HİZB

Hizb-e-İslami Gülbəddin, Azərbaycan dilindəki adı ilə İslam Partiyası (Gülbəddin qrupu), 1975-ci ildə yaradılmış və hərbi qolu olan siyasi partiyadır. Sovet-Əfqan müharibəsi zamanı o, mücahid qrupları ilə birlikdə Sovet İttifaqı və Əfqanıstan Demokratik Respublikasına qarşı vuruşmuşdur. ABŞ-nin işğalı zamanı o, vaxtaşırı Talibanın tərəfində ABŞ-yə qarşı vuruşmuşdur. Hizb-i İslami iki yerə bölündükdən sonra Gülbəddin Hikmətyarın rəhbərliyi ilə yenidən yaradılmışdır. Sovet-Əfqan müharibəsində onlar ABŞ tərəfindən dəstəklənsələr də, sonradan ABŞ-la müharibəyə girişmişdirlər. O, islamist və ifrat sağçı siyasi xəttinin üzərində yaradılmışdır. Onun hərbi fəaliyyəti 2016-cı ildə başa çatmış və yalnız siyasi partiyaya çevrilmişdir.

Hizbul-İslami (fars. افغانستان اسلامي حز‎).Mənası ərəbcə "İslam partiyası" deməkdir. Əfqanıstandakı kommunizm və SSRİ-Əfqanıstan müharibəsinə görə yaradılıb. İlk lideri Gülbəddin Hikmətyar olub. Partiya 1975-ci ildə yaranıb. Əsasən ölkənin dininin qorunub saxlanılması üçün yaradılsa da, bir çox dövlət tərəfindən "terror qruplaşması" kimi tanınıb. Hizbul-İslami siyasi partiyasının "Hizbul-İslami Xalid", "Hizbul-İslami Gülbəddin" və "Həzbi İslami Xalid Faruki" qolları var.

Hizbulla Gülsizin-Həsrətov-Kusinov (tam adı: Hizbulla Fəxri oğlu Gülsizin-Həsrətov-Kusinov, rus. Хисбулла Фахриевич Гульзизин-Хазратов-Кусинов; təxəllüsü: Həsən Tufan, tatar. Хәсән Туфан, rus. Хаса́н Туфа́н; 27 noyabr (10 dekabr) 1900, İske Karmət[d], Aksubay volostu[d], Çistay qəzası[d], Kazan quberniyası, Rusiya imperiyası – 10 iyun 1981, Kazan) — Tatarıstan şairi və yazıçısı, milli fiqur, Abdulla Tuqay adına Tatarıstan MSSR Dövlət Mükafatı laureatı (1966). Hizbulla Fəxri oğlu Gülsizin-Həsrətov-Kusinov 9 dekabr 1900-cu ildə Rusiya imperiyasının Kazan quberniyasının Çistay mahalının Aksubay nahiyəsinə daxil olan Müqəddəs Kiremet (indiki Tatarıstan Respublikasının İske Karmət kəndi) bir kəndli ailəsində anadan olmuşdur. O, oxumağı və yazmağı atasından öyrənmiş, ibtidai təhsilini isə kənd məktəbində almışdır. 1914-cü ildə onun qardaşları Həsən Tufanı Ural dağlarına aparmışdır ki, o, buradakı mis mədənlərində kəşfiyyatçı kimi işləmişdir. O, təhsilini regionun ən öncül tədris müəssisələrindən biri olan Ufa şəhərindəki «Qaliya» mədrəsəsində davam etdirmişdir. O, burada Şeyxzadə Babiçin musiqi və ədəbi sferasına daxil olmuşdur. 1915-ci ildən onun ədəbiyyat müəllimi Alimcan İbrahimov olmuşdur.

Hizbullah (ərəb. Allahın ordusu‎) — Livanda üzvləri həm mülki şəxslərdən, həm də silahlı qanadı olan şiə inanclı insanların partiyasıdır. Hizbullah İranda İslam inqilabının qələbəsindən ruhlanaraq 1982-ci ildə Livanın cənub hissəsini işğal etməkdə olan İsrail qüvvələrinin həmin ərazilərdən çıxarılması məqsədilə yaradılmışdır. Partiyanın hazırkı rəhbəri Seyid Həsən Nəsrullahdır. Livan vətəndaş müharibəsi dövründə Hizbullah təşkilatı Amerika və Avropa əsgərlərinin Livandan çıxarılması üçün bir neçə silahlı əməliyyat reallaşdırdı. Bu əməliyyatlardan sonra Amerika bütün əsgərlərini Livandan geri çəkdi. 1990-cı ildə Taif müqaviləsi ilə vətəndaş müharibəsi sona çatdı, Hizbullah təşkilatının isə İsrailə qarşı partizan əməliyyatları davam etdirməsi nəticəsində 15 may 2000-ci ildə İsrail ordusu Livandan tamamilə geri çəkildi amma Suriya ordusu Livanda varlığını davam etdirirdi. 2005-ci ildə isə Hizbullah Suriya ordusunu Livandan geri çəkdi. Seyid Həsən Nəsrullah Azərbaycan Islam Müqavimət Hərəkatı Əbülfəz Bünyadov. "Hizbullah partiyası: dünən-bu gün-sabah..." ( (az.)).

"Kürd Hizbullahı" (kürd. Hizbullahî Kurdî), həmçinin "Türkiyə Hizbullahı" və ya sadəcə "Hizbullah" (ərəb. حزب الله‎, Allahın partiyası) — Türkiyənin cənub-şərqində fəaliyyət göstərən yarımhərbi kürd qruplaşması. . Qruplaşmanın ideologiyası kürdçü sünni islamdır. Adı Livanda eyniadlı şiə təşkilatından fərqləndirmək üçün başqa formada qeyd edilir. Qrupun əvvəlcə Türkiyə kəşfiyyatı tərəfindən solçu və dünyəvi PKK-ya qarşı mübarizə aparmaq üçün yaradıldığı, lakin sonradan nəzarətdən çıxdığı güman edilir. Qrupun fəaliyyəti Türkiyə hakimiyyətini təhdid etməyə başlayanda darmadağın edilmiş və 2000-ci illərin əvvəllərindən praktiki olaraq terror fəaliyyətini dayandırmışdı, lakin onun əvəzində yeni qruplar yaranmışdır.

"Kürd Hizbullahı" (kürd. Hizbullahî Kurdî), həmçinin "Türkiyə Hizbullahı" və ya sadəcə "Hizbullah" (ərəb. حزب الله‎, Allahın partiyası) — Türkiyənin cənub-şərqində fəaliyyət göstərən yarımhərbi kürd qruplaşması. . Qruplaşmanın ideologiyası kürdçü sünni islamdır. Adı Livanda eyniadlı şiə təşkilatından fərqləndirmək üçün başqa formada qeyd edilir. Qrupun əvvəlcə Türkiyə kəşfiyyatı tərəfindən solçu və dünyəvi PKK-ya qarşı mübarizə aparmaq üçün yaradıldığı, lakin sonradan nəzarətdən çıxdığı güman edilir. Qrupun fəaliyyəti Türkiyə hakimiyyətini təhdid etməyə başlayanda darmadağın edilmiş və 2000-ci illərin əvvəllərindən praktiki olaraq terror fəaliyyətini dayandırmışdı, lakin onun əvəzində yeni qruplar yaranmışdır.

"Kürd Hizbullahı" (kürd. Hizbullahî Kurdî), həmçinin "Türkiyə Hizbullahı" və ya sadəcə "Hizbullah" (ərəb. حزب الله‎, Allahın partiyası) — Türkiyənin cənub-şərqində fəaliyyət göstərən yarımhərbi kürd qruplaşması. . Qruplaşmanın ideologiyası kürdçü sünni islamdır. Adı Livanda eyniadlı şiə təşkilatından fərqləndirmək üçün başqa formada qeyd edilir. Qrupun əvvəlcə Türkiyə kəşfiyyatı tərəfindən solçu və dünyəvi PKK-ya qarşı mübarizə aparmaq üçün yaradıldığı, lakin sonradan nəzarətdən çıxdığı güman edilir. Qrupun fəaliyyəti Türkiyə hakimiyyətini təhdid etməyə başlayanda darmadağın edilmiş və 2000-ci illərin əvvəllərindən praktiki olaraq terror fəaliyyətini dayandırmışdı, lakin onun əvəzində yeni qruplar yaranmışdır.

Kürd Hizbullahı üsyanı 1980-2000-ci illər arasında Kürd Hizbullahının rəhbərlik etdiyi sui-qəsdlər, silahlı toqquşmalar, adam oğurluğu və digər hücumlar dövrü idi. Üsyan kürd Hizbullahının ilk qurulduğu vaxtdan başlayıb və 2000-ci ildə türk polisi tərəfindən öldürülənə qədər Hüseyn Velioğlu, 2001-ci ildən 2002-ci ildə qrupun tərksilah edildiyini elan edənə qədər İsa Altsoy tərəfindən idarə olunub. Türkiyə hökumətinin Hizbullaha qarşı basqınları davam edir. Türkiyə hakimiyyəti iddia edirdi ki, Kürd Hizbullahı İran tərəfindən maliyyələşdirilir və onun döyüşçüləri İran İslam Respublikasında təlim keçib, İran isə Türkiyə hökumətini devirmək və İran tipli İslam Respublikası qurmaq üçün Kürd Hizbullahından istifadə etməyi planlaşdırır. Buna baxmayaraq, kürd Hizbullahı bu məqsəddən əl çəkdi və kürd separatizminə üstünlük verməyə başladı. Kürd Hizbullahı Türkiyəni zalım bir dövlət və İslamın düşməni, PKK-nı isə təhlükə olaraq görürdü. Kürd Hizbullahı Türkiyədə kürdlərin yeganə nümayəndəsi olduğunu iddia edərək PKK-nı qeyri-qanuni hesab edirdi, PKK isə onlara qarşı eyni cür hiss edirdi. Kürd Hizbullah üzvləri "Partiya Karkerên Kurdistanê" adları ilə PKK-nı tanımaqdan imtina etdilər və yalnız "Partiya Kafirên Kurdistanê"dən istifadə etdilər. Hüseyn Velioğlunun yazdığı Kürd Hizbullah manifestində qruplaşmanın rəsmi hədəfi kürdlərin müstəqilliyi idi. Kürd Hizbullahı yarandığı dövrdə PKK-ya qarşı döyüşmək istəməyib, hətta bəzən dəfələrlə PKK ilə barışmağa cəhd edib, lakin buna nail ola bilməyib.