İstismar Xərcləri

İstismar - istənilən şeyin tükənməsi hesabına istifadəsi. Texniki istismar - istifadə müddəti dövründə, məmulatdan (əmək alətləri, qurğular, texniki sistem və s.) yararlanma prosesi. Təbiətin - təbii qaynaqların - yataqların, münbit torpağın, meşələrin və suların, ovçu və balıqçı örüşlərinin istismarı. İnsanın istismarı - marksist siyasi-iqtisadına aid anlayış. Başqa insanın əməyinin nəticələrinin bir hissəsinin qarşılıqsız mənimsənilməsi.

Keyfiyyət xərcləri — yarana biləcək nöqsanların qarşısının alınması, keyfiyyətin qiymətləndirilməsi, istehsal prosesi zamanı və ya məhsulun müştəriyə çatdırılmasından sonra ortaya çıxan xərclərin məcmusudur. Keyfiyyət xərcləri bəzən keyfiyyətə nail olmaq üçün çəkilən xərclər, bəzən keyfiyyət şöbəsinin istifadə etdiyi büdcə, bəzən isə uyğun olmayan (qeyri qənaətbəxş) keyfiyyətin meydana gətirdiyi xərclər olaraq başa düşülür. Ancaq, müasir dövrdə idarəetmə sahəsində çalışanlar Keyfiyyət xərcləri dedikdə bir qayda olaraq keyfiyyətlə bağlı bütün xərcləri nəzərdə tutur. == Önəmi == İstehlakçılar fərqli özəllikləri olan məhsulları daha çox istehlak etməyə başladığı üçün, istehsalçılar da bu fərqli özəllikləri keyfiyyət vasitəsi ilə yaratmağa başlamışlar. Buna görə də, keyfiyyətlə bağlı həyata keçirilən fəaliyyətlər hər hansı məhsulun uğurlu olmasında daha çox rol oynamağa başlayıb. Firma və müəssisələr keyfiyyətlə bağlı rəqabət aparmaqla yanaşı, həmçinin keyfiyyətin xərclərə təsirini də nəzarət altında saxlamaq üçün çalışırlar. Daha yaxşı nəticə əldə etmək üçün şirkətlər büdcələrinin bir hissəsini hədəflədikləri keyfiyyət göstəricilərinə çatmaq üçün istifadə edirlər. Həmin istifadə edilən vəsaitə isə keyfiyyət xərcləri deyilir. Keyfiyyət xərcləri bir şirkətin keyfiyyət dərəcəsini müəyyən edən ən vacib göstəricidir. Eyni zamanda keyfiyyətin idarə edilməsi prosesinin tətbiq olunması və standartlaşdırılması üçün keyfiyyətlə əlaəqdəar olaraq həyata keçirilən bütün fəaliyyətin ölçülməsi və qeydiyyatının aparılması da çox önəmlidir, çünki keyfiyyət xərclərinin ölçülməsi bu göstəricilər əsasında apara bilər.

Transaksiya xərcləri - mübadilə prosesində mülkiyyət hüququnun bir tərəfdən digərinə verilməsi ilə bağlı olan xərclərdir. İlk dəfə iqtisadi ədəbiyyatda transaksiya xərcləri termini Nobel mükafatı laureatı R.Kouz tərəfindən işlədilmiş və müasir institusional nəzəriyyədə geniş tətbiqini tapmışdır . Transaksiya xərclərinin 5 əsas növü mövcuddur: 1. İnformasiyanın əldə edilməsi ilə bağlı xərclər; 2. Müqavilələrin və danışıqların aparılması ilə bağlı xərclər; 3. Qiymətləndirmə və gözləmə effekti ilə bağlı xərclər; 4. Mülkiyyət hüququnun qorunması ilə bağlı xərclər; 5. Opportunist fəaliyyətlə bağlı xərclər. Transaksiya xərcləri mübadilə prosesinə qədər, mübadilə prosesində və ondan sonra baş verə bilər.

İstehsal mövcud istehsal amillərindən istifadə edərək insan ehtiyaclarını təmin edəcək əmtəə və xidmətlərin formalaşdırılması prosesidir. İstehsalı həyata keçirən təsisçilər tərəfindən qurulan və məhsul satışı ilə bağlı qərar verən quruluşa isə müəssisə deyilir. İstehsal prosesi qısa və uzunmüddətli olmaqla iki yerə ayrılır. Qısamüddətli dövr xərclərin ən azı birinin sabit olduğu, digərlərinin isə dəyişdirilə bildiyi vaxt kəsiyidir. Bu dövrdə sabit xərclər kimi adətən daşınmaz əmlak, istehsal avadanlıqları və s. çıxış edir. İşçi qüvvəsi və xammal isə dəyişən xərclərə aid edilir. Çünki, firmanın qısa müddət ərzində yeni bir bina alması və ya bahalı avadanlıqlar quraşdırması o qədər asan deyildir, amma artan tələbə qarşılıq olaraq yeni işçilərin qəbulu, daha çox xammalın cəlb olunması mümkün addımlardır. Uzunmüddətli dövr isə müəssisənin yuxarıda adını çəkdiyimiz və ümumilikdə bütün istehsal amillərinin həcmini dəyişə bildiyi vaxt kəsiyidir. Xərclər- firmaların istehsalda istifadə etmək üçün istehsal amillərinə həyata keçirdikləri ödəmələrdir.

Absorbsiya xərcləri (ümumi məsrəflərin mənimsənilməsi üsulu, ing. absorption costing) — maya dəyərinin tam bölüşdürülməsi ilə hazır məhsul və ehtiyatların maya dəyərinin uçotu metodu və maya dəyərinin hesablanması sistemi. == Tərifi == İngilis professoru Kolin Druri udma maya dəyərini tam xərclərin bölüşdürülməsi ilə məsrəf hesablama sistemi kimi müəyyən edir. Bütün istehsal məsrəfləri istehsal olunmuş məhsullara aid edilir və satılmamış məhsulların ehtiyatları onların istehsalının ümumi maya dəyəri ilə qiymətləndirilir. Qeyri-istehsal məsrəfləri məhsullara aid edilmir, lakin birbaşa dövrün maliyyə nəticəsi ilə bağlıdır və ehtiyatların qiymətləndirilməsindən kənarlaşdırılır. == Tənqidi == Birbaşa maya dəyərinin tətbiqi məhsulların qiymətini yalnız dəyişən məsrəflər əsasında müəyyənləşdirərkən qərar qəbul etməyə imkan vermir, çünki bu halda marjinal gəlirin ümumi səviyyəsi müəssisənin sabit xərclərini ödəməyə bilər. Bununla belə, udma maya dəyəri metodu ilə belə, bütün xərclər bölüşdürüldükdə, qaimə xərclərin faktiki paylanma dərəcəsi ilə təxmin etmək çox vaxt mümkün deyil (faktiki satış həcmi çox vaxt planlaşdırılan göstəricilərdən aşağı olur). Top menecerlərin məhsulların qiymətini təyin edərkən öz sabit məsrəf səviyyəsinə məhəl qoymamaq meyli məsrəf uçotu sistemindən kənarda baş verir. İstehsalın maya dəyərini hesablamaq üçün udma maya dəyəri metodundan istifadə müəssisəyə, öz məhsullarının satışında açıq-aşkar mövsümilik olduqda, azalma (ehtiyatların yığılması dövründə) və artan mənfəət zamanı itkiləri qeyd etməyə imkan vermir. artım zamanı (aktiv satış zamanı) birbaşa maya dəyərinin hesablanması metodunda olduğu kimi (bütün sabit xərclər dövr ərzində silindikdə və balansda yalnız dəyişən xərclər qeydə alındıqda).

Dövlət xərcləri — dövlətin vəzifə və funksiyalarının maliyyə təminatı üçün ayrılan xərclər. Dövlət idarəçiliyi və fiskal siyasət çərçivəsində nəzərdən keçirilir. == Tərifi == Lev Yakobsonun tərifinə görə dövlət xərcləri dövlətin qarşısında duran məqsədlərə nail olmaq üçün dövlət və özəl müəssisələrin istehsal etdiyi, dövlətin tələb etdiyi məhsul, iş və xidmət növlərinin maliyyələşdirilməsinə yönəlmiş xərclərdir . Başqa sözlə, dövlət xərcləri geri qaytarılmayan və maliyyə tələbləri yaratmayan və ya təmin etməyən ödənişlərdir; öz funksiyalarını yerinə yetirən dövlətlə bağlı xərclər . == Xərc strukturu == Hökumət xərclərinə daxildir: malların və xidmətlərin dövlət satınalmaları; dövlətdən özəl sektora pul əməliyyatları; dövlət qulluqçularının əməyinin ödənilməsi; sosial ödənişlər; dövlət borcuna xidmət; köçürmələr.

Mənzil kommunal istismar sahəsi (rusca: Жилищно-эксплуатационная контора (ЖЭК)) Sovet İttifaqında, sonra isə bir sıra MDB ölkələrində mövcud olan mənzil-kommunal təsərrüfatı müəssisəsidir. Rayon mənzil idarəsi, yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən idarə olunur. Bir sıra MDB ölkələrində ləğv edilsə də, Azərbaycanın şəhər və rayonlarında hələ də mövcudluğunu qorumaqdadır. Müxtəlif yaşayış məntəqələrində onun da adları var idi: mənzil istismar xidməti (ZhES), mənzil istismar idarəsi (ZhEU), təmir və istismar idarəsi (REU), təmir və istismar müəssisəsi (REP). SSRİ dövlət mənzil fondunun bir sıra standart evlərinə xidmət göstərmək üçün yaradılmışdır. Yuxarıda göstərilən təşkilatların rəhbərləri Sovet İttifaqında pasport sistemi qaydalarına riayət etmək üçün məsuliyyət daşıyırdılar..

Avstriyadakı cinsi zorakılıq qalmaqalı müxtəlif Qərb yurisdiksiyalarında katolik kilsələrinin cinsi təcavüz qalmaqalları silsiləsində cinayət işinin əsas hissələrindən biridir. Ona görə qərb ölkələrində baş vermiş həmin qalmaqallardan onu xüsusilə qeyd etmək lazımdır. == Kardinal Qroer == Kardinal alm. Hans Hermann Groër‎ cinsi sui-istifadə ittihamı ilə II İohann Paul tərəfindən Vyana arxiyepiskopu vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. Papa Qroerin 75 illik yubileyi münasibətilə yazdığı istefa məktubunu rəsmi olaraq qəbul etdi. Ölümünə qədər iddiaları ictimaiyyət qarşısında şərh etməkdən qəti şəkildə imtina edən Qroer cinsi istismar qalmaqallarında iştirak edən ən yüksək səviyyəli katolik ruhanilərindən biri idi. Qroer bir neçə ay Drezdendə qaldı və daha sonra təqaüdə çıxdı. O, 83 yaşında Sankt Pöltendə vəfat etdi və Avstriyanın Marienfeld şəhərindəki Sistersiya qəbiristanlığında dəfn edildi. == Sankt Pölten seminariyası == Yepiskop Kurt Krenn 2004-cü ildə seminariyada bir tələbə tərəfindən yükləndiyi iddia edilən uşaq pornoqrafiyası ilə bağlı qalmaqaldan sonra tutduğu vəzifədən istefa verməli oldu. Seminariyada birinin kompüterində 40.000-ə qədər fotoşəkil və açıqlanmayan sayda filmlər, o cümlədən uşaq pornoqrafiyası tapıldı, lakin Krenn bu görüntüləri "uşaq oyunu" adlandıraraq çoxlarını qəzəbləndirdi.

Bu, müəyyən bir ildə ən çox hərbi xərcləri olan ölkələrin siyahısıdır. Hərbi xərclər rəqəmləri sabit və ya cari valyuta məzənnələri əsasında ABŞ dolları ilə təqdim olunur. Birinci siyahı Stokholm Beynəlxalq Sülh Tədqiqatları İnstitutunun (SIPRI) məlumat hesabatına əsaslanır və burada 2023-cü ilə kimi dünyanın ən çox hərbi xərcləri olan 40 ölkəsinin cari bazar valyuta məzənnələrinə əsaslanan siyahısı daxildir. İkinci siyahı, Beynəlxalq Strateji Tədqiqatlar İnstitutu (IISS) tərəfindən orta bazar valyuta məzənnələrindən istifadə edilməklə nəşr olunan The Military Balance-ın 2024-cü il nəşrinə əsaslanır. Bəzi mənbələr Rusiya və Çinin hərbi xərclərinin həmin ölkələrdəki əsir bazarları və Alıcılıq qabiliyyəti pariteti səbəbindən faktiki olaraq qrafikdən çox yüksək olduğunu bildirir.