Поиск по словарям.

İkili yazılış — təşkilatın fondlarındakı vəziyyətdəki hər dəyişikliyin ümumi bir qalıq təmin edən ən azı iki mühasibat hesabında əks olunduğu mühasibat üsulu. Uçotda ikili yazılışın və ümumiyyətlə mühasibat uçotunun yaranması da İtaliyanın intibah dövrünə təsadüf edir. Təsərrüfatda baş vermiş hadisələrin-işlərin, əməliyyatların, proseslərin hərəkətini izləmək, daha doğrusu, bir tərəfdən işin, əməliyyatın, prosesin kim tərəfindən verilməsini, onların həyata keçirilməsi üçün vəsaitin haradan alınmasını, tələb olunan digər zəruri fəaliyyətin yerinə yetirilməsinə lazım olan maddi və əmək ehtiyatlarının əldə edilmə mənbəyini, digər tərəfdən sözügedən sifarişlərin, vəsaitlərin, maddi və əmək ehtiyatlarının və s-nin kimin icra edəcəyini, ona məsul olacağını, harda mühafizə edəcəyini təyin etmək üçün (həm sifarişin verilməsi, vəsaitin alınması, ehtiyatların əldə edilməsi kimi bir yazılışla həm də bu verilmiş sifarişləri, alınmış vəsaitləri, əldə edilmiş ehtiyatları kimin icra edəcəyi kimi ikinci yazılışla aparılmasında) istifadə edilən ikili yazılışın meydana gəlməsinin insan cəmiyyətinin həyat və yaşayışının təmin edilməsinə imkan yaradan şəxsi kapitalın gələcək inkişafına təkan vermişdir. İkili yazılış sistemi XIII–XIV əsrdə yaranmış, onlardan Şimali İtaliyanın bir sıra ticarət mərkəzlərində istifadə olunmuşdur. Genuyada tapılmış bələdiyyə yazılarında ikili yazılış sistemi 1340-cı ilə təsadüf edir. Daha erkən ikili yazılış Florensiyanın ticarət firmalarında (1299–1300-cü illər) eləcə də Şampan (Fransa) əyalətində ticarət aparan firmalarda aşkar edilmişdir. Uçotun ilk sistemləşdirilməsi Fransiskan rahibi Luka Paçoli olmuş və o həmin dövrdə özünün böyük əsəri olan "Hesablar və yazılışlar haqda traktat"ını yazaraq (1494-cü il) uçot yazılışlarının mahiyyətini çox bacarıqla aça bilmişdir. Onun, sözügedən bu kitabı bizim dövrümüzdə də aktual olaraq qalır və uçot təcrübəsində istifadə olunur. Müasir dövrdən fərqli olaraq əvvəlki dövrün mühasibat uçotu fərdi sahibkarı lazımi informasiyalarla təmin etmiş, bütün məlumatlar gizli şəkildə saxlanılmış; həmin dövrdə mülkiyyətçi və təşkilatın əmlakı arasında heç bir məhdudiyyət qoyulmamış; təşkilatda hesabat və onlar arasındakı dövr haqqında heç bir anlayış olmamış; çoxlu pul vahidinin mövcudluğu ikili mühasibatlıqdan istifadəni çətinləşdirmişdir. Bütün bunlar uçot registrlərində (qeydiyyatlarında) aparılan yazılışları xüsusilə mal haqda məlumatları (çəki, ölçü, ölçü vahidi, qiymət) təsviri xarakterizə etməklə öz işini yekunlaşdırırdı.

İnfiks yazılış (ing. infix notation ~ ru. инфиксная запись ~ tr. infiks gösterimi) – ifadələrdə istifadə edilən elə işarələmə sistemidir ki, ikiyerli operatorlar öz arqumentləri arasında yazılır, məsələn, “2+4”, biryerli operatorlar isə, adətən, bilavasitə öz arqumentlərinin qabağında göstərilir, məsələn: “–1”. Java və C++ kimi proqramlaşdırma dillərində bu infiks yazılışından istifadə olunur. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s. RPN or DAL?

Yayğın damardaxili laxtalanma sindromu (YDDL) — qanın damar daxilində diffuz və davamlı laxtalanması ilə səciyyələnən patologiyadır. Bu sindrom birincili xəstəlik deyil, adətən xəstəliklərin ağırlaşmasıdır. Damardaxili laxtalanma sindromu yerli müdafiə prosesi olan laxtalanma prosesinin "həddini aşaraq" yayğınlaşması prosesidir. Buna bənzər digər patologiya ümumi iltihab sindromudur. Yayğın damardaxili laxtalanma sindromu klinik olaraq iki formada büruzə verir: xroniki və kəskin. Xroniki sindromda yavaş və nisbətən hüdudlu gedən laxtalanma trombozlar törədir. Laxtalanma faktorlarının "xərclənməsi" qaraciyərdəki və sümük iliyindəki kompensator istehsalı üstələmədiyi üçün "tükənmə fenomeni" olmur və qanaxma təhlükəsi minimuma enir. Bu formada baldır venaları trombozflebiti, lokal trombozlar çox rast gəlir.

Bu siyahıda Antarktika ərazisində və Antarktidanın sahil zolağına daxil bölgələrdə, Hind okeanı, Atlantik okean və Sakit okeanın cənub bölgələrində yayılmış məməlilər yazılmışdır. Burada ey heyvanları qeydə alınmamışdır. Siyahıda 17 növ dəniz canlısı daxildir. Seyval (Balaenoptera borealis), Finval (Balaenoptera physalus) və Göy balina (Balaenoptera musculus) qorunan canlılar siyahısına daxildir. === Yırtıcılar dəstəsi (Carnivora) === Yarımdəstə: İtkimilər (Caniformia) Fəsilə: Əsl suitilər (Phocidae) Cins: Hydrurga Dəniz bəbiri (Hydrurga leptonyx) LC Cins: Leptonychotes Ueddell suitisi (Leptonychotes weddellii) LC Cins: Lobodon Yengəcyeyən (Lobodon carcinophaga) LC Cins: Mirounga Cənub dəniz fili (Mirounga leonina) LC Cins: Ommatophoca Adi ross suitisi (Ommatophoca rossii) LC === Balinakimilər dəstəsi (Cetacea) === Yarımdəstə: Bığlı balinalar (Mysticeti) Fəsilə: Hamar balinalar (Balaenidae) Cins: Cənub balinaları (Eubalaena) Cənub balinası (Eubalaena australis) LC Fəsilə: Balaenopteridae (Balaenopteridae) Cins: Balaenoptera Balaenoptera acutorostrata (Balaenoptera acutorostrata) LC Seyval (Balaenoptera borealis) EN Finval (Balaenoptera physalus) EN Göy balina (Balaenoptera musculus) EN Cins: Megaptera Qozbel balina (Megaptera novaeangliae) LC Yarımdəstə: Dişli balinalar (Odontoceti) Fəsilə: Dəniz donuzları (Phocoenidae) Cins: Dəniz donuzu (Phocoena) Eynəkli dəniz donuzu (Phocoena dioptrica) DD Fəsilə: Ziphiidae (Ziphiidae) Cins: Berardius (Berardius) Berardius arnuxii (Berardius arnuxii) DD Cins: Butulkaburun delfinlər (Hyperoodon) Hyperoodon planifrons (Hyperoodon planifrons) LC Fəsilə: Cephalorhynchus (Delphinidae) Cins: Cephalorhynchus (Cephalorhynchus) Kommerson delfini Cephalorhynchus commersonii DD Cins: Qısabaş delfinlər (Lagenorhynchus) Lagenorhynchus cruciger Lagenorhynchus cruciger LC Cins: Orka (Orcinus) Osa Orcinus orca DD == İstinadlar == == Mənbə == "The IUCN Red List of Threatened Species". International Union for Conservation of Nature. 2010. 2012-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 мая 2013. "Animal Diversity Web".

Azərbaycanda yayılmış balıqların siyahısı — Azərbaycan ərazisində 112 növ və yarımnöv balıq müəyyən edilmişdir. İki növ endemikdir və ancaq Azərbaycan ərazisində rastlanılır (Şirvan külməsi və Soyuqbulaq külməsi). Ümumilikdə Azərbaycanda 15 dəstəyə aid balıq növləri yayılmışdır ki, bunlarında bir neçəsi ölkəyə gəlirilərək sənaye əhəmiyyətinə və digər səbəblərdən iqlimləşdirilmişdir. == Dəstə Aterinkimilər (Atheriniformes) == Fəsilə Aterinlər (Atherinidae) Cins Aterinlər (Atherina) Növ Xəzər aterini (Atherina); == Dəstə Xulkimilər (Gobiiformes) == Fəsilə Xullar (Gobiidae) Cins Xul (Neogobius) Növ Girdə xul (Neogobius melanostomus); Növ Xəzər xulu (Neogobius caspius); Növ Kürən xul (Neogobius pallasi); Növ Qumluq xulu (Neogobius fluviatilis); Cins Knipoviç xulları (Knipowitschia) Növ Qafqaz xulu (Knipowitschia caucasica); Növ İlyin xulu (Knipowitschia iljini); Növ Uzunquyruq xul (Knipowitschia longecaudata ); Cins Ponticola (Ponticola) Növ Dərinlik xulu (Ponticola bathybius); Növ Şirman xulu (Ponticola syrman); Növ İribaş xul (Ponticola gorlap); Növ Nordman xulu (Ponticola ratan); Cins Çömçəxul (Benthophilus) Növ Ber çömçəxulu (Benthophilus baeri); Növ Şəffaf çömçəxul (Benthophilus ctenolepidus); Növ Ziyilli çömçəxul (Benthophilus granulosus); Növ Qrimm çömçəxulu (Benthophilus grimmi); Növ Berq çömçəxulu (Benthophilus leobergius); Növ Nazikbaş çömçəxul (Benthophilus leptocephalus); Növ Nazikburun çömçəxul (Benthophilus leptorhynchus); Növ Xəzər çömçəxulu (Bcnthophilus macrocephalus); Növ Pinçuk çömçəxulu (Benthophilus pinchuki); Növ Rəhimov çömçəxulu (Benthophilus ragimovi); Növ Tikanlı çömçəxul (Benthophilus spinosus); Növ Ulduzlu çömçəxul (Bcnthophilus stellatus); Cins Çapar xullar (Babka) Növ Çapar xul (Babka gymnotrachelus); Cins Benthophiloides (Benthophiloides) Növ Brauner xulu (Benthophiloides brauneri); Cins Caspiosoma (Caspiosoma) Növ Kaspiosoma xulu (Caspiosoma caspium); Cins Qamçılı xullar (Mesogobius) Növ Nonultimus xulu (Mesogobius nonultimus); Cins Kütburun xullar (Proterorhinus) Növ Mərmər xul (Proterorhinus marmoratus); Növ Proterorhinus nasalis (Proterorhinus nasalis); Cins Ördəkburun çömçəxullar (Anatirostrum) Növ Ördəkburun çömçəxul (Anatirostrum profundorum); == Dəstə Nərəkimilər (Acipenseriformes) == Fəsilə Nərələr (Acipenseridae) Cins Nərə (Acipenser) Növ Sibir nərəsi (Acipenser baerii); Növ Rus nərəsi (Acipenser guldenstadtii); Növ Kələmo və ya Qaya balığı (Acipenser nudiventris); Növ Cənubi Xəzər nərəsi və ya İran nərəsi (Acipenser persicus); Növ Çökə (Acipenser ruthenus); Növ Uzunburun (Acipenser stellatus); Cins Ağ balıqlar (Huso) Növ Ağ balıq və ya Bölgə (Huso huso); == Dəstə Çəkikimilər (Cypriniformes) == Fəsilə Çəkikimilər (Cyprinidae) Cins Ağ amurlar (Ctenopharyngodon) Növ Ağ amur (Ctenopharyngodon idella); Cins Çəkilər (Cyprinus) Növ Karp, Çəki və ya Sazan (Cyprinus carpio); Cins Qara amurlar (Mylopharyngodon) Növ Qara amur (Mylopharyngodon piceus); Cins Lilbalığı (Tinca) Növ Lilbalıq (Tinca tinca); Cins Kilqranlar (Hemiculter) Növ Koreya kilqranı (Hemiculter leucisculus); Cins Kərgə (Rhodeus) Növ Adi kərgə (Rhodeus sericeus); Cins Külmə (Pseudophoxinus) Növ Şirvan külməsi (Pseudophoxinus atropatenus); Növ Soyuqbulaq külməsi (Pseudophoxinus sojuchbulagi); Cins Qalınalınlar (Hypophthalmichthys) Növ Ağ qalınalın (Hypophthalmichthys molitrix); Növ Əlvan qalınalın (Hypophthalmichthys nobilis); Cins Çapaqlar (Abramis) Növ Çapaq (Abramis brama); Cins Şəmayılar (Chalcalhurnus) Növ Adi şəmayı (Alburnus alburnus); Növ Xəzər şəmayısı (Chalcalburnus chalcoides); Növ Kür şəmayısı (Alburnus filippii); Növ Zaqafqaziya gümüşcəsi (Alburnus charusini hohenackeri); Cins Rutilus (Rutilus) Növ Adi külmə (Rutilus rutilus); Yarımnöv Xəzər külməsi (Rutilus caspicus); Növ Kütüm (növ) (Rutilus frisii); Yarımnöv Kütüm və ya Ziyad balığı (Rutilus frisii kutum); Cins Pseudorasbora (Pseudorasbora) Növ Amur enlibaşı (Pseudorasbora parva); Cins Enlibaş (Squalius) Növ Qafqaz enlibaşı (Squalius cephalus); Cins Xramulya (Capoeta) Növ Adi xramulya (Capoeta capoeta); Növ Sevan xramulyası (Capoeta sevangi); Növ Capoeta gracilis (Capoeta gracilis); Cins Qumlaqçı (Romanogobio) Növ Uzunbığlı qumlaqçı (Romanogobio ciscaucasicus); Növ Kür qumlaqçısı (Romanogobio persus); Cins Altağızlar (Chondrostoma) Növ Kür altağızı (Chondrostoma cyri); Növ Terek altağızı (Chondrostoma oxyrhynchum); Cins Qaraqaş (Acanthalburnus) Növ Adi qaraqaş (Acanthalburnus microlepis); Cins Qarasollar (Vimba) Növ Qarasol (Vimba vimba); Yarımnöv Xəzər qarasolu (Vimba vimba persa); Cins Xəşəmlər (Aspius) Növ Xəşəm (Aspius aspius); Yarımnöv Qırmızıdodaq həşəm (Aspius aspius taeniatus); Cins Ballerus (Ballerus) Növ Göy balıq (Ballerus ballerus); Növ Poru (Ballerus sapa); Cins Şirbit (Barbus) Növ Terek şirbiti (Barbus ciscaucasicus); Növ Kür şirbiti (Barbus lacerta); Cins Üstüzənlər (Leucaspius) Növ Üstüzən (Leucaspius delineatus); Yarımnöv Qafqaz üstüzəni (Leucaspius delineatus delinecatus); Cins Daban balıq (Carassius) Növ Qızılı daban balığı (Carassius carassius); Növ Gümüşü daban balıq (Carassius gibelio); Növ Qızılı balıqcıq (Carassius auratus); Cins Luciobarbus (Luciobarbus) Növ Xəzər şirbiti (Luciobarbus brachycephalus); Növ Zərdəpər (Luciobarbus capito); Növ Mursa (Luciobarbus mursa); Fəsilə Nemacheilidae (Nemacheilidae) Cins Çılpaqça (Oxynoemacheilus) Növ Kür çılpaqçası (Oxynoemacheilus brandtii ); Növ Anqor çılpaqçası (Oxynoemacheilus angorae); Növ Lənkəran çılpaqçası (Oxynoemacheilus angorae Lenkoranensis); Növ Oxynoemacheilus bergianus (Oxynoemacheilus bergianus); Növ Şimali Qafqaz çılpaqçası (Oxynoemacheilus merga); Fəsilə Çöprələr (Cobitidae) Cins İlişgən (Sabanejewia) Növ Qızılı ilişgən (Sabanejewia aurata); Növ Xəzər ilişgəni (Sabanejewia caspia); Növ Qafqaz ilişgəni (Sabanejewia caucasica); Cins Qızılüzgəclər (Scardinius) Növ Qızılüzgəc (Scardinius erythrophthalmus); Cins Qıjovçular (Alburnoides) Növ Qıjovçu (Alburuoides eichwaldi); == Dəstə Çəkidişkimilər (Cyprinodontiformes) == Fəsilə Poeciliidae (Poecilidae) Cins Hambuziya (Gambusia) Növ Adi hambuziya (Gambusia affinis); == Dəstə Xanıkimilər (Perciformes) == Fəsilə Xanılar (Percidae) Cins Xanı (Perca) Növ Çay xanısı (Perca fluviatilis); Cins Sıf (Sander) Növ Adi sıf (Sander lucioperca); Növ Dəniz sıfı (Sander marinus); Növ Volqa sıfı (Sander volgensis); == Dəstə Durnabalığıkimilər (Esociformes) == Fəsilə Durnabalığılar (Esocidae) Cins Durnabalığı (Esox) Növ Adi durnabalığı (Esox lucius); == Dəstə Siyənəkkimilər (Clupeiformes) == Fəsilə Siyənəklər (Clupeidae) Cins Alosa (Alosa) Növ Qızılağac siyənəyi və ya Kür siyənəyi (Alosa curensis); Növ Dolgin siyənəyi (Alosa braschnikowi); Yarımnöv Sara siyənəyi (Alosa brashnikovi sarensis); Yarımnöv İrigöz siyənək (Alosa brashnikovi autumnalis); Yarımnöv Ağbaş siyənək (Alosa brashnikovi grimmi); Yarımnöv Aqraxan siyənəyi (Alosa brashnikovi agrachanica); Yarımnöv Həsənqulu siyənəyi (Alosa brashnikovi kisselevitchi); Növ Xəzər şişqarını (Alosa caspia caspia); Növ Qarabel siyənək (Alosa kessleri); Yarıımnöv Volqa siyənəyi (Alosa kessleri volgensis); Növ İrigöz şişqarın (Alosa saposchnikowii); Növ Aqraxan siyənəyi (Alosa sphaerocephala); Cins Kilkə (Clupeonella) Növ Ançousabənzər kilkə (Clupeonella engrauliformis); Növ Xəzər kilkəsi (Clupeonella caspia); Növ İrigöz kilkə (Clupeonella grimmi); == Dəstə Qızılbalıqkimilər (Salmoniformes) == Fəsilə Qızılbalıqlar (Salmonidae) Cins Qızılbalıq (Salmo) Növ Kumja (Salmo trutta); Növ İşxan qızılbalığı (Salmo ischchan); Növ Al-əlvan qızılxallı (Oncorhynchus mykiss); Yarımnöv Əlvan qızılxallı (Oncorhynchus mykiss irideus); Növ Xəzər qızılbalığı (Salmo ciscaucasicus); Yarımnöv Qızılxallı kumja (Salmo trutta fario); Yarımnöv Önqafqaz kumjası (Salmo trutta ciscaucasicus); Cins Ağ qızılbalıqlar (Stenodus) Növ Ağ qızılbalıq (Stenodus leucichthys); Cins Sakit okean sümüklüsü (Oncorhynchus) Növ Keta (Oncorhynchus keta); Növ Kijuç (Oncorhynchus kisutch) == Dəstə Angvilkimilər (Anguilliformes) == Fəsilə Çay ilanbalıqları (Anguilla) Cins Çay ilanbalığı (Anguilla) Növ Adi ilanbalığı (Anguilla anguilla); == Dəstə İlanbalığıkimilər (Petromyzontiformes) == Fəsilə İlanbalıqları (Petromyzontidae) Cins Xəzər minoqaları (Caspiomyzon) Növ Xəzər ilanbalığı (Caspiomyzon wagneri); == Dəstə Naxayabənzərlər (Siluriformes) == Fəsilə Naxakimilər (Siluridae) Cins Naxalar (Silurus) Növ Naqqa balığı (Silurus glanis); == Dəstə Kefalkimilər (Mugiliformes) == Fəsilə Kefallar (Mugilidae) Cins Kefal (Liza) Növ Sivriburun kefal (Liza saliens); Növ Qızılı kefal (Liza parsia); == Dəstə Əqrəbkimilər (Scorpaeniformes) == Fəsilə Tikanbalığıkimilər (Gasterosteidae) Cins Doqquztikanlı tikanbalıqları (Pungitius) Növ Cənub tikanbalığı (Pungitius platygaster); Cins Üçtikanlı tikanbalıqları (Gasterosteus) Növ Üçtikanlı tikanbalığı (Gasterosteus aculeatus); == Dəstə İynəbalığıkimilər (Syngnathiformes) == Fəsilə İynəbalıqları (Syngnathidae) Cins Adi dəniz iynəbalığı (Syngnathus) Növ Xəzər iynəbalığı (Syngnathus nigrolineatus); == Qeydlər == == Həmçinin bax == Azərbaycanın Qırmızı kitabına düşən balıqlar Xəzər dənizində yaşayan balıqların siyahısı == Ədəbiyyat == Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004. Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966.

Azərbaycanda yayılmış kəpənəklərin siyahısı — bura ölkədə yayılmış bütün gündüz kəpənəklər yayılmışdır.

Azərbaycanda yayılmış sürünənlərin siyahısı Azərbaycan ərazisində 3 növ tısbağa, 29 növ kərtənkələ, 27 növ ilan vardır, Timsahların və Dimdikbaşlar nümayəndələrinə rast gəlinmir. == Tısbağalar (Testudines) == Fəsilə Amerikan şirinsu tısbağaları (Emydidae) Cins Bataqlıq tısbağaları (Emys) Növ Bataqlıq tısbağası (Emys orbicularis); Yarımnöv Kür bataqlıq tısbağası (Emys orbicularis kurae) Fəsilə Asiya şirinsu tısbağaları (Geoemydidae) Cins Su tısbağaları (Mauremys) Növ Xəzər tısbağası (Mauremys caspica); Fəsilə Quru tısbağaları (Testudinidae) Cins Aralıq dənizi tısbağaları (Testudo) Növ Aralıq dənizi tısbağası (Testudo graeca); == Kərtənkələlər (Sauria) == Fəsilə Gekkonlar (Gekkonidae) Cins Nazik barmaq gekkonlar (Cyrtopodion) Növ Xəzər gekkonu (Cyrtopodion caspius); Yarımnöv Cyrtopodion caspius insularis (Cyrtopodion caspius insularis) Fəsilə Kələzlər (Agamidae) Cins Asiya dağlıq kələzləri (Laudakia) Növ Qafqaz kələzi (Laudakia caucasia); Cins Düzənlik kələzləri (Trapelus) Növ Xarabalıq kələzi (Trapelus ruderatus); Cins Girdəbaşlar (Phrynocephalus); Növ Yovşanlıq girdəbaşı (Phrynocephalus helioscopus); Yarımnöv Cənubi Qafqaz yovşanlıq girdəbaşı (Phrynocephalus helioscopus horvathi); Yarımnöv Fars girdəbaşı (Phrynocephalus persicus); Fəsilə Koramallar (Anguidae) Cins Koramal (Anguis) Növ Cılız koramal (Anguis fragilis); Cins Pançir koramal (Pseudopus) Növ Sarı koramal (Pseudopus apodus); Fəsilə Uzunayaqlar (Scincidae) Cins Çılpaqgözlülər (Ablepharus) Növ Zolaqlı çılpaqgöz (Ablepharus bivittatus); Növ Asiya çılpaqgözü (Ablepharus pannonicus); Növ Qızılı mabuya (Trachylepis aurata); Cins Uzunayaq sçinklər (Eumeces) Növ Uzunayaq sçink (Eumeces schneideri); Cins Afrika mabuyaları (Trachylepis) Növ Ön Asiya mabuyası (Trachylepis septemtaeniata); Fəsilə Əsl kərtənkələlər (Lacertidae) Cins Qayalıq kərtənkələləri və ya Darevski (Darevskia) Növ Ermənistan kərtənkələsi (Darevskia armeniaca); Növ Qafqaz kərtənkələsi (Darevskia caucasica); Növ Yaşılqarın kərtənkələ (Darevskia chlorogaster); Növ Artvin kərtənkələsi (Darevskia derjugini); Növ Kür kərtənkələsi (Darevskia portschinskii); Növ Luqov kərtənkələsi (Darevskia praticola); Növ Azərbaycan kərtənkələsi (Darevskia raddei); Növ Rüstəmbəy kərtənkələsi (Darevskia rostombekovi); Növ Gürcüstan kərtənkələsi (Darevskia rudis); Növ Valentin kərtənkələsi (Darevskia valentini); Cins Kərtənkələcik (Eremias) Növ Rəngarəng kərtənkələcik (Eremias arguta) Növ Cənubi Qafqaz kərtənkələciyi (Eremias pleskei) Növ Ştraux kərtənkələciyi (Eremias strauchi) Növ Cəld kərtənkələcik (Eremias velox) Cins Yaşıl kərtənkələlər (Lacerta) Növ Adi kərtənkələ (Lacerta agilis); Növ Aralıq kərtənkələsi (Lacerta media); Növ Zolaqlı kərtənkələ (Lacerta strigata); Növ İran kərtənkələsi (Lacerta brandtii); Cins İlanbaş (Ophisops) Növ Zərif ilanbaş (Ophisops elegans); == İlanlar (Serpentes) == Fəsilə Typhlopidae, (Typhlopidae) Cins Kor ilanlar, (Typhlops) Növ Qurdabənzər korilan (Typhlops vermicularis); Fəsilə Yatağanlar, (Boidae) Cins Yatağan ilanlar (Eryx) Növ Qərb yatağanı (Eryx jaculus); Fəsilə Suilanıkimilər (Colubridae) Cins Gözəl təlxələr (Coluber) Növ Zeytuni təlxə (Coluber najadum); Yarımnöv Coluber najadum albitemporalis (Coluber najadum albitemporalis) Növ Rəngarəng təlxə (Coluber ravergieri); Cins Qonur ilan (Coronella) Növ Adi qonurilan (Coronella austriaca); Cins Eyrenis (Eirenis) Növ Xaltalı eyrenis (Eirenis collarus); Növ Sakit eyrenis (Eirenis modestus); Növ Ermənistan eyrenisi (Eirenis punctatolineatus); Cins Dırmanan təlxələr (Elaphe) Növ Cənubi Qafqaz dırmanantəlxəsi (Elaphe hohenackeri); Növ Fars dırmanantəlxəsi (Elaphe persica); (Əvvələr Eskulap dırmanantəlxəsinin yarımnövü hesab esilirdi) Növ Pallas dırmanantəlxəsi (Elaphe sauromates); Cins Dolichophis (Dolichophis) Növ Xəzər təlxəsi (Dolichophis caspius); Növ Qırmızıqarın təlxə (Dolichophis schmidti); Cins Kərtənkələyəbənzər ilanlar (Malpolon) Növ Kərtənkələyəbənzər ilan (Malpolon monspessulanus); Cins Suilanı (Natrix) Növ Adi suilanı (Natrix natrix); Növ Damalı su ilanı (Natrix tesellata); Cins Qumluq ilanı (Psammophis) Növ Ox-ilan (Psammophis lineolatus); Cins Rinxokalamus (Rhinchocalamus) Növ Qara rinxokalamus (Rhinchocalamus melanocephalus); Cins Pişik ilanlar (Telescopus) Növ Adi pişik ilanı (Telescopus fallax); Fəsilə Gürzələr (Viperidae) Cins Qalxansifətlər (Gloydius) Növ Adi qalxansifət (Gloydius halys); Cins Əsl gürzələr (Vipera) Növ Dinnik gürzəsi (Vipera (Pelias) dinniki); Növ Radde dağ gürzəsi (Vipera (Montivipera) raddei); Növ Şərq çöl gürzəsi (Vipera (Pelias) renardi) - əvvəllər Şamaxı gürzəsi olaraq ayrıca növ hesab edilirdi.

Ermənistanda yayılmış sürünənlərin siyahısı Ermənistanda (Əski Azərbaycan torpaqlarında) ərazisində 3 növ Tısbağa, 26 növdən az olmayan Kərtənkələ, 22 növdən az olmayaraq İlan vardır, Timsahların və Dimdikbaşlar nümayəndələrinə rast gəlinmir.

Gürcüstanda yayılmış sürünənlərin siyahısı Gürcüstan ərazisində 3 növ Tısbağa, 29 növdən az olmayan Kərtənkələ, 24 növdən az olmayaraq İlan vardır, Timsahların və Dimdikbaşlar nümayəndələrinə rast gəlinmir.

Antarktida ərazisində yayılmış quşlar - bu siyahıya 46 növ quş daxildir. Bu quş növlərindən beşinin nəsli kəsilmək üzrədir, bir növ isə endemikdir (İmperator pinqvini). == Pinqvinkimilər == Dəstəyə daxil olan 18 növdən 7-ni müşahidə etmək olur. Pinqvinlər (Spheniscidae) Antarktika pinqvini (Pygoscelis antarcticus) İmperator pinqvini (Aptenodytes forsteri) Kral pinqvini (Aptenodytes patagonicus) Makaronlar pinqvini (Eudyptes chrysolophus) Adeli pinqvini (Pygoscelis adeliae) Eudyptes chrysocome Papua pinqvini (Pygoscelis papua) == Fırtınaquşukimilər == Procellariiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir: Albatroslar (Diomedeidae) Diomedea exulans Thalassarche chrysostoma Thalassarche melanophris Phoebetria fusca Phoebetria palpebrata Fırtınaquşular (Procellariidae) Macronectes giganteus Macronectes halli Fulmarus glacialoides Thalassoica antarctica Daption capense Pagodroma nivea Pterodroma macroptera Pterodroma lessonii Halobaena caerulea Pachyptila vittata Pachyptila salvini Pachyptila desolata Pachyptila belcheri Pachyptila turtur Procellaria cinerea Procellaria aequinoctialis Aphrodroma brevirostris Puffinus griseus Kaçurkalar (Hydrobatidae) Garrodia nereis Oceanites oceanicus Fregetta tropica Cumuldaq fırtınaquşuları (Pelecanoididae) Pelecanoides georgicus Pelecanoides urinatrix == Qutankimilər == Pelecaniformes dəstəsinə daxil olan növlər: Qarabatdaq (Phalacrocoracidae) Phalacrocorax bransfieldensis Phalacrocorax atriceps Phalacrocorax melanogenis == Leyləkkimilər == Ciconiiformes dəstəsinə daxil olan: Vağlar (Ardeidae) Misir vağı (Bubulcus ibis) == Qazkimilər == Anseriformes dəstəsinə daxil olan növ: Ördəklər (Anatidae) Sarıdimdik ördək (Anas georgica) == Çovdarçıkimilər == Charadriiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir. Arktikadan Antarktidaya miqrasiya edəən yeganə quş qütb susüpürənidir, o hədəfə çatmaq məqsədi ilə 13-15 min km məsafə qət edir. Ağ çovdarçılar (Chionididae) Ağ çovdarçı (Chionis albus) Qağayıkimilər (Laridae) Dominikan qağayısı (Larus dominicanus) Susüpürənlər (Sternidae) Antarktik susüpürəni (Sterna vittata) Qütb susüpürəni (Sterna paradisaea) Sahilqağayıları (Stercorariidae) Stercorarius maccormicki Antarktika sahilqağayısı (Stercorarius antarcticus) == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Clements, James F. Birds of the World: a Checklist. Cornell University Press, 2000, 880. ISBN 0934797161.

Yaponiyada yayılmış qarışqa növlərinin siyahısı - Yaponiyada yayılmış qarışqa (sinif Formicidae, dəstə Hymenoptera) növləri. Ümumilikdə Yaponiyada 280 qarışqa növü aşkarlanmışdır. Acropyga kinomurai Terayama & Hashimoto, 1996 Acropyga nipponensis Terayama, 1985 Acropyga sauteri Forel, 1912 Acropyga yaeyamensis Terayama & Hashimoto, 1996 Aenictus ceylonicus (Mayr, 1866) Aenictus formosensis Forel, 1913 Aenictus lifuiae Terayama, 1984 Anochetus shohki Terayama, 1996 Anomalomyrma sp. Anoplolepis gracilipes Aphaenogaster concolor Aphaenogaster donann Aphaenogaster edentula Aphaenogaster erabu Aphaenogaster famelica Aphaenogaster gracillima Aphaenogaster irrigua Aphaenogaster izuensis Terayama & Kubota, 2013 Aphaenogaster japonica Aphaenogaster kumejimana Aphaenogaster luteipes Aphaenogaster minutula Aphaenogaster omotoensis Terayama & Kubota, 2013 Aphaenogaster osimensis Aphaenogaster rugulosa Aphaenogaster tipuna Aphaenogaster tokarainsulana Brachyponera chinensis Brachyponera luteipes Brachyponera nakasujii Yashiro, et al. 2010 Camponotus albosparsus Camponotus amamianus Camponotus bishamon Camponotus brunni Forel, 1901 Camponotus daitoensis Camponotus devestivus Camponotus friedae Camponotus habereri Forel, 1911 Camponotus hemichlaena Camponotus itoi Camponotus iwoensis Terayama & Kubota, 2011 Camponotus japonicus Camponotus kaguya Camponotus keihitoi Camponotus kiusiuensis Camponotus kunigamiensis Terayama, 2013 Camponotus monju Camponotus nawai Camponotus nigronitidus Azuma, 1951 Camponotus nipponensis Camponotus nipponicus Camponotus obscuripes Camponotus ogasawarensis Camponotus quadrinotatus Camponotus sachalinensis Camponotus senkakuensis Terayama, 2013 Camponotus shohki Camponotus vitiosus Camponotus yamaokai Camponotus yambaru Camponotus yessensis Cardiocondyla kagutsuchi Cardiocondyla kazanensis Terayama, 2013 Cardiocondyla minutior Cardiocondyla nuda Cardiocondyla wroughtonii Carebara borealis Carebara diversa Carebara hannya Carebara oni Terayama, 1996 Carebara sauteri Carebara yamatonis Terayama, 1996 Cerapachys biroi Cerapachys daikoku Cerapachys hashimotoi Cerapachys humicola Crematogaster izanami Terayama, 2013 Crematogaster matsumurai Crematogaster miroku Terayama, 2013 Crematogaster nawai Crematogaster osakensis Crematogaster suehiro Crematogaster teranishii Crematogaster vagula Cryptopone sauteri Wheeler, 1906 Cryptopone tengu Diacamma sp. Discothyrea kamiteta Discothyrea sauteri Dolichoderus sibiricus Ectomomyrmex javanus Euponera pilosior Euponera sakishimensis Formica candida Formica fukaii Formica gagatoides Formica hayashi Formica japonica Formica lemani Formica sanguinea Formica truncorum Formica yessensis Formica yoshiokae Wheeler, W.M. 1933 Hypoponera beppin Hypoponera ergatandria (Forel, 1893) Hypoponera nippona Hypoponera nubatama Hypoponera opaciceps Hypoponera punctatissima (Roger, 1857) Hypoponera ragusai (Emery, 1894) Hypoponera sauteri Hypoponera zwaluwenburgi Lasius alienus Lasius capitatus Lasius flavus Lasius hayashi Lasius hikosanus Lasius japonicus Lasius meridionalis Lasius morisitai Lasius nipponensis Lasius orientalis Lasius productus Lasius sakagamii Lasius sonobei Lasius spathepus Lasius talpa Lasius umbratus Leptanilla japonica Leptanilla kubotai Leptanilla morimotoi Leptanilla oceanica Leptanilla okinawensis Terayama, 2013 Leptanilla tanakai Leptogenys confucii Leptothorax acervorum Linepithema humile Lordomyrma azumai Manica yessensis Messor aciculatus Monomorium chinense Monomorium floricola Monomorium hiten Monomorium intrudens Monomorium latinode Monomorium pharaonis Monomorium triviale Myrmecina amamiana Myrmecina flava Myrmecina nipponica Myrmecina ryukyuensis Myrmica excelsa Kupyanskaya, 1990 Myrmica jessensis Myrmica kotokui Myrmica kurokii Myrmica onoyamai Radchenko & Elmes, 2006 Myrmica rubra Myrmica yezomonticola Terayama, 2013 Nylanderia amia Nylanderia flavipes Nylanderia nubatama Nylanderia ogasawarensis Nylanderia otome Nylanderia ryukyuensis Nylanderia sakurae Nylanderia teranishii (Santschi, 1937) Nylanderia yaeyamensis Nylanderia yambaru Ochetellus glaber Odontomachus kuroiwae Matsumura, 1912 Odontomachus monticola Parvaponera darwinii Paraparatrechina sakuya Terayama, 2013 Paratrechina longicornis Pheidole fervens Pheidole fervida Pheidole indica Pheidole megacephala Pheidole noda Pheidole parva Pheidole pieli Pheidole ryukyuensis Pheidole susanowo Plagiolepis alluaudi Plagiolepis flavescens Polyergus samurai Polyrhachis dives Polyrhachis lamellidens Polyrhachis latona Polyrhachis moesta Ponera bishamon Ponera japonica Ponera kohmoku Ponera scabra Ponera swezeyi Ponera takaminei Ponera tamon Prenolepis Pristomyrmex brevispinosus Pristomyrmex punctatus Probolomyrmex longinodus Probolomyrmex okinawensis Proceratium itoi Proceratium japonicum Proceratium morisitai Proceratium watasei Protanilla izanagi Terayama, 2013 Recurvidris recurvispinosa Rhopalomastix omotoensis Solenopsis geminata Solenopsis japonica Solenopsis tipuna Stenamma nipponense Stenamma owstoni Stigmatomma caliginosum (Onoyama, 1999) Stigmatomma fulvidum Stigmatomma sakaii Stigmatomma silvestrii Strongylognathus koreanus Strumigenys alecto Bolton, 2000 Strumigenys benten Strumigenys canina Strumigenys circothrix Strumigenys emmae Strumigenys exilirhina Strumigenys hexamera Strumigenys hirashimai Strumigenys hiroshimensis Strumigenys incerta Strumigenys japonica Strumigenys kichijo Strumigenys kumadori Yoshimura & Onoyama, 2007 Strumigenys lacunosa Lin & Wu, 1996 Strumigenys leptothrix Strumigenys lewisi Cameron, 1886 Strumigenys masukoi Strumigenys mazu Strumigenys membranifera Strumigenys minutula Strumigenys morisitai Strumigenys mutica Strumigenys rostrataeformis Strumigenys sauteri Strumigenys solifontis Strumigenys stenorhina Strumigenys strigatella Strumigenys terayamai Syllophopsis sechellensis (Emery, 1894) Tapinoma melanocephalum Tapinoma sahohime Terayama, 2013 Technomyrmex albipes Technomyrmex gibbosus Wheeler, W.M., 1906 Temnothorax anira Temnothorax antera Temnothorax arimensis Temnothorax basara Temnothorax bikara Temnothorax congruus Temnothorax haira Temnothorax indra Temnothorax kinomurai Temnothorax koreanus Temnothorax kubira Temnothorax makora Temnothorax mekira Terayama & Kubota, 2011 Temnothorax santra Temnothorax spinosior Tetramorium bicarinatum Tetramorium caespitum japonicum Röszler, 1936 Tetramorium kraepelini Tetramorium lanuginosum Tetramorium nipponense Tetramorium simillimum Tetramorium smithi Tetramorium tonganum Tetramorium tsushimae Tetraponera attenuata Trichomyrmex destructor (Jerdon, 1851) Vollenhovia amamiana Vollenhovia benzai Vollenhovia emeryi Vollenhovia nipponica Vollenhovia okinawana Vollenhovia sakishimana Vollenhovia yambaru Ogata, K. (1987). «A generic synopsis of the poneroid complex of the family Formicidae in Japan (Hymenoptera). Part 1. Subfamilies Ponerinae and Cerapachyinae.» — Esakia 25: 97-132. Terayama, M. (1996).

Azərbaycanda yayılmış suda-quruda yaşayanlar == Mənbə == AMEA.Zoologiya İnstitutu.

Qayıdış (film, 1988)

Yaylıq - baş örtüyü.

Azərbaycanda Yayıcı (Ağdərə) — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunda kənd. Ermənistanda Yayıcı (Göyçə) — Göyçə mahalının Yelenovka rayonunda kənd.

Böyük Qayıdış — İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın Qarabağın işğaldan azad edilmiş hissəsini və Şərqi Zəngəzuru bərpa etmək və bu ərazilərin yerli sakinləri olan azərbaycanlıları geri qaytarmaq prosesinə verilən ad. Bu layihəyə dağılmış şəhərlərin və binaların yenidən qurulması, ağıllı kəndlərin, eləcə də hava limanlarının tikintisi daxildir. 2026-cı ilə qədər Böyük Qayıdış proqramının I mərhələsinin tamamlanacağı və bu mərhələdə 140 min məcburi köçkünün Qarabağ və Şərqi Zəngəzura qayıdacağı planlaşdırılır. Hal-hazırda işğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun 3 şəhərində (Laçın, Füzuli, Şuşa) və 4 kəndində azərbaycanlıların məskunlaşdırılması təmin edilmişdir. Zəngilanın Ağalı kəndi azərbaycanlıların işğaldan sonra məskunlaşdığı ilk yaşayış yeridir. 10 may 2024-cü il tarixindən etibarən, keçmiş Laçın dəhlizinə daxil olan 3 yaşayış məntəqəsində də (Laçın, Zabux və Sus) azərbaycanlıların məskunlaşdırılması təmin edilmişdir. == Bərpa işləri == === Qarabağ iqtisadi rayonu === ==== Ağdam ==== Ağdama bəzən Qafqazın Hiroşiması da deyilir, çünki 1993-cü ilin iyulunda, Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı şəhər erməni qüvvələri tərəfindən işğal və məhv edilmişdir. Sonrakı onilliklərdə tərk edilmiş şəhər tikinti materialları əldə etmək istəyən ermənilər tərəfindən talan edilmişdir. Ermənilərin nəzarəti altında şəhərdə sağ qalan yeganə tikili olan Ağdam məscidi inək və donuz saxlamaq üçün tövlə kimi istifadə olunurdu. 20 noyabr 2020-ci il tarixində atəşkəs razılaşması çərçivəsində şəhər və ətrafı Azərbaycana qaytarılmışdır.

Gələcəyə qayıdış (ing: Back to the Future) Robert Zemekisin rejissorluq, Bob Qeylin ssenaristlik etdiyi 1985-ci il elmi fantastika, macəra və komediya filmidir. Baş rolda Mayk Cey Foksun oynadığı Marti Makflay və Kristofer Lloydun oynadığı Emmet Braundur. Filmin əsas mövzusu bir gəncin qəza ilə 1985-ci ildən 1955-ci ilə getməsi ilə başlayır. Məktəbdə oxuyan anası və atası ilə tanış olduqdan sonra səhvən anası ona aşiq olur. Anası və atasının bir-birini sevməsini əngəllədiyinə görə səhvini düzəltmədən 1985-ci ilə geri qayıda bilməz.

Kərim Yaycılı — azərbaycan mühacir şairi. == Həyatı == Kərim Yaycılı Naxçıvanın Yaycı kəndində anadan olmuşdur. Erməni zülmündən xilas olmaq məqsədilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918-1920) ailəsiylə birlikdə Gəncəyə gəlir, bolşeviklər hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra isə Türkiyəyə qaça bilir. Burada hərbi təhsil alır və bir müddət orduda xidmət edir. Sonralar Dövlət Konservatoriyasında və Dövlət teatrlarında çalışmışdır. İlk şeirləri 1934-cü ildən etibarən Məmməd Əmin Rəsulzadənin Berlində nəşr etdirdiyi "Qurtuluş" jurnalında dərc olunur. Daha sonralar şeir və hekayələri Ankarada nəşr edilən "Azərbaycan" jurnalında çıxır. Azərbaycan Milli Mərkəzinin və Müsavat partiyası Ankara təşkilatının üzvü idi. "Türk birliyi" adlı jurnal nəşr edirdi. Şeirlərinin böyük bir qismi "Azərbaycan, Qafqaz, Anadolu" adlı kitabda toplanıb.

Filmdə Lahıc və Şamaxının təbiəti, bu yerlərdə yaşayan insanlar, dağlar qoynunda yerləşən kəndlər haqqında danışılır. Burada deyilir ki, kəndlərdən cavanlar çıxıb şəhərlərə yaşamağa gedirlər, kəndlər tədricən boşalır. Bununla belə kəndlərdə qalıb yaşayanlar da var. Filmdə onlardan da söhbət gedir. Film Mərkəzi Televiziyanın (Moskva) sifarişi ilə çəkilmişdir.

Qayıdış qanunu (ivr. ‏חֹוק הַשְׁבוּת‏‎ , ḥok ha-shvūt) 5 iyul 1950-ci ildə qəbul edilmiş, yəhudilərə İsrailə gəlib yaşamaq və İsrail vətəndaşlığı almaq hüququ verən İsrail qanunudur. Qayıdış Qanununun 1-ci bölməsində deyilir: "Hər bir yəhudinin bu ölkəyə oleh [mühacir] olaraq gəlmək haqqı var." Qayıdış qanununda İsrail Dövləti, Sionist hərəkatın İsrailin bir yəhudi dövləti olaraq qurulmasını tələb edən "kredosunu" qüvvəyə mindirdi. 1970-ci ildə, bir yəhudi baba və yəhudi ilə evli bir şəxsə, Halaxanın pravoslav təfsirlərinə görə yəhudi hesab olunsa da, girmək və məskunlaşmaq hüququ genişləndirildi. İsrailə gəldiyi gün və ya daha sonrakı dövrdə, Oleh olaraq Qayıdış qanunu ilə İsrailə girən şəxs, həqiqətən də oleh olduğunu ifadə edən bir sertifikat alacaq. Oleh, vətəndaş olmaq istədiyinə və bu müddət ərzində vətəndaşlıqdan imtina edə biləcəyinə qərar vermək üçün üç ay müddətinə malikdir. Bir şəxs yəhudi xalqına qarşı yönəlmiş, ictimai sağlamlığa və ya dövlətin təhlükəsizliyinə təhlükə yaradan və ya ictimai rifahı təhlükəyə ata biləcək cinayət keçmişi olan bir fəaliyyətlə məşğul olarsa, oleh sertifikatı almaq hüququndan məhrum edilə bilər. Qayıdış qanunu 5 iyul 1950-ci ildə İsrail Parlamenti Knesset tərəfindən yekdilliklə qəbul edildi Tarix, sionist uzaqgörən Teodor Herzlin ölüm ildönümünə təsadüf etməsi üçün seçildi. Bildirildi: "Hər bir yəhudinin bu ölkəyə oleh olaraq gəlməyə haqqı var." İsrailin o vaxtkı baş naziri David Ben-Gurion, Knessetə verdiyi bir bəyannamədə, qanunun bir haqq vermədiyini, əksinə yəhudilərin artıq sahib olduğu bir hüququ təsdiqlədiyini iddia etdi: "Bu qanun, dövlətin xaricdə yaşayan yəhudiyə məskunlaşma haqqı verməsini təmin etmir; bu hüququn, yəhudi olması faktından ona xas olduğunu təsdiqləyir; Diaspora yəhudiləri. Bu hüquq Dövləti (sic) qabaqladı; bu hüququ dövləti qurur; Yəhudi xalqı ilə vətən arasındakı tarixi və heç vaxt kəsilməyən əlaqədə onun mənbəyini tapmaq lazımdır.

1 №-li Qayıdış qəsəbəsi

Yarılmış meandr (rus. прорванный меандр, ing. cut-off meander) — adətən daşqın zamanı çay meandr boğazını daha qısa yol ilə kəsərək yeni yataq əmələ gətirir. Köhnə yataq quruyaraq onun yerində planda nal şəkilli axmaz yaranır.

Yayçılı (fars. يايجيلو‎) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 151 nəfər yaşayır (26 ailə).

Yazı — səsli dilin norma ilə qavrayışını təmin edən işarələr qrupu. Yazı bəşəriyyətin ən böyük kəşflərdən biri hesab olunur. Yazı daşın, sümüyün, perqamentin, kağızın üstündə yaşayır. Yazının yaranmasının çox qədim tarixi var. Bəşəriyyətin ilk dövründə ünsiyyət yalnızca şifahi formada idi. İlk yazı nümunələri 7000 ilə yaxın tarixə malikdir və o vaxtdan bu günə uzun inkişaf yolu keçərək bugünkü formaya gəlib çatmışdır. Lap qədimdən insanlar ayrı-ayrı qəbilə şəklində yaşamışlar. Bu qruplar arasında əlaqələr zəif olmuşdur, lakin sonrakı dövrlərdə ictimai quruluş formalaşdıqca insan qrupları arasında siyasi, iqtisadi, və s. əlaqələr yarandı. Tayfalar müəyyən məqsədlər üçün əlaqə saxlamalı oldular.

Yazı — səsli dilin norma ilə qavrayışını təmin edən işarələr qrupu. Yazı bəşəriyyətin ən böyük kəşflərdən biri hesab olunur. Yazı daşın, sümüyün, perqamentin, kağızın üstündə yaşayır. Yazının yaranmasının çox qədim tarixi var. Bəşəriyyətin ilk dövründə ünsiyyət yalnızca şifahi formada idi. İlk yazı nümunələri 7000 ilə yaxın tarixə malikdir və o vaxtdan bu günə uzun inkişaf yolu keçərək bugünkü formaya gəlib çatmışdır. Lap qədimdən insanlar ayrı-ayrı qəbilə şəklində yaşamışlar. Bu qruplar arasında əlaqələr zəif olmuşdur, lakin sonrakı dövrlərdə ictimai quruluş formalaşdıqca insan qrupları arasında siyasi, iqtisadi, və s. əlaqələr yarandı. Tayfalar müəyyən məqsədlər üçün əlaqə saxlamalı oldular.

Yayıcı (əvvəlki adı: Qoçoqot) — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunun Heyvalı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 13 oktyabr 1992-ci il tarixli, 327 saylı Qərarı ilə ləğv edilmiş Ağdərə rayonunun Qoçoqot kəndi Kəlbəcər rayonunun inzibati tərkibinə verilmişdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 dekabr 1992-ci il tarixli, 428 saylı Qərarı ilə Kəlbəcər rayonunun Qoçoqot kəndi Yayıcı kəndi adlandırılmışdır. 1993-cü ildən 10 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Yayıcı kəndi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. 2023-cü il sentyabrın 19–20-də Azərbaycan Ordusunun Qarabağda keçirdiyi antiterror əməliyyatı nəticəsində Yayıcı kəndi Azərbaycanın nəzarətinə qayıtmışdır. Yayıcı kəndi əvvəllər Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində Ağdərə rayonu inzibati ərazisinə aid idi, lakin 1992-ci ildə Ağdərə rayonu ləğv edilərək ərazisi qonşu Ağdam, Tərtər və Kəlbəcər rayonları arasında bölüşdürüldü. Yayıcı kəndi də Kəlbəcər rayonuna birləşdirilən kəndlərdən biridir. 5 dekabr 2023-cü ildə kənd Ağdərə rayonunun tərkibinə daxil edilib.

Yazılı tarix — tarixi qeydlərə və ya digər sənədli materiallara əsaslanan tarixi narrativ. Yazılı tarix keçmişin digər hekayələrindən, məsələn, miflərdən, şifahi ənənələrdən və ya maddi mədəniyyət ənənələrindən fərqlənir. Termin həm də tarixi dövr, tarixin yazılı fiksasiyasl dövrü, yəni yazılı tarixin mövcudluğu dövrü mənasında da işlənir. Yazılı tarix eramızdan əvvəl IV minillikdə Qədim Dünya dövründə tarixi qeydlərin meydana çıxması ilə başlayır. Yazılı mətnlərin nümunələri artıq e.ə. 1750-ci ildə Hammurapi məcəlləsi kimi tanınan qədim Mesopotamiyadan məlumdur. Bir sıra coğrafi bölgələrin və mədəniyyətlərin yazılı tarixi yazının qısa istifadəsi səbəbindən nisbətən qısadır. Üstəlik, bir mədəniyyət həmişə təbii fəlakətlərin təsiri haqqında tam məlumat və ya ayrı-ayrı şəxslərin adları kimi sonrakı tarixçilərə aid olan bütün məlumatları qeyd etmir. Belə ki, müəyyən sahələrdə yazılı tarix tam şəkildə qeydə alınmır və məhdudlaşır. Müxtəlif sahələrdə müxtəlif dövrləri əhatə edə bilər.

Otkrıtiye Arena (rus. "Открытие Арена") — Rusiyanın paytaxtı Moskvada yerləşən stadiondur. Spartak Moskva öz ev oyunlarını bu stadionda keçirir. Rusiya millisi də bəzən oyunlarını burada keçirir. Stadion Spartak Stadionu adı ilə də tanınır. Tamaşaçı tutumu 45360 nəfərdir. Stadion öz adını Spartakın baş kommersiyaçısı olan Otkrıtie Holdinqdən götürüb. == Tarixi == Stadionun təməlqoyma mərasimi 2 iyul 2007-ci ilə salınmışdı, lakin bu mərasim müxtəlif səbəblərdən dəfələrlə ertələndi. İlk əvvəl stadionun inşasının 2009 ilə 2010-cu illərin arasında tamamlanması planlaşdırılmışdı. Lakin həmin vaxt stadion dizayn mərhələsindəydi.

Yaylım atəşi — hərbi ehtiram göstərilməsi üçün boş patronlarla açılan atəşdir. Xüsusi hallarda toplardan yaylım atəşi açıla bilər. Yaylım atəşi zamanı boş partonlarla 3 dəfə atəş açılır.

Yaylıq – Azərbaycan reperi PRoMetenin 2013-cü ildə buraxdığı EP albomudur. PRoMetenin "Yaylıq" adlı Sailor-la birgə işlənən EP albomu 2013-cü ilin yay aylarında dinləyicilərə bir-bir təqdim olunub. Albom 4 trekdən ibarətdir.

Yaycı — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunda kənd. Kəndin adı "Yəyci" variantında da qeydə alınmışdır. Oykonim mənşəcə oğuz tayfalarından olan qədim türkdilli yaycı tayfasının adı ilə bağlıdır. Bu tayfa hələ qədimdən Naxçıvan, Cənubi Azərbaycan, Şərqi Anadolu və indiki Ermənistan ərazisində yaşamışdır. Yaycı kəndində aşağıdakı daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri qeydə alınmışdır: Əhalisi 6343 nəfərdir.

Yayıcı (Zovaber) — İrəvan xanlığının Dərəçiçək mahalında, sonralar İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, indi Sevan rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 16 km məsafədə, Zəngi çayının yanında, Göyçə gölünün sahilində yerləşir. "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. Toponim oğuz tayfalarından olan yayıcı etnonimi əsasında əmələ gələn etnotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 25.l.1978-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Zovaber (Dzovaber) qoyulmuşdur. 1978-ci ildə kənd ermənicə Tsovabert adlandırılmışdır. XVII əsrə aid erməni mənbəyinə görə adı Yaycılar idi XIX əsrin 70-ci illərində kəndin əhalisi qovulmuş və xaricdən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. 1886-cı ilə aid məlumata görə kəndin əhalisi ermənilər idi.

Yayıcı (əvvəlki adı: Qoçoqot) — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunun Heyvalı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 13 oktyabr 1992-ci il tarixli, 327 saylı Qərarı ilə ləğv edilmiş Ağdərə rayonunun Qoçoqot kəndi Kəlbəcər rayonunun inzibati tərkibinə verilmişdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 dekabr 1992-ci il tarixli, 428 saylı Qərarı ilə Kəlbəcər rayonunun Qoçoqot kəndi Yayıcı kəndi adlandırılmışdır. 1993-cü ildən 10 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Yayıcı kəndi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. 2023-cü il sentyabrın 19–20-də Azərbaycan Ordusunun Qarabağda keçirdiyi antiterror əməliyyatı nəticəsində Yayıcı kəndi Azərbaycanın nəzarətinə qayıtmışdır. Yayıcı kəndi əvvəllər Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində Ağdərə rayonu inzibati ərazisinə aid idi, lakin 1992-ci ildə Ağdərə rayonu ləğv edilərək ərazisi qonşu Ağdam, Tərtər və Kəlbəcər rayonları arasında bölüşdürüldü. Yayıcı kəndi də Kəlbəcər rayonuna birləşdirilən kəndlərdən biridir. 5 dekabr 2023-cü ildə kənd Ağdərə rayonunun tərkibinə daxil edilib.

Yazılı dil yazılı ifadələr üçün bir ölkədə danışıq ləhcələrindən birinin qəbul edilmiş formasıdır. Standart dil ölçülü dil kimi də göstərilə bilər. Dünyada danışılan bəzi dillər tarixdən müasir dövrə kimi yazılı şəkildə istifadə olunmuş və zaman keçdikcə yazılı bir dil halına da gəlmişdir. Sözügedən yazılı dildən başqa, dünya dillərinin dialektləri və danışıq dilləri də vardır. Yazının ən erkən nümunələri Neolit dövrünə aiddir. O zaman, gil lövhələri əmtəənin sayını izləmək üçün işlənilirdi. Ən erkən yazılı dil isə e.ə. IV əsrə, Uruk şəhərinə aiddir. Tarixçilər yazının ixtirasını ibtidai icma quruluşu ilə tarix arasındaki sərhəd olaraq sayırlar. Beləliklə, proto-yazı ilə yazı arasındaki fərq qavrayış məsələsi olduğuna görə bu sərhəd dəqiq deyil.

Şaxta baba (rus. Дед Мороз və ya Дедушка Мороз; belar. Дзед Мароз; ukr. Дід Мороз; serb. Деда мраз; bolq. Дядо мраз; sloven. Dedek Mraz; mak. Дедо мраз; xorv. Djed Mraz ) — Yeni il bayramının əsas nağıl personajı.

Homo habilis, bacarıqlı insan — əmək alətləri hazırlaya bilən, dik qamətlə yeriyə bilən ən qədim insan. == Ümumi məlumat == Kəllə sümüyünün həcmi Avstralopitekdən iki dəfə böyükdür.[mənbə göstərin] Şimpanzeyə bənzəyən meymun növü olan Avstralopitekdən bugünkü insandan fərqlənməyən skeletə malik Homo erectusa keçid isə təkamül nəzəriyyəsinə görə də mümkün deyil. Bu səbəbdən, "əlaqə"lər, yəni "ara keçid forma"lar lazımdır. Homo habilis anlayışı da məhz bu zərurətdən doğmuşdur. Bacarıqlı insanın beyin həcmi - 600—700 sm³,. boyu - 1,2 metrə qədər,, çəkisi -40-50 kq. təşkil edirdi.. Homo habilis 1960-cı ilin noyabrında "fosil ovçuları" olan Meri Liki və Luis Liki tərəfindən ortaya atıldı. Likilərə görə, Homo habilis kimi tərif etdikləri bu yeni canlı növü dik yerişə, nisbətən böyük beyinə, daş və taxtadan alət hazırlayıb istifadə etmək qabiliyyətinə sahib idi. Bu səbəbdən, insanın əcdadı ola bilərdi.

Phytoseius rasilis (lat. Phytoseius rasilis) — phytoseiidae fəsiləsinin phytoseius cinsinə aid heyvan növü. Phytoseius rasilis Catalogue of Life saytında Mites GSDs: PhytoseiidBase.

Typhlodromus rasilis (lat. Typhlodromus rasilis) — phytoseiidae fəsiləsinin typhlodromus cinsinə aid heyvan növü. Typhlodromus rasilis Catalogue of Life saytında Mites GSDs: PhytoseiidBase.

Adi kərtənkələ (lat. Lacerta agilis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinin yaşıl kərtənkələ cinsinə aid heyvan növü. == Areal == Demək olar ki, bütün Avropa ərazisində, Rusiyanın avropa hissəsindən Monqolustanın şimal-qərb hissəsinə qədər yayılıb. Avropanın Pireney yarımadası, Türkiyənin avropa hissəsi, Böyük Britaniya ərazisi isə istisna olaraq yayılmamışdır. Onun şərq yayılmasının şərq sərhəddi Baykal önü, və Mərkəzi Asiyaya qədər gedib çıxır. Şimalda isə 60° yuxarıda demək olar ki, yayılmamışdır. == Xüsusiyyətləri == Çütləşmə zamanı adi kərtənkələlər yaşıl rəngdə olur. Onların uzunluğu 25 sm, bəzi hallarda isə 35 sm uzunluğa malik olanlarınada rast gəlinir. Çütləşmə ərəfəsində erkəklər uca səsli fit verirlər. Təklükə zamanı quyruğunu atırlar.

Cəld vallabi (lat. Macropus agilis) — kenquru cinsinə aid heyvan növü.

Typhlodromus agilis (lat. Typhlodromus agilis) — phytoseiidae fəsiləsinin typhlodromus cinsinə aid heyvan növü. Typhlodromus agilis Catalogue of Life saytında Mites GSDs: PhytoseiidBase.