kosmik metodlarla Yeri və yerətrafı fəzanın tədqiqi kosmik aparatının köməyilə yerinə yetirilərək təbii resursların öyrənilməsi və mənimsənilməsi, həm
okeanın, dənizin və ya gölün quruya doğru soxulmuş, lakin əsas hövzəsi ilə sərbəst su mübadiləsi olan hissəsi
(ing.creek) Avstraliyada daimi axarı olmayan çaya deyilir. İlin quraqlıq dövründə bir çox K.quruyub gölə, bataqlığa çevrilir
qar və buz örtüyünü öyrənən elm; ümumi buzşünaslıq.
(yun. Kryos-soyuq və sphaira-şar, təbəqə) Yer kürəsinin atmosfer, hidrosfer və litosfer ilə sərhəd zonasında həmişə temperaturu mənfi olan soyuq təbəq
buxardan, məhluldan, maye ərintidən, amorf və ya strukturlu kristal maddələrdən elektroliz prosesində və kimyəvi reaksiya zamanı kristal əmələ gəlməsi
havanın üfqi istiqamətində hərəkəti. K. çox mühüm amildir. İstiliyin və rütubətin bir sahədən digərinə aparılması onunla əlaqədardır
külək enerjisini mexaniki, elektrik və istilik enerjisinə çevirmək və külək enerjisindən xalq təsərrüfatında məqsədyönlü istifadə etmək üçün nəzəri əs
külək enerjisindən istifadə etmək üçün Abşeronda böyük potensial ehtiyatı var.
torpağın, qumun və ana süxurun sovrulması prosesi. K.e. şiddətli küləklərin təsirindən yüngül mexaniki tərkibli torpaqların, narın qumların sovrulub a
Bağ, üzümlük, tinglik, çay, sitrus əkinləri sahələrinin kvartal sərhədləri boyu 1-2 cərgəli zolaq şəklində yaradılan meşə zolaqları
Havanın hərəkət sürətinin miqdar ölçüsü, m/san, km/saatla ölçülür. Yer kürəsində küləyin sürəti 0 (şəlakət)-dan 100m/san və daha çox arasında dəyişir
bir mösümdən digərinə keçdikdə küləyin üstünlük təşkil edən istiqamətinin dəyişməsi. Mussun vilayətlərində daha kəsgin müşahidə olunur
balıqların kürü qoyduğu yer. K.y.-ni çirkləndirmək olmaz, çünki belə halda balıq ehtiyatı istehsalı pozular
Ayın və Günəşin cazibə qüvvələrinin təsiri ilə su səviyyəsinin dövri qalxması (dəniz və okean qabarması), Yer qatlarının deformasiyaya uğraması (Yer Q
qabarma və çəkilmə hadisəsi ilə əlaqədar olaraq istiqamətini dövri surətdə dəyişən cərəyanlardır. Açıq okeanda Q
Ayın və Günəşin cazibəsi ilə okeanlarda suyun dövri surətdə qalxması və düşməsidir. Günəşin qabarma əmələgətirmə qüvvəsi Ayınkından 2,17 dəfə azdır
(alm.Nalf) Baltik dənizinin cənub sahilboyunda çay tökülən, demək olar ki, şirin sulu körfəzlərdir. Q
tərkibində çoxlu miqdarda parlaq rəngli mineral hissəcikləri kəsib keçərkən qırmızı rəng almış yağış damcıları
buludlardan buz kristalları formasında düşən yağıntı. Q. çoxbucaqlı, adətən altıbucaqlı ulduz formasında olur
qar yağması nəticəsində yerin səthində əmələ gələn qar qatı. Daimi (çoxillik) Q.O., müvəqqəti Q.Ö. olan və Q
yer səthini örtən qar örtüyünün qalınlığı. Santimetrlərlə ifadə olunur.
il ərzində düşən bərk yağıntıların həmin miqdarda qalma yüksəkliyi. Aşağı qar sərhədi – qar yığınının başlanğıcı müşahidə edilən xət, yuxarı qar sərhə
Dik dağ yamaclarında qar kütləsinin aşağı-ya doğru hərəkətə gəlməsi. Hə-rəkət xarakterindən asılı olaraq yamaclarda üç qar uçqunu tipi ayrlır: bütün y
yer səthinə çıxmış yeraltı sulardır. Başlıca olaraq təbii drenləşdirmə qabiliyyəti olmayan və ya çox zəif olan yerlərdə müşahidə olunur
torpağın külək eroziyası tipi. Q.t. güclü küləklər zamanı baş verir, xırda torpaq hissəcikləri havada asılı halda hərəkət edir
ilin isti dövründə bitkisiz yer səthi üzərindən əsən və özü ilə çoxlu miqdarda toz qaldıran güclü külək
dəmir yolu, avtomobil yolları və obyektlərin qardan mühafizə tədbirləri. Mühafizə üsullarına meşə zolaqları, şitlər, hörmə çəpərlər və s
(advektiv-radiasiya) soyuq havanın daxil olması və sonradan gecələr havanın soyuması ilə birlikdə gedir
qarın qalınlığını və sululuğunu ölçən cihaz.
maddənin aqreqat hallarından biri. Qaz molekulları arasındakı qarşılıqlı təsir qüvvəsi, maye və bərk cisimlərdəkinə nisbətən çox zəifdir
sənaye qazlarının tərkibindəki qatışıqların təmizlənməsi. Bu prosesdə məqsəd həmin qazlardan və onların tərkibindəki qatışıqlardan istifadə etmək, həm
(isl. Geysir-isti) müasir vulkanik sahələrdə dövri surətdə su və buxar püskürən isti bulaqdır. Bulağın çıxdığı yerdə isti sudan ayrılmış çöküntülərdən
1) Şəhərdən kənarda yerləşmiş şəhər tipli yaşayış məntəqəsi. 2) şəhər ətrafında (şəhərdən qıraqda) yerləşən xüsusi yaşayış məntəqəsi (kurort, bağ-daça
su səthində oksigenin azalması nəticəsində balıqların və s. suda yaşayan heyvanların kütləvi qırılması
Nəsli kəsilmək təhlükəsinə məruz qalan heyvan və bitkilərin təsviri və vəziyyətini göstərən (izah edən) kitab
okeana çoxlu miqdarda üzvi maddələrin atılması və pirofit yosunlarn kütləvi çoxalması nəticəsində baş verən ekoloji hadisə
ayaz gecələrdə yerin və cisimlərin səthi soyuyaraq mənfi temperatura düşdükdə onların səthinə çökən buz kristalcıqları
1)astronomik cəhətdən Şim. yarımkürəsində ilin qış gündönümü (22.XII) ilə yaz gecə-gündüz bərabərliyi (21
bütövlüklə biosferi öyrənən kompleks elmi fənn. Q.e.nın əsası M.İ.Budıko (1977) tərəfindən qoyulmuşdur
Yer səthinə çatan Günəş enerjisi. Aşağıdakı düsturla təyin edilir: Q = S ⋅ sinh + D burada: S ⋅ sinh enerjinin miqdarı, üfiqi səthdə aktinometrlə ölçü
suyun okean və qurunun səthindən buxarlanması, su buxarının aparılması, kondensasiyası və yağmur halında düşməsi, müxtəlif səthi axınlar, son nəticədə
açıq okeanın tropik və mülayim zonasında böyük dərinlikdə (2500-5300 m) çökmüş ağ, sarımtıl, bəzən də çəhrayı rəngdə lildir
buzlaqlar (ümumiyyətlə buzlaşma ilə) və iqlim arasında əlaqə haqqında təlim. Qlyasiologiyanın və iqlimşünaslığın bölməsi
(lat. gla-cies - buz) buzlaqların əmələ gəlməsi, fiziki xassələri, inkişafı, fəaliyyəti və Yer səthinə təsiri haqqında elm
müvəqqəti və ya az miqdarda daimi suların yerin səthində əmələ gətirdiyi mənfi relyef formasıdır (dərə
elm, mədəniyyət və təsərrüfat üçün müstəsna əhəmiyyəti olan, dövlət tərəfindən mühafizə edilən ərazilər (akvatoriyalar)
sürtünməsiz, dairəvi izobarlar üzrə baş verən dayanıqlı hərəkətlərə Q.k. deyilir.Q.k.şimal yarımkürəsində izaborlar üzrə elə yönəlir ki, aşağı təzyiq
süxur məsamələri, çatları və boşluqlarında ağırlıq qüvvəsi (qrunt suları) və hidrodinamiki basqının (basqılı sular) təsiri altında hərəkət edə bilən y
yer səthindən aşağı su keçirməyən birinci lay üzərində, üst səthi sərbəst olan yeraltı sular; əsasən atmosfer yağıntıları, çay, göl, su anbarları, suv