Azərbaycanca
Язык
Тип
Словари
Словари → Толковый словарь терминов перевода

Janr norması

Janrın norması, yaxud konvensiyasında fərqlər bir dil, bir mədəniyyət çərçivəsindən kənara çıxdıqda daha aydın görünür. Hər şeydən əvvəl, bu fərqlər janrın öz nomenklaturası ilə bağlıdır. Hər hansı yazılı mədəniyyətdə (yazı, nağıl, məqalə) mövcud olan ümumi janrlarla yanaşı, elə janrlar da vardır ki, (məsələn, sovet, yuqoslav, hindu və s.) onlar bir neçə mədəniyyətdə yayılmışdır və, nəhayət, elə janrlar da vardır ki, onlar bir mədəniyyət üçün (məsələn, Yaponiyada «hayku» poetik janrı) spesifikdir. janrların konvensiyası tarixi variativliklə xarakterizə olunur (məsələn, orta əsrlər elmi əsərlərinin (divan) şeir forması.
#начинка #hoydu
a b c ç d e ə f g h x i j k q l m n o ö p r s ş t u ü v y z
ja
İzahedici tərcümə
Janr yerdəyişməsi
OBASTAN VİKİ
Janr
Janr (fr. genre) — bədii yaradıcılığın tarixən formalaşmış həyatın müxtəlif cəhətlərini əks etdirməsi ilə əlaqədar ədəbiyyat və incəsənətdə müxtəlif janrlar yaradılmışdır. Ədəbiyyatda — hər ədəbi növ janra ayrılır. Məsələn, dastan, roman, povest, hekayə, komediya və s. Təsviri sənətdə isə — məsələn, batal, portret, mənzərə, natura və s. Musiqidə == Müxtəlif janrlar == Ədəbi janrlar Jurnalistika janrları Musiqi janrları İncəsənət janrları Teatr janrları Rəssamlıq janrları Nitq janrları == İstinad == == Həmçinin bax == Forma == Xarici keçidlər == Определение жанра в энциклопедии "Кругосвет" Жанры фильмов классического искусства Arxivləşdirilib 2010-01-02 at the Wayback Machine. Все жанры Словарь терминов изобразительного искусства.
Hüquq norması
Hüquq normaları — ümumi xarakter daşıyan, rəsmiləşdirilmiş, davranış qaydalarını müəyyən edən, dövlət tərəfindən qeydə alınmaqla tanınan, zəruri olduqda icrası dövlət məcburiyyət tədbirləri ilə təmin edilən, ictimai münasibətlərin iştirakçılarının hüquq və vəzifələrini müəyyən edən qaydalardır. == Hüquq normalarının əlamətləri == Hüquq normalarının aşağıdakı əlamətləri var: insanların davranışını tənzimləyir. ümumi xarakter daşıyır. dövlətlə əlaqəlidir, hüquq normalarını ya dövlət müəyyən edir, ya da dövlətin icazəsi olduqdan sonra tətbiq edilir. rəsmi xarakter daşıyır. Dövlət orqanları tərəfindən aktlarda əks edilməklə rəsmiləşdirilir. sistemlilik. Hüquq normaları bir biri ilə bağlıdır, ziddiyət təşkil etmirlər. == Hüquq normalarının quruluşu == Bir qayda olaraq, hüquq norması üç hissədən ibarət olur: Hipotez (əgər…) — hüquq normasının realizəsi, sanksiyanın tətbiqi müəyyən hərəkətinin edilməsi və ya edilməməsi ilə əlaqələndirilir. Məsələn, Cinayət Məcəlləsi normalarında xüsusi hissənin maddələrində əgər cinayət törədilirsə, ağırlaşdırıcı hallar olmaqla cinayət törədilirsə cəzanın tətbiq edilməsi.
Əxlaq norması
Əxlaq norması — əxlaqi tələblərin eyni tipli davranışlara şamil edilən ümumi göstərişlər və qadağalar vasitəsilə insanların davranışını tənzim edən formasıdır. Hüquq normalarından fərqli olaraq əxlaq norması dövlət hakimiyyəti tərəfindən deyil, adət və ictimai rəyin gücü ilə sanksiya alır; cəmiyyətin əxlaqi şüurunda kimin tərəfindənsə xüsusi verilən qanun nəticəsində deyil, kortəbii formalaşır. Əxlaq normaları öz-özlüyündə hələ insanın davranışı üçün məqbul rəhbərlik ola bilməz; abstrakt ümumiliyə malik olduqlarından bu, normal xüsusi vəziyyətlərlə bağlı mümkün istisnaları nəzərdə tutmur. Buna görə də konkret vəziyyətlərdə bu və ya digər əxlaq normalarının tətbiqi məsələsi məzmunca daha ümumi əxlaq prinsipləri əsasında həll olunmalıdır. Sosial məzmununa görə əxlaq norması həm ümumbəşəri, həm də tarixən məhdud, sinfi xarakterə malik ola bilər. Sonuncu halda bir sosial formasiyadan digərinə keçid zamanı uzun vaxt ərzində köhnə əxlaq normalarının dağılması və yenilərinin yaranması baş verir.
Animalistik janr
ANİMALİSTİK JANR – heyvanlar aləmini təsvir edən incəsənət növü. Janr kimi Çində yaranmışdır (8 əsr). Heyvanın təsvirində onun vərdişləri və yaşadığı mühit animalist rəssamın diqqət mərkəzində olur. İbtidai incəsənət nümunələrindəki heyvan və quş təsvirləri rəssam ovçuların yüksək müşahidəçilik qabiliyyətini göstərir. “Heyvani üslub”da, o cümlədən skif mədəniyyəti abidələrindəki stilizə edilmiş heyvan fiqurları çox həyatidir; belə nümunələrə Qədim Şərq, Afrika, Okeaniya, qədim Amerika və bir çox dünya xalqlarının incəsənətində – qədim vazalar üzərində, antik heykəltəraşlıqda, mozaikalarda təsadüf edilir. Qobustan qayaları üzərində də heyvan təsvirləri var. Antik dövr, orta əsrlər, həmçinin İntibah dövrü incəsənətində bu janrda əsərlər yaradılmışdır. 16-cı əsrdən müstəqil janra çevrilmiş Animalistik janr 17-ci əsrdə Flandriya və Niderlandda, 18-ci əsrdə Fransada, 19-cu əsrdə isə Almaniya (A. Qaul), Rusiya (P.K. Klodt və Y. Lansere), ABŞ (C. Odübon) və başqa ölkələrdə daha da inkişaf etdirilmişdir. Orta əsr Azərbaycan miniatür rəssamları da bir çox heyvan təsvirinə (at, ceyran, pələng, əjdaha, quş və s.) müraciət etmişlər (Mir Müsəvvir – “Ənuşirəvan və bayquşların söhbəti”, Ağamirək İsfahani –“Məcnun vəhşi heyvanlar arasında”, Sultan Məhəmməd –“Bəhram-Gurovda” və s.). Azərbaycan sənətkarlarından M.Mirqasımov, Q.Xalıqov, Ə.Kazımov və başqa Animalistik janrda əsərlər yaratmışlar.
Dram (janr)
Dram (yun. δρᾶμα, translit. drama; "hərəkət") — mətnlərdə təyin olunmuş rollar üçün ümumi termindir. Epik və lirik ilə yanaşı, 3 əsas ədəbi növdən biridir. Bundan əlavə müsbət qüvvələrin, mütərəqqi ideyaların qələbəsi ilə nəticələnən dram əsərinə də dram deyilir. Dram janrından bədii əsərlərdə və kinoda çox geniş istifadə olunur. Dramatik yaradıcılığın spesifik problemlərinə müraciət edərək, hər şeydən əvvəl, "dram" terminin əsas mənasını müəyyənləşdirməliyik. Bildiyimiz kimi, "dram" sözünün müxtəlif anlamları vardır. Gerçəklik hadisələrin müəyyən bir dairəsini, məsələn, həyatın dramını, ədəbiyyatın dramatik növünün janrlarından birini (XYIII əsrin meşşan draması)və səhnə sənətinin aparıcı növü olan dramatik teatrı da drama adlandırırıq. == Dram nəzəriyyəsi == Hər bir elmin, predmetin iki tərəfi, iki cəhəti vardır.
Faciə (janr)
Faciə — əsasını barışmaz həyat konfliktləri, xarakter və ehtirasların kəskin toqquşması təşkil edən və adətən qəhrəmanının ölümü ilə nəticələnən dramatik əsər; tragediya. Attika faciəsi - (hərfi "keçilərin mahnısı"). Yunanıstanda lirika özünü arxaika dövründə ifadə etdiyi kimi, e.ə V əsr Afina ədəbi, bədii yaradıcılığın mərkəzi olanda, faciə(traqediya) və məsxərə(komediya) dili ilə danışdı. Faciə xorla,keçi dərisi geyinmiş və Dionisin daimi yoldaşlarını təsvir edən "satir"lar tərəfindən oxunan mahnılardan, difiramlardan yaranmışdı. Satirlərin yaxud "keçilərin" belə xorları, artıq e.ə VII əsrdə, bütün Yunanıstanda mövcud idi. Pisistratın, ümumdövlət Böyük Dionisilər bayramını təsis etməsinin sayəsində, xalqın Dionisi kultu indi artıq rəsmi hökumətin dəstəyinə arxalanmağa başladı.[1] Ən tanınmış faciə yazıçıları: Şekspir, Esxil, Sofokl, Evripid, Jan Rasin. Azərbaycan ədəbiyyatında faciə janrının banisi Nəcəf bəy Vəzirov olmuşdur. Hüseyn Cavid də Azərbaycan ədəbiyyatında yazdığı faciələri ilə dərin iz qoymuşdur. == Ədəbiyyat == История культуры Древней Греции и Рима. Москва "Высшая школа" 1990 səh.
Harem (janr)
Harem (ハーレムもの, hāremumono, "hərəm" sözündən) — poliqamiya və ya məhəbbət üçbucağı ilə xarakterizə olunan anime və manqa altjanrı. Bu altjanrda baş qəhrəman adətən əks cinsin bir neçə nümayəndəsi və ya eşq münasibətində olduğu bir neçə şəxslə əhatə olunur. Harem yuri janrı ilə birləşibsə, o zaman poliqamik münasibətlər qadın haremi və ya seraqliosaya aid edilir. Amma harem yaoy janrı ilə birləşibsə, o zaman poliqamik münasibətlər kişi haremi, tərs harem və ya qyakuharemuya (逆ハーレム) aid edilir. == Struktur == Bütün seriya üçün romantika nadir hallarda əsas diqqət mərkəzində olduğundan haremin strukturu anlaşılmazdır. Gözəçarpan səciyyəvi xüsusiyyət qızlardan və ya oğlanlardan ibarət qrupun baş qəhrəmanı müşayiət etməsidir. Xüsusi hallarda baş qəhrəmanla nikahsız yaşayırlar. Haremdə azı iki personajın baş qəhrəmana qarşı marağı olmalıdır. Harem janrı çox vaxt eççi janrı ilə əlaqədə olur. Əsasən baş qəhrəmanın oğlan olduğu haremlərə üstünlük verilir.
Janr rəssamlığı
Janr rəssamlığı (ing. Genre Painting) — rəssamların, xüsusən də gündəlik həyatda müəyyən bir sahə və ya bir janr mövzusundakı rəsmləri. Bu janrın sənətçiləri bazar yerlərindən, interyerlərdən, meyxanalardan, partiyalardan və küçələrdən insan mənzərələrini təsvir etdilər. Rəssamın sözlərinə görə, rəsmlər real, xəyali və ya romantik ola bilər. == Tarixi == Janr rəssamlığı nümunələri vermiş ən vacib rəssamlardan biri də həyatı haqqında kiçik təfərrüatları bilinən Flamand rəssamı Pieter Bruegeldir (1525–1569). Ernst Hans Gombrich, Bruegel'in bir vətəndaş olduğunu iddia etdi, çünki kəndlər və kəndlilər mövzusunda hazırcavab əsərlər hazırladı. Bunun səbəbi, sənətkarın çağında cahil ölkə insanlarını əyləncə vasitəsi olaraq görmək ənənə olması idi. Gombrichin fikrincə, Bruegelin kəndlilərə baxışı Şekspirin fikirlərinə çox bənzəyirdi. Bruegel kənd həyatını və orada yaşayan insanları açıq şəkildə izah edə bildi, beləliklə şən, lakin ağlasığmaz rəsmləri ilə onu izləyən Flamand rəssamları üçün yeni bir yer açdı. XVII əsrdə dini islahatı həyata keçirən Hollandiya böyük rifaha qovuşdu.
Nikki (janr)
Nikki (日記, azərb. "gündəlik"‎) – ənənəvi Yaponiya ədəbiyyatında janr. Yüksək ədəbi dəyərə malik gündəliklər və ya gündəlik formasında olan hekayələrdən ibarətdir. == Tarixi == === İlk dövrlər === Yaponiyada ilk gündəliklər Çindəki rəsmi hökumət gündəlikləri əsasında formalaşmışdır. Çində rəsmilər imperatorun hərəkətlərini və dediklərini qeyd etmək üçün gündəliklərdən istifadə edirdilər. Bu ilk gündəliklər VII əsrdə Ritsuryo sisteminin qurulmasından sonra dövlət əhəmiyyətli və siyasi hadisələri təsvir edən rəsmi qeydlərə çevrilmişdir. Onlar Çin dilində yazılırdılar. Heyan dövründən etibarən hökumət rəsmiləri şəxsi gündəliklər yazmağa başlamışdırlar. Onlar şəxsi gündəliklərdə gördükləri işləri və onları sarayda narahat edən şeyləri qeyd edirdilər. Bu cür şəxsi gündəliklər çincə və ya yaponlaşdırılmış çincədə yazılırdı.
Nü (janr)
Nü (fr. nudite) — bu incəsənət janrı insanın çılpaq bədəninin gözəlliyini göstərir.
RKO (janr)
Rol videooyunu (abr. RVO, ing. Role-playing video game; adətən rol oyunu adlanır, ing. Role-playing game, abr. RPG) və ya Rol kompüter oyunu (abr. RKO, ing. Computer role-playing game, abr. CRPG) — oyunçunun ətraflı şəkildə hazılanmış bir dünyada bir və ya bir neçə personajın hərəkətlərini idarə etdiyi videooyun janrı. Rol videooyunlarının əksəriyyətinin mənşəyi stolüstü rol oyunlarına əsaslanır və demək olar ki, eyni terminologiyadan, mövzudan və mexanikalardan istifadə edir. Janrın stolüstü rol oyunlarıyla olan digər əsas bənzərliklərinə təkmilləşdirilmiş süjet elementləri, oynanıla bilən personajın inkişaf edilməsi, mürəkkəbliyi, eləcə də yenidən oynanıla bilərliyi və daldırıcı xarakteristikası daxildir.
RPG (janr)
Rol videooyunu (abr. RVO, ing. Role-playing video game; adətən rol oyunu adlanır, ing. Role-playing game, abr. RPG) və ya Rol kompüter oyunu (abr. RKO, ing. Computer role-playing game, abr. CRPG) — oyunçunun ətraflı şəkildə hazılanmış bir dünyada bir və ya bir neçə personajın hərəkətlərini idarə etdiyi videooyun janrı. Rol videooyunlarının əksəriyyətinin mənşəyi stolüstü rol oyunlarına əsaslanır və demək olar ki, eyni terminologiyadan, mövzudan və mexanikalardan istifadə edir. Janrın stolüstü rol oyunlarıyla olan digər əsas bənzərliklərinə təkmilləşdirilmiş süjet elementləri, oynanıla bilən personajın inkişaf edilməsi, mürəkkəbliyi, eləcə də yenidən oynanıla bilərliyi və daldırıcı xarakteristikası daxildir.
RVO (janr)
Rol videooyunu (abr. RVO, ing. Role-playing video game; adətən rol oyunu adlanır, ing. Role-playing game, abr. RPG) və ya Rol kompüter oyunu (abr. RKO, ing. Computer role-playing game, abr. CRPG) — oyunçunun ətraflı şəkildə hazılanmış bir dünyada bir və ya bir neçə personajın hərəkətlərini idarə etdiyi videooyun janrı. Rol videooyunlarının əksəriyyətinin mənşəyi stolüstü rol oyunlarına əsaslanır və demək olar ki, eyni terminologiyadan, mövzudan və mexanikalardan istifadə edir. Janrın stolüstü rol oyunlarıyla olan digər əsas bənzərliklərinə təkmilləşdirilmiş süjet elementləri, oynanıla bilən personajın inkişaf edilməsi, mürəkkəbliyi, eləcə də yenidən oynanıla bilərliyi və daldırıcı xarakteristikası daxildir.
Ədəbi janr
Ədəbiyyat janrlarını — əvvəlcə ikiyə ayırmaq mümkündür. Birincisi şifahi ikincisi yazılı. Yazılımüəyyən bir ölçü və qəlib əsas alınaraq çıxarılmış ədəbiyyat əsərləridir. Ya da qısaca bütün şeir və poetik mətnlərdir. Heca vəzni kimi müəyyən bir qalıb və ölçü qayğısı əsas götürülərək yazılır. Şifahi isə sərbəst, ölçüsüz düz yazıdır. Yazılı ümumiyyətlə bütün şeir növlərini əhatə edir. Şifahi isə ədəbiyyatın şeir xaricindəki bütün formalarını.
Triller (janr)
Triller — ədəbiyyatda, filmlərdə, videooyunlarda və televiziyalarda istifadə olunan janrdır. Narahatlıq, gərginlik və təşviş hissləri bu janrın əsas elementləri hesab olunur. Bu janrın əsas alt janrı (sub janr) isə psixoloji triller janrı hesab olunur. Con Kennedinin qətli hadisəsindən sonra siyasi triller və paranoyya triller janrları özlərinə həddindən artıq populyarlıq qazanmışdırlar. Triller filmlərinin ən yaxşı nümunələrindən bəzilərini triller (gərginlik) elementlərindən ustalıqla istifadə edən Alfred Hiçkok çəkmişdir. Triller janrı əsasən tamaşaçını film boyu daimi həyəcan içində saxlayaraq onu müəyyən əhval-ruhiyyələrə girməyə sövq edir. Bunlar yüksək səviyyədə gözləmə və ya ümid etmə, qərarsızlıq, narahatlıq, həyəcan, gərginlik və dəhşət kimi hisslərdirlər. Bu janrda qırmızı siyənək (ing. red herring) və Klifhanger (ing. Cliffhanger) kimi ədəbi üsullardan müntəzəm olaraq istifadə olunur.
Peplum (janr)
Peplum (qədim yunan dilindən πέπλος, πέπλον - paltar, geyim, latın peplum; ingilis qılınc və sandal - “qılınc və sandal”, almanca Sandalenfilm) tarixi kino janrı olub, aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur: qədim və ya bibliya səhnələrindən istifadə; uzun film müddəti (çox vaxt iki saatdan çox); miqyas: döyüş səhnələri, panoramik tipli uzun kadrların bolluğu. Peplum janrında çəkilən filmlər 2 saatdan çox davam edir. Çox mürəkkəb süjet xəttinə sahib olan bu filmlər həyatda baş vermiş hadisələri əks etdirir. == Tarixi == 1950-1960-ci illərdə Amerika kinosunda peplum janrında çəkilən filmlərə üstünlük verirdilər və bu filmlər tam populyarlığın zirvəsində idi. 1963-cü ildə çəkilən Kleopatra (film, 1963) Elizabet Teylor ilə birlikdə klassik peplumlar dövrünün tənəzzülünün başlanğıcını qeyd etdi. Dəhşətli dərəcədə bahalı film, dörd Oskar almasına baxmayaraq, həm tənqidçilər, həm də tamaşaçılar tərəfindən, əsasən süjetinin uzunluğuna görə soyuqqanlılıqla qarşılandı. == 2000-2010-cu illərdə canlanma == 2000-ci ildə Oskar mükafatı Qladiator (film, 2000) filminin zəfərinə çevrildi, bu film öz əsas xüsusiyyətlərinə əsaslanaraq peplum tərifinə uyğun gəlir. 2004-cü ildə Troya müharibəsi (Troya (film), Makedoniyalı İsgəndər (“İsgəndər”) və Roma İmperiyasının süqutundan (“Kral Artur”) bəhs edən böyük büdcəli filmlər də poplin janrının nümunələridir.
Epik-lirik janr
Epik-lirik janr — Ədəbiyyatşünaslıqda buna qarışıq janr (epik və lirik) da deyilir. == Məzmun == Elə bədii əsərlər var ki, orada həm epik lövhələrlə, hadislərin təhkiyə yolu ilə verilməsinə, həm də şairin (lirik qəhrəmanın) bu və ya digər obraza, hadisəyə, əşyaya, təbiətə lirik münasibətinə təsadüf olunur. Əvvəldən axıra qədər həyat hadisələrinin müəyyən bir süjet əsasında təsviri ilə şairin daxili duyğularının ifadəsi üzvi şəkildə birləşir, iki növ (epik və lirik növlər) bir-birilə demək olar ki, qaynayıb qarışır. Buna görə də bu cür əsərlər qeydsiz-şərtsiz bir janra (ya epik, ya da lirik janra) daxil olmur. Belə əsərlər xüsusi bir janr təşkil edərək epik-lirik növ adlanır. Ədəbiyyatşünaslıqda buna qarışıq janr da deyilir. Ayrı-ayrı poemalarda hadisənin epik təsviri ilə lirik tərənnümün nisbəti müxtəlifdir. Bəzi əsərlərdə təhkiyə, bəzilərində isə tərənnüm üstün olur. Hadisələrin epik təsviri üstünlük təşkil edən əsər epik-lirik əsər adlanır. Məsələn, Məhəmməd Füzulinin "Leyli və Məcnun" poeması epik-lirik əsərdir.
Faciəvi komediya (janr)
Faciəvi komediya — film janrlarından biri. Belə filmlər adətən izləyicini həm güldürür, həm də düşündürür. Belə filmlərdə komediya ilə yanaşı faciə də yaşanır. həm komediya, həm də faciə əlamətləri olan dramatik bir əsər. Geniş mənada — gülməli və faciəli (kiçik) birləşdirən hər hansı bir ədəbiyyat, səhnə və vizual sənət sahəsi. == Tarixi == Faciəvi komediyanın xüsusiyyətləri Evripiddə mövcud idi; bir janr olaraq, tragikomediya qədim Romada geniş yayılmış, uzun müddət unudulmuş və yalnız İntibah dövrünün sonunda yenidən canlanmışdır. Şair və nəzəriyyəçi Battista Quarini 1601-ci ildə Tragikomik şeir məcmuəsində (it. Compendio clella poesia tragicomico) yazırdı: Faciəvi komediya yazarı, yüksək səviyyəli qəhrəmanların faciəsindən götürür, lakin böyük hadisələri deyil, inandırıcı, lakin tarixi bir hekayə xəttini deyil, hisslərin həyəcanını, lakin onların şokunu, zövqünü (faciəyə xas olan) deyil, qaranlığını deyil, təhlükə, ancaq ölüm olmadan; komediyadan gülür, amma həddindən artıq deyil, təvazökar əyləncə, uydurma komplikasiyalar, xoşbəxt sonluq, amma əsasən komik əhval. Kinonun inkişafı ilə (Çarlz Çaplindən başlayaraq) faciəvi komediya, komediya texnikasını faciəli (dramatik) məzmunla birləşdirən kinematik əsərlər, melanxolik qeydlər kimi başa düşülməyə başladı. Pantomimada, sirk sənətində faciəvi komediya obrazları yaratmağın tanınmış ustaları vardır.