сущ. гибель (неестественная, преждевременная или насильственная смерть); həlak etmək: 1. убивать, убить (лишить жизни); 2. перен. уморить:
1) довести до смерти
2) крайне утомить, измучить; həlak olmaq: 1. гибнуть, погибать, погибнуть; 2. умориться (крайне утомиться, измучиться, устать)
II
предик. həlakam (həlakdır):
1. уморился, устал (я, он). Gəzməkdən (yeriməkdən) həlakam я уморился от ходьбы
2. умираю (умирает и т.д.). Yemək üçün həlakdır умирает хочет есть
Dyatlovun turist qrupunun həlak olması
Dyatlov keçidi insidenti — 1–2 fevral 1959-cu il tarixində Ural dağlarında 9 xizəkçinin müəmmalı şəkildə öldüyü hadisə. Hadisə Xolat-Syaxıl (rus. Холат-Сяхыл) dağının şərqində yerləşən aşırımda baş vermışdir. Bu hadisədən sonra aşırım qrupun lideri olan İqor Alekseyeviç Dyatlovun soyadı ilə adlandırılmağa başlanmışdır.
Tədqiqatçılar xizəkçilərin hadisə gecəsi bilinməyən bir səbəblə çadırlarını cırmaq məcburiyyətində qaldıqlarını, yalın ayaqla −30 ° C-də və güclü qar yağışında çadırdan kənarda tapıldıqlarını demişdilər. Tapılan cəsədlərin ikisinin kəlləsində; digər ikisinin qabırğalarında sınıqlar müəyyən edilmişdir.
== Hadisənin zəmini ==
1959-cu ildə Sovet İttifaqının Sverdlovsk vilayətindəki Ural dağları boyunca xizək ekspedisiyası üçün bir qrup yaradıldı.23 yaşlı radio mühəndisi olan İqor Dyatlov qrupun lideri seçildi. Səkkiz kişi və iki qadından ibarət qrupun hər bir üzvü xizək turu təcrübəsi olan təcrübəli II dərəcəli yürüşçülər idi və geri qayıtdıqdan sonra III dərəcəli sertifikat alacaqdılar. O vaxt Sovet İttifaqında mövcud olan ən yüksək sertifikat bu idi və namizədlərdən 300 kilometr (190 mil) keçməsini tələb olunurdu.
== Ekspedisiya ==
=== Heyət üzvləri ===
Georgy Krivonischenkoy (13 yanvar 1936)
Yuri Doroshenkoy (29 yanvar 1938)
Zinaida Kolmogorov (12 yanvar 1937)
Rüstəm Slobodin (7 fevral 1935)
Alexandr Zolotaryov (2 fevral 1921)
Alexandr Kolevatov (16 noyabr 1934)
Ludmilla Dubinina (12 may 1938)
Nicolay Vladimiroviç (5 iyun 1935)
İqor Dyatlov (13 yanvar 1936)
Yuriy Yudin (19 iyul 1937)
25 yanvar 1959-cu il səhərin erkən saatlarında Sverdlovsk vilayətinin şimal əyalətinin mərkəzində yerləşən şəhərə İvdel (Ивдель) qatarı ilə gəldi.
Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlılar
Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlılar —
Rəsmi məlumata görə, sovet işğalına qarşı mübarizədə partizanlar və dinc sakinlər də daxil olmaqla milyon yarım əfqan həlak olub. Sovet ordusu isə 15 min itki verib. Azərbaycan Respublikası Əfqanıstan Veteranları İttifaqının sədr müavini Nizami Məmmədovun verdiyi məlumata görə, Əfqanıstan müharibəsinin gedişində 10 mindən çox azərbaycanlı iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb. Bu gün Azərbaycanda cəmi 5 minə yaxın Əfqanıstan müharibəsi veteranı sağ qalıb. Əfqanıstandan qayıdandan sonra onların bir çoxu Qarabağda gedən döyüşlərdə həlak olub və ya sonradan vəfat ediblər.
On illik Əfqanıstan müharibəsində 7500 azərbaycanlı da iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb.
Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlıların siyahısı
Əfqanıstan müharibəsində həlak olan azərbaycanlılar —
Rəsmi məlumata görə, sovet işğalına qarşı mübarizədə partizanlar və dinc sakinlər də daxil olmaqla milyon yarım əfqan həlak olub. Sovet ordusu isə 15 min itki verib. Azərbaycan Respublikası Əfqanıstan Veteranları İttifaqının sədr müavini Nizami Məmmədovun verdiyi məlumata görə, Əfqanıstan müharibəsinin gedişində 10 mindən çox azərbaycanlı iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb. Bu gün Azərbaycanda cəmi 5 minə yaxın Əfqanıstan müharibəsi veteranı sağ qalıb. Əfqanıstandan qayıdandan sonra onların bir çoxu Qarabağda gedən döyüşlərdə həlak olub və ya sonradan vəfat ediblər.
On illik Əfqanıstan müharibəsində 7500 azərbaycanlı da iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb.
Kərbəla döyüşündə Hüseynin ordusunda həlak olanların siyahısı
Kərbəla döyüşündə Hüseynin ordusunda həlak olanların siyahısı — bu məqalədə Hüseyn ibn Əlinin qohumlarının və yoldaşlarının Kərbəla döyüşündə olan itkilərinin siyahısı mövcuddur. Döyüş cümə günü Məhərrəm ayının 10-da baş verdi, İslam təqviminə görə 61-ci ildə (10 oktyabr, 680-ci il) bugünkü İraqda mövcud olan Kərbəlada gerçəkləşdi.
Döyüş Kufə qoşunları ilə gücləndirilmiş Suriyadan gələn Yezid ordusu ilə İslam peyğəmbəri Məhəmmədin nəvəsi Hüseyn ibn Əlinin ailələrindən və səhabələrindən ibarət karvan arasında gedirdi. Hüseynin yoldaşlarından 72 kişi (Hüseynin 6 aylıq oğlu da daxil olmaqla) I Yezidin qüvvələri tərəfindən öldürüldüyü iddia edilir.
== Hüseyn ibn Əlinin ordusu ==
Aşağıda Hüseyn ibn Əlinin yoldaşlarının Kərbəla döyüşündə həlak olanların siyahısı verilmişdir.
=== Bani Haşim üzvləri ===
Bu insanlar Əbu Talib ibn Əbdül-Müttəlibin nəslindən və Kərbəla döyüşündə həlak olmuş Bəni Haşimdən idilər.
==== Əli ibn Əbi Talibin nəvələri ====
===== Əli ibn Əbi Talibin oğlanları =====
Aşağıdakılar Əlinin oğulları idi:
Fatimənin oğlu Hüseyn ibn Əli
Cəfər ibn Əli Hüseyn ibn Əlinin eyni atadan olan qardaşı, Ümmül-Banunun oğlu.
Abdullah ibn Əli Hüseyn ibn Əlinin eyni atadan olan qardaşı, Ümmül-Banunun oğlu.
Osman ibn Əli Hüseyn ibn Əlinin eyni atadan olan qardaşı, Ümmül-Banunun oğlu.
Abbas ibn Əli, Hüseyn ibn Əlinin eyni atadan olan qardaşı, Hüseynin ordusunun bayraqdarı, Ümmül-Banunun oğlu.
Aprel döyüşlərində həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı (2016)
Aprel döyüşlərində həlak olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları — aşağıda 2016-cı ilin 2-5 aprel tarixlərində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında təmas xətti boyunca, əsasən Tərtər-Ağdərə cəbhəsində Talış istiqaməti üzrə, Cəbrayıl-Füzuli cəbhəsində isə Lələtəpə istiqaməti üzrə baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 89 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir.
Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin neçə hərbi qulluqçusunun həlak olduğu barədə rəsmi məlumat verilməmişdir. Bu siyahı hazırlanan zaman KİV-lərdə həlak olanların dəfn mərasimləri ilə bağlı verilən xəbərlərdən və Meydan TV-nin araşdırmasından istifadə edilmişdir.
Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının 1-ci Ordu Korpusunun 39 hərbi qulluqçusu, Quru Qoşunlarının 2-ci Ordu Korpusunun 19 hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin 27 hərbi qulluqçusu, Hərbi Hava Qüvvələri 3 hərbi qulluqçusu və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 1 hərbi qulluqçusu həlak olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 87-si hərbi əməliyyatlar zamanı, 2-si isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda həlak olmuşdur. Həlak olanların 21-i zabit, 19-u gizir, 12-si müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (çavuş və ya əsgər), 37-si isə sıravi əsgər (çağırışçı) idi.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 19 aprel 2016-cı il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən Aprel döyüşləri zamanı həlak olan 2 hərbi qulluqçu Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı, 3 hərbi qulluqçusu "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, 2 hərbi qulluqçu 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni, 6 nəfər "Vətən uğrunda" medalı, 13 nəfər isə "İgidliyə görə" medalı ilə təltif edildi. Həmçinin 61 həlak hərbi qulluqçu müdafiə naziri Z. Ə. Həsənovun 19 aprel 2016-cı il tarixli əmrilə "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" 3-cü dərəcəli medalı ilə təltif edilib.
Müalicə aldığı hospitalda həlak olan Nəcməddin Savalanov hələ sağlıqında "İgidliyə görə" medalı ilə təltif edilib.
Sentyabr döyüşlərində həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı (2022)
Sentyabr döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları — aşağıda 2022-ci ilin 12–15 sentyabr tarixlərində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 80 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir.
Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının 33 hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin 24 hərbi qulluqçusu, Komando Briqadalarının 14 hərbi qulluqçusu və Dövlət Sərhəd Xidmətinin 9 hərbi qulluqçusu şəhid olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 79-u hərbi əməliyyatlar zamanı, 1-isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda şəhid olmuşdur.
Şəhid olanların 14-ü zabit, 19-u gizir, 27-si müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (çavuş və ya əsgər), 20-si isə sıravi əsgər (çağırışçı) idi. Şəhid olanların 32-si 2020-ci ildə Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi əməliyyatlarda olmuşdu və müxtəlif orden və ya medallarla təltif edilmişdi.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 5 noyabr 2022-ci il tarixində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatlarında şəhid olmuş Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən Sentyabr döyüşləri zamanı şəhid olan 80 hərbi qulluqçusu "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi. Həmçinin həmin şəhidlərdən 30-u "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, 18-i 3-cü dərəcəli "Rəşadət" ordeni, 32-si isə 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edildi.
İkinci Qarabağ müharibəsində həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı (2020)
İkinci Qarabağ müharibəsində həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı — 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən başladılan və 10 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan tərəfinin qələbəsi ilə başa çatmış İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 2907 nəfər hərbi qulluqçusu həlak olmuşdur. Bu siyahı Azərbaycan tərəfinin həlak olmuş hərbi qulluqçuları barədə məlumatları əhatə edir. Məlumatların soyad, ad, ata adı, doğum tarixi bölmələləri Müdafiə Nazirliyinin rəsmi siyahısına əsasən tərtib edilsə də, qoşun növü, vəfat tarixi, vəfat yeri və SHXÇDX bölmələri açıq mənbələrə və əsasən Hərbi Komissarlığının rəsmi internet səhifəsində göstərilən məlumatlara əsasən tərtib edilmişdir.
Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 2907 nəfər hərbi qulluqçusu həlak oldu. Onlardan 408 nəfəri zabit, 279 nəfəri gizir, 263 nəfər çavuş, 1962 nəfəri isə əsgər idi. Əlavə olaraq 3 nəfər mülki qulluqçu idi. Həlak olanların 796 nəfəri müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (MAHHXHQ), 1166 nəfəri isə çağırışçılar idi. Müharibə zamanı həminin 11 110 nəfər yaralandı, 7 nəfər isə itkin düşdü. Ümumi olaraq müharibə zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə daxil olan yeddi qoşun növü itki vermişdi — Müdafiə Nazirliyinin Quru Qoşunları, Əlahiddə Ümumqoşun Ordu və Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri, Hərbi Hava Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələri, Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları və Dövlət Sərhəd Xidməti. Əlavə olaraq müharibəyə göndərilən Heydər Əliyev adına AAHM müəllim və tələbə heyətindən də 10 nəfəri həlak oldu, 23 nəfəri isə müxtəlif dərəcəli xəsarətlər aldı.
Böyük Vətən müharibəsində həlak olanların xatirəsinə həsr olunmuş abidə (Sumqayıt)
Böyük Vətən müharibəsində həlak olanların xatirəsinə həsr olunmuş monument (şəhər sakinləri arasında: "41-45-in abidəsi") — Sumqayıt şəhərində Böyük Vətən müharibəsində həlak olanların xatirəsinə qoyulmuş monumental abidə.
1985-ci ildə V. Nəzirov tərəfindən hazırlanmışdır. Yerli əhəmiyyətli abidədir. Abidə Sumqayıt şəhəri 45-ci məhəllə ilə 4-cü mikrorayonları arasında, Heydər Əliyev prospektində yerləşən parkda qoyulmuşdur. Abidənin ətrafında abadlaşdırılmış kiçik xiyaban mövcuddur.
İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı (2020−2023)
İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı — aşağıda 10 noyabr 2020-ci ildən sonra Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 21 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir. Siyahıda 12-15 sentyabr 2022-ci ildə və 19-20 sentyabr 2023-cü ildə baş verən hərbi əməliyyatlar zamanı şəhid olan 80 və 204 hərbi qulluqçu barədə məlumatlar ayrıca siyahılarda verilmişdir.
Dağlıq Qarabağ ərazisində baş verən döyüşlərdə həlak olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı (2023)
Antiterror tədbirləri zamanı şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı — aşağıda 19–20 sentyabr 2023-cü il tarixlərində Azərbaycanın Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə bölgədə aparılan antiterror tədbirləri nəticəsində şəhid olmuş Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 205 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir.
Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının N hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin N hərbi qulluqçusu, Komando Briqadalarının N hərbi qulluqçusu, Daxili Qoşunlarının 12 hərbi qulluqçusu, Hərbi Dəniz Qüvvələrinin isə 3 hərbi qulluqçusu şəhid olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 203-ü hərbi əməliyyatlar zamanı, 2-isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda şəhid olmuşdur.
Şəhid olanların 39-u zabit, 23-ü gizir, 23-ü çavuş, N-i müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu olan əsgərlər, N-i isə sıravi əsgər (çağırışçı) idilər.