyaya hücum etmək üçün başqa tayfalarla ittifaqa girib. Bu zaman Qalliyanı keçmiş Roma canişini idarə edirdi. 486-cı ildə Suasson şəhəri yaxınlığındakı döyüşdə franklar romalıları məğlub edib. Xlodviq Qalliya torpaqlarını döyüşçülərinə və müttəfiqlərinə paylayıb.

Fələstin (ərəb. دولة فلسطين‎) — Yaxın Şərqdə yerləşən de-yure suveren dövlət. 15 noyabr 1988-ci ildə qurulmuş Fələstin dövləti rəsmi olaraq Fələstin Azadlıq Təşkilatı (FAT) tərəfindən idarə olunur və Şərqi Qüds də daxil olmaqla 1967-ci il müharibəsindən bəri İsrailin hakimiyyəti altında olan İordan çayının qərb sahilinin və Qəzza zolağının öz ərazisi olduğunu iddia edir. Dövlət BMT-nin 141 üzvü tərəfindən tanınır və 2012-ci ildən BMT-də qeyri-üzv müşahidəçi statusuna malikdir. == Etimalogiya == "Fələstin" və ya Aralıq dənizinin cənub-şərqi üçün səciyyəvi olan digər əlaqəli terminlərin ümumi istifadəsi tarixən Qədim Yunanıstanın mövcudluğu dövrünə qədər gedib çıxır. Belə ki, Herodot eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə özünün "Tarix" adlı əsərində əraziyə finikiyalıların digər dəniz xalqları ilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu "Fələstin adlı Suriya bölgəsi" kimi istinad edərək bu haqda yazan ilk tarixçi olmuşur. Başqa izahlar da mövcud olsa da, "Fələstin" termininin (latın dilində, Palæstina ) Qədim Yunanlar tərəfindən filistinlilərin işğal etdiyi torpaq sahəsi üçün istifadə edilmiş bir termin olduğu güman edilir. == Tarix == === Fələstin miladdan öncə === İnsan varlığı izləri Təbəriyyə gölünün cənub regionunda tapılmışdır, bu təxminən miladdan öncə 600 min ilə gedib çıxır. Yeni daş dövründə (m. ə.

Hatay dövləti (Ərəbcə : لواء الإسكندرونة Lva 'Alaskandarune — İskəndərin Tugayı) hal-hazırda Türkiyə Respublikasına bağlı Hatay bölgəsində 7 sentyabr 1938 ilə 23 iyul 1939 tarixləri arasında qurulan dövlətdir. 23 iyul 1939 günü Türkiyə Respublikasına daxil olmuşdur. == Hatayın tarixi == Hatay tarix boyu bir çox sivilizasiyaya ev sahibliyi etmiş və strateji mövqeyinə görə həmişə maraq bölgəsi olmuşdur. Hetlərdən farslara, Romalılardan Bizanslılara qədər bir çox sivilizasiyalar bölgədə hökm sürmüşdür. 16-cı əsrdə Osmanlı İmperatorluğunun hakimiyyəti altına keçən Hatay 1918-ci ildə Mudros barışıq müqaviləsi ilə fransızlar tərəfindən işğal edildi. Türk xalqı Fransanın işğalı altında olan Hatayda müstəqillik mübarizəsini davam etdirdi. Bu mübarizəyə Hatay Türkçü Cəmiyyəti və Tayfur Sökmen kimi liderlər öncülük etmişlər. 1937-ci ildə Millətlər Cəmiyyətinin qərarı ilə Hatay xüsusi status aldı və Hatay Dövləti yaradıldı. 2 sentyabr 1938-ci ildə Hatay Millət Məclisinin qəbul etdiyi qərarla müstəqillik elan edildi. Dövlətin ilk prezidenti Tayfur Sökmen, baş naziri isə Əbdürrəhman Mələk olub.

Het dövləti — Anadolunun (Kiçik Asiyanın) şimal-şərq hissəsində Halis (hazırda Qızıl İrmaq) çayının hövzəsində meydana gəlmişdi. Kiçik Asiya hələ qədim zamanlardan dövlətləri diqqəti cəlb edirdi. E.ə. III minilliyin ikinci yarısında Akkad hökmdarları Sarqon və Naram-Suen bu əraziyə hərbi yürüşlər təşkil etmişdilər. Həmin dövrdə burada, gələcək Het dövlətinin ərazisində akkad və assur tacirləri məskən salmış və metal ticarətinin əsasını qoymuşdular. == Tarixi == Assurlular buraya mixi yazı və akkad dilini gətirmişdilər. Tədricən Kaniş müstəqil ticarət məskəninə çevrilmiş və Assurun təsiri altından çıxmışdı. Anadolu ticarət mərkəzləri gümüş, mis, tunc, dəmir alış-verişi ilə məşğul olurdular. Assur şəhərindən qalay alırdılar. Ticarətə yerli əhali də cəlb olunmuşdu.

Himyar dövləti (ərəb. مملكة حِمير‎) — Ərəbistan yarımadasının cənubunda, e.ə. 110-cu il civarında tarix səhnəsinə çıxan, yunanlılar və Romalılara görə Homeritə krallığı olaraq adlandırılan antik krallıq. Qonşu krallıqlardan Səba b.e.ə. 25-ci il, Kataban 200 və Həzrəmövt 300-cü il civarında bu krallıq tərəfindən fəth edildi. Krallığın siyasi qədəri, Səba krallığının tam olaraq fəth edildiyi 280-ci ilə qədər bu krallıqla yaxından əlaqəsi olmuşdur. 525-ci ilə qədər bölgəsindən təsirli gücə malik olan krallığın iqtisadiyyatı taxılçılığa bağlı idi. Ən önemli ixraç məhsulu Mir ağacı və ondan əldə edilən tüstüdür. Şimali Afrika ilə yaxınlığı səbəbi ilə Roma imperiyasının Fil dişi ehtiyacının bir qismi buradan gedirdi.

Elxanilər dövləti və ya Hülakülər dövləti – 1258-cı ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan (1258-1265) tərəfindən yaradılmış Azərbaycan mənşəli dövlət. == Titul == Onun hakimləri Elxan adlandırıldığına görə bu dövlətə, həmçinin Elxanilər dövləti də deyilir. "Elxan" adı "tabe olan xanlıq" mənasını verir. == Tarixi == === Canişinlər dövrü === 1231-ci ildə monqollar Çormoqun noyonunun başçılığı ilə Azərbaycana yürüş təşkil etdilər. Onun ordusu Cəlaləddin Məngburnini məğlub edərək torpaqlarını ələ keçirdi. Azərbaycan və İran 1256-cı ilədək Böyük Monqol imperatorluğunun canişini tərəfindən idarə edildi. ==== Canişinlər ==== Çormoqun noyon (1231-1241) Baycu noyon (1241-1255) === Elxanlar dövrü === 1255-ci ildə Möngke xaqan tərəfindən qərbə göndərilən Hülakü xan Baycunu əvəz etdi. 1258-ci ildə Bağdadı alaraq Abbasilər dövlətinə son qoydu. Anadolu Səlcuqilər Dövlətini özünə tabe etdi. Monqollar Anadolunun elm, mədəniyyət və ticarət mərkəzləri olan şəhərləri dağıtdılar və yağmaladılar.

Elxanilər dövləti və ya Hülakülər dövləti – 1258-cı ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan (1258-1265) tərəfindən yaradılmış Azərbaycan mənşəli dövlət. == Titul == Onun hakimləri Elxan adlandırıldığına görə bu dövlətə, həmçinin Elxanilər dövləti də deyilir. "Elxan" adı "tabe olan xanlıq" mənasını verir. == Tarixi == === Canişinlər dövrü === 1231-ci ildə monqollar Çormoqun noyonunun başçılığı ilə Azərbaycana yürüş təşkil etdilər. Onun ordusu Cəlaləddin Məngburnini məğlub edərək torpaqlarını ələ keçirdi. Azərbaycan və İran 1256-cı ilədək Böyük Monqol imperatorluğunun canişini tərəfindən idarə edildi. ==== Canişinlər ==== Çormoqun noyon (1231-1241) Baycu noyon (1241-1255) === Elxanlar dövrü === 1255-ci ildə Möngke xaqan tərəfindən qərbə göndərilən Hülakü xan Baycunu əvəz etdi. 1258-ci ildə Bağdadı alaraq Abbasilər dövlətinə son qoydu. Anadolu Səlcuqilər Dövlətini özünə tabe etdi. Monqollar Anadolunun elm, mədəniyyət və ticarət mərkəzləri olan şəhərləri dağıtdılar və yağmaladılar.

Elxanilər dövləti və ya Hülakülər dövləti – 1258-cı ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan (1258-1265) tərəfindən yaradılmış Azərbaycan mənşəli dövlət. == Titul == Onun hakimləri Elxan adlandırıldığına görə bu dövlətə, həmçinin Elxanilər dövləti də deyilir. "Elxan" adı "tabe olan xanlıq" mənasını verir. == Tarixi == === Canişinlər dövrü === 1231-ci ildə monqollar Çormoqun noyonunun başçılığı ilə Azərbaycana yürüş təşkil etdilər. Onun ordusu Cəlaləddin Məngburnini məğlub edərək torpaqlarını ələ keçirdi. Azərbaycan və İran 1256-cı ilədək Böyük Monqol imperatorluğunun canişini tərəfindən idarə edildi. ==== Canişinlər ==== Çormoqun noyon (1231-1241) Baycu noyon (1241-1255) === Elxanlar dövrü === 1255-ci ildə Möngke xaqan tərəfindən qərbə göndərilən Hülakü xan Baycunu əvəz etdi. 1258-ci ildə Bağdadı alaraq Abbasilər dövlətinə son qoydu. Anadolu Səlcuqilər Dövlətini özünə tabe etdi. Monqollar Anadolunun elm, mədəniyyət və ticarət mərkəzləri olan şəhərləri dağıtdılar və yağmaladılar.

Karfagen dövləti — Şimali Afrikada yerləşmiş qədim dövlət. Əsası Finikiyanın Tir şəhərindən gəlmiş kolonistlər tərəfindən qoyulmuşdur. Karfagen dövləti Roma respublikası ilə aparılmış uzun müharibələrdən sonra e.ə. 1 46-cı ildə Roma senatının göstərişinə əsasən ləğv edilmiş, paytaxı Karfagen şəhəri tamami ilə dağıdılmış və Karfagen Romanın əyalətinə çevrilmişdir.

Frank imperiyası və ya Frank dövləti (ing. Francia ya Frankia); (lat. regnum Francorum) — orta əsrlərdə yaranmış dövlət. 481-ci ildə Hlodviq tərəfindən yaradılıb. Çiçəklənmə dövrü Böyük Karlın dövrü olub. == Haqqında == 486-cı ildə Şimali Qalliyada frank işğalları nəticəsində Frank krallığı meydana gəlib, onun da başında salik (sahilboyu) frankların başçısı, Merovey nəslindən olan Xlodviq (486–511) durub. Frank tayfa başçısı Xlodviq Qalliyaya hücum etmək üçün başqa tayfalarla ittifaqa girib. Bu zaman Qalliyanı keçmiş Roma canişini idarə edirdi. 486-cı ildə Suasson şəhəri yaxınlığındakı döyüşdə franklar romalıları məğlub edib. Xlodviq Qalliya torpaqlarını döyüşçülərinə və müttəfiqlərinə paylayıb.

Karolinq Frank dövləti — VII əsrin sonunda Merovinq dövlətinin bütün vilayətlərində de-fakto hakimiyət mayordomların əlində idi. Əvvəllər onlar kralın saray idarəsinə başçılıq edən vəzifəli şəxslər (majordomus – evin böyüyü (məsələn Səlcuqlular dövlətində bunun analoqu Atabəy idi.) saray təsərrüfatını idarə edən) idilər. Hər cür gerçək hakimiyətdən uzaqlaşdırılan Merovinqlər sülaləsi kralları mayordomların iradəsindən asılı olaraq təyin olunur və taxtdan salınırdılar. Onlar müasirləri tərəfindən saymazyana, "ərincək krallar" ləqəbi almışdılar. 687-ci il də frank əyyanları içərisində uzunsürən mübarizədən sonra Avstraziya majordomu Heristallı Gödək Pipin bütün Firəng dövlətinin majordomu oldu. Heristallı Pipinin nəsli olan Avstraziya majordomları birləşmiş Frank Dövlətinin hökmdarları olaraq yeni firəng sülaləsinin başlanğıcını qoydular. 751-ci ildən sonra Firəng dövlətinin kralları kimi idarə edən bu sülalə sonra Böyük Karlın adı ilə Karolinqlər sülaləsi adlanmağa başladı. Karolinqlərin hakimiyəti dövründə firəng cəmiyətində aqrara münasibətlərdə çevriliş baş verdi ki, bu da feodalizm quruluşunun, ümumi cəhətlərdə, formalaşmasının başa çatması ilə nəticələndi. 8 əsrdə Firəng dövlətində iki təbəqə yaranmışdı: birincisi Qalliya-Roma və qədim alman mənşəli iri torpaq sahibləri. Onların çox hissəsi öz torpaqlarına (allod) şərtsiz sahib idilər.

Kondensatorların növləri — Kondensatorlar bir çox formada, növdə, uzunluqda olur və bir çox materialdan hazırlanır. Hamısında bir dielektrik qat və bir - birindən ayrılan ən azı iki elektrik keçirici təbəqə var. Kondensatorlar bir çox ümumi elektrik cihazlarında geniş istifadə olunur. Kondensatorlar rezistorlar və induktivliklər birlikdə elektronik avadanlıqlarda istifadə olunan " passiv komponentlər " qrupuna aiddir. Ən çox yayılmış kondensatorlar inteqrasiya edilmiş kondensatorlardır. == İstifadə sahələri == Kiçik kondensatorlar : elektrik süzgəcləri, tənzimlənən sxemlərin komponentləri və ya düzləndirilmiş cərəyanın hamarlanması, enerji təchizatı sistemlərinin hissələri kimi gücləndiricilərin mərhələləri arasındakı siqnalları birləşdirmək üçün elektronik cihazlarda istifadə olunur. Daha böyük kondensatorlar: bəzi növ elektrik mühərriklərinin hissələri kimi enerjinin saxlanması və ya dəyişən cərəyan güc paylama sistemlərində güc amilinin düzəldilməsi üçün istifadə olunur. Standart kondensatorlar sabit bir tutum dəyəri var, ancaq tənzimlənən kondensatorlarüm tez-tez tənzimlənən dövrələrdə istifadə olunur. Tələb olunan tutumdan, iş gərginliyindən, cari işləmə qabiliyyətindən və digər xüsusiyyətlərdən asılı olaraq müxtəlif növlər istifadə olunur. == Sabit Kondensatorlar == Sabit kondensatorlar tutumunun qiyməti dəyişməyən kondensatorlardır.

Korroziya (lat. corrosio) — Metalların və onların ərintilərinin ətraf mühitin təsirindən dağılmasıdır. == Dağılma mexanizminə görə korroziyanın növləri == Dağılma prosesinin mexanizminə görə korroziyanın kimyəvi və elektrokimyəvi növləri ayırd edilir. Elektrolit və ya su mühitində digər metalla təmasda olan metalın və ya ərintinin dağılmasına elektrokimyəvi korroziya deyilir. Elektrokimyəvi korroziya turş, qələvi və neytral mühitdə gedə bilər. Korroziyanın bu növünə misal olaraq turş mühitdə mislə təmasda olan dəmirin korroziyasını göstərmək olar. Eelektrokimyəvi korroziya zamanı elektronlar daha aktiv metaldan az aktiv metala keçir və nəticədə aktiv metal korroziyaya uğrayır. == Avadanlıqların korroziyadan mühafizəsi == Müasir dövrdə texnologiyanın sürətlə inkişaf etdiyi qlobal və yerli mühitdə metal tərkibli avadanlıqların korroziyadan mühafizəsi aktual problemlərdən biridir. Bu problem daha çox neft sektorunun əsası olan neft və qaz hasilatı, nəqli və emalı zamanı polad avadanlıq və boru kəmərlərinin atmosfer korroziyasının təsirinə məruz qalması ilə bağlıdır. Eyni zamanda kənd təsərrüfatı texnikası və hərbi texnikanın istismar müddətindən daha çox konservasiya şəraitində saxlandığı nəzərə alınarsa, bu sferada intensiv korroziya proseslərinin mövcudluğu aydın görünür.

Kuti — tarixi Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş ilkin etno–siyasi birliklərdən biri. == Kutilər erkən tayfa birliyi şəklində == E.ə. III minillikdə Urmiya gölünün Cənub və Cənub – Qərb hissəsində kuti (quti) tayfa birləşməsi mövcud idi. Həmin minilliyin ikinci yarısında kutilərin dövlət halında birləşməsi başlanmışdı. Kutilər İkiçayarasında baş verən hadisələrə müdaxilə edirdilər. Onlar Şumer – İkçayarası ilə müttəfiq münasibətləri saxlayır, lakin Akkad hökmdarlarının işğalçılıq siyasətinə qarşı çıxırdılar. Epik əsərlərdən məlumdur ki, Naram-Suen Urmiya gölü hövzəsindəki tayfalara qarşı təcavüzkar siyasət yürüdürdü. İşğala məruz qalan 70 hökmdar, o cümlədən Urmiya gölü ətrafı etnoslar Ummanmanda – "Manda ordusu" adlandırılmışdır. Müttəfiqlərə qarşı göndərilmiş Akkad ordusu məğlubiyyətə uğradıldı. Naram-Suen eyni zamanda şumerlərin dini mərkəzi olan Nippur şəhərinə də ordu göndərir və buradakı Enlil məbədini dağıtmaq istəyir.

Kuşan dövləti və ya Kuşan padşahlığı (q.yun. Βασιλεία Κοσσανῶν; Baktriya dili: Κυϸανο, Kuşano) Bizim eranın I-III yüzilliklərində Orta Asiya, Əfqanıstan, Pakistan və Şimali Hindistan ərazilərində mövcud olmuş qədim dövlət. Əhalisi əsasən kuşanlardan ibarət idi. == Tarixi == Dövlətin qurucusu, ilk dəfə İmperator unvanı alan Kucula Kadfiz idi. Kucula, qısa müddətdə, hakimiyətini, Yüeçi qəbilələrinə qəbul etdirdi. Kuculanın ölümünə qədər Kuşan dövləti, Hinduquşun o tərəfindəki Taksilaya (bugünkü Ravalpindi) qədər yayılmışdı. Kuculanın ölümündən sonra yerinə keçen Vima dönəmində də, kuşanların genişləmesi davam etdi. Hindistanda Mathuraya qədər olan bölgələr, Kuşanların hakimiyətinə daxil oldu. Kuşan dövləti, ən parlaq zamanını I Kanişka dönəmində (78-144) yaşadı. Kanişkadan sonra başa keçən hökmdarlar dönəmində Kuşanlar, Ağ Hunların hakimiyəti altına girdi.