I
сущ. националист (приверженец национализма)
II
прил.
1. националистический. Millətçi siyasət националистическая политика
2. националистский. Millətçi qruplar националистские группы
Millətçi
Millətçilik (XX əsrin əvvəllərində milliyyətpərvərlik) ― müəyyən bir millətin maraqlarını müdafiə edən, xüsusilə həmin millətin öz vətəni üzərindəki suverenliyini qoruması və ya qazanması üçün mübarizə aparan ideologiya və ya hərəkat.
Millətçilik hər bir millətin kənar müdaxilədən (öz müqəddəratını təyin etmə) azad olaraq özünü idarə etməsini, bir millətin qurumsal struktur üçün təbii və ideal bir əsas olduğunu, millətin siyasi gücün yeganə haqlı mənbəyi olduğunu (xalq suverenliyi) müdafiə edir. Bundan əlavə, millətçilik mədəniyyət, dil, din, siyasət və ortaq tarixə inanc kimi paylaşılan sosial xüsusiyyətlərə əsaslanaraq, tək bir milli kimlik yaratmağı və ya həmin kimliyi davam etdirməyi, milli birliyi və həmrəyliyi dəstəkləməyi hədəfləyir. Buna görə də, milliyətçilik millətin qəbul edilmiş mədəniyyətini qorumağa və inkişaf etdirməyə çalışır və mədəni canlanmalar millətçi hərəkatlarla əlaqələndirilir. Milliyətçilik həmçinin, milli nailiyyətləri qürur mənbəyi kimi təşviq edir və vətənpərvərliklə yaxın əlaqələrə sahibdir. Milliyətçilik tez-tez digər ideologiyalarla birləşə bilir. Bunlara misal olaraq konservatizmi (milli konservatizm) və ya sosializmi (sosialist millətçiliyi) göstərmək olar.
Tarix boyunca insanlar öz qohumluq əlaqələrinə, adət-ənənələrinə, territorial rəhbərliklərinə və öz ətənlərinə müəyyən qədər bağlı olsalar da, milliyətçilik XVIII əsrin sonuna qədər geniş yayılmış konsepsiya ola bilmədi. Millətçiliyin mənşəyini və əsasını anlamaq üçün üç paradiqma mövcuddur. Primordializm (perennializm) hər zaman millətlərin mövcud olduğunu və millətçiliyin təbii bir fenomen olduğunu irəli sürür.
Azərbaycan millətçiliyi
Azərbaycan milliyətçiliyi və ya Azərbaycançılıq — Azərbaycanlıların millət olmasının iddiası və azərbaycanlıların mədəni birliyinin təbliğ fikridir. Azərbaycanda millətçiliyin formalaşması prosesi XIX əsrin ikinci yarısından başlamışdır. Azərbaycançılıq fikirlərini əsasən XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanın ideoloqları, qurucuları müəyyənləşdirmiş və bu fikirlərin nəticəsi olaraq Azərbaycan xalqları ilə birgə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti adında dövlət qurmuşlar. Azərbaycanda millətçilik məzmunu və əhəmiyyətinə görə liberal millətçilik olmuşdur. Bunu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xarici və daxili siyasətində aydın görmək olardı. Onun daxili siyasəti şəxsiyyətin azadlığı, bərabərlik, həmrəylik və plüralizm prinsiplərinə əsaslanırdı.
== Azərbaycan milliyətçiliyinin ideologiyası ==
Azərbaycançılıq fikirlərini əsasən XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanın ideoloqları, qurucuları müəyyənləşdirmiş və bu fikirlərin nəticəsi olaraq Azərbaycan xalqları ilə birgə Azərbaycan Cümhuriyyəti adında dövlət qurmuşlar. Filosof Etibar Nəcəfova görə, Rusiya imperiyasına qarşı Azərbaycan xalqının mübarizəsi Azərbaycanda millətçiliyin əsas hərəkətverici qüvvəsi idi. Bundan əlavə, filosofun fikrincə, mütərəqqi rus və avropalı nəzəriyyəçi və dövlət xadimlərinin ideyaları Azərbaycanda millətçiliyin formalaşması prosesinə cox böyük təsir etmişdi. Qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycan millətçiliyinin təmsilçilərinin əksəriyyəti Rusiya və Avropada təhsil almışdılar.
Ağ millətçilik
"Ağ millətçilik" termini "ağ irqin hakimiyyəti" ifadəsi üçün bir evfemizm olaraq ortaya çıxmışdır. Ağdərili insanların digər irqlərdən daha yaxşı olduğuna və buna görə cəmiyyətdə üstünlük təşkil etməsinə inam deməkdir, Defamasiya və Ekstremizmə Qarşı Mərkəzin direktoru Oren Siql bunu belə izah edir.
Bu inanclara sahib olan insanlara ultra-sağ, "Indentarians" və irqi realistlər də deyilir. Ancaq bu, yalnız köhnə ksenofobiya üçün yeni bir ad, bir rebrendinqdir.
"Ultra-sağ" termini Milli Siyasət İnstitutunun prezidenti (ağ irqin üstünlüyü tərəfdarı olan bir ekspert və analitik mərkəzi) və redaktoru Richard Spenser tərəfindən tərtib edilmişdir Radix jurnalı. O deyir: "Mən "ağ millətçi" ifadəsini özümə münasibətdə istifadə etmirəm. "Çox sağ" termini xoşuma gəlir. Açıqlığı var. O başa düşüləndir. Fərqli baxımdan yanaşırıq."
Ku Klux Klan və neonasistlər də ağ irqin üstünlüklərinə sadiqdirlər.
Ağdərili millətçiliyi
"Ağ millətçilik" termini "ağ irqin hakimiyyəti" ifadəsi üçün bir evfemizm olaraq ortaya çıxmışdır. Ağdərili insanların digər irqlərdən daha yaxşı olduğuna və buna görə cəmiyyətdə üstünlük təşkil etməsinə inam deməkdir, Defamasiya və Ekstremizmə Qarşı Mərkəzin direktoru Oren Siql bunu belə izah edir.
Bu inanclara sahib olan insanlara ultra-sağ, "Indentarians" və irqi realistlər də deyilir. Ancaq bu, yalnız köhnə ksenofobiya üçün yeni bir ad, bir rebrendinqdir.
"Ultra-sağ" termini Milli Siyasət İnstitutunun prezidenti (ağ irqin üstünlüyü tərəfdarı olan bir ekspert və analitik mərkəzi) və redaktoru Richard Spenser tərəfindən tərtib edilmişdir Radix jurnalı. O deyir: "Mən "ağ millətçi" ifadəsini özümə münasibətdə istifadə etmirəm. "Çox sağ" termini xoşuma gəlir. Açıqlığı var. O başa düşüləndir. Fərqli baxımdan yanaşırıq."
Ku Klux Klan və neonasistlər də ağ irqin üstünlüklərinə sadiqdirlər.
Banal millətçilik
Banal millətçilik — insanlar arasında milli aidiyyat hissini paylaşan millətin günlük təsvirləri.
== Mahiyyəti ==
Termin, Maykl Billigin 1995-ci ildəki yayımlanan eyni adlı kitabından törədilmişdir və məqsəd tənqid olaraq qəbul edilməsi idi. Konsepsiya, xüsusilə siyasi coğrafiya nizamı daxilində, 1990-ci illərdə yayımlanmasında bu tərəfə elmi fikirlərin davam etməsi ilə son dərəcə təsir edici olmuşdur. Günümüzdə bu termin əvvəla kimlik formalaşması və geopolitik-akademik mübahsələrdə istifadə olunmaqdadır.
== Nümunələri ==
Banal millətçilik nümunələri günlük həyatımızda bayraqlar, idman qarşılaşmaları, milli mahnılar, pul simvolları, populyar ifadələr və zərb-məsəllər, vətənpərvər klublar, milli mətbuatda söz vurulan birliklərin qurulması, yəni hava xəbərləri, qrup və bölünmələr kimi hadisələrin "yerli" və "xarici" xəbərlər adı ilə verilməsi kimi hadisələrdə özünü göstərir. Bu simvolların çoxu davamlı təkrarlanan olduqları və demək olar ki, şüraltında yerləri olmadıqları üçün daha təsirlidirlər. Banal millətçilik daha çox məktəblər kimi dövlət qurumları vasitəsilə yaradılmaqda və yayılmaqdadır.
Burjua millətçiliyi
Marksizmdə burjua millətçiliyi hakim siniflərin insanları sinif müharibəsi başlatmaqdan yayındırmaq üçün insanları qəsdən milli, irq, etnik və ya dinə görə ayırmaq təcrübəsidir. Hakim siniflərin fəhlə sinfinin onlara qarşı birləşməsinin qarşısını almaq üçün istifadə etdiyi "parçala və qalib gəl" strategiyası kimi qiymətləndirilir (marksist şüarı belədir: "Bütün ölkələrin zəhmətkeşləri, birləşin!").
== Ölkələr ==
=== Sovet İttifaqı ===
Oktyabr inqilabından sonra bolşevik hökuməti milli siyasətini (yerliləşdirməni) marksizm prinsipləri əsasında qurdu. Bu prinsiplərə görə, bütün millətlər sonda yox olmalıdır və millətçilik burjua ideologiyası hesab olunurdu.
Leonid Brejnev SSRİ-nin yaranmasının 50 illiyinə həsr olunmuş məruzəsində vurğulamışdı: "Buna görə də kommunistlər və bütün sosializm mübarizləri hesab edirlər ki, milli məsələnin əsas tərəfi milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq zəhmətkeşlərin birləşməsidir.
Dini millətçilik
Dini millətçilik — millətçiliyin müəyyən bir dini inanc və ya doğma ilə olan əlaqəsidir.
== Mahiyyəti ==
Bu əlaqə iki yerə ayırıla bilər:
Din siyasəti
Dinin siyasət üzərindəki təsiri
Paylaşılan bir din millətin vətəndaşları arasında ortaq bir əlaqə olan birlik duyğusuna əlavə dəyər yükləyir. Dinin digər bir siyasi tərəfi, bəzi hallarda paylaşılan etnik mənsubiyyət, dil və ya kültür kimi milli kimliyi dəstəkləməsidir.
== Xristianlıq və millətçilik ==
Xristian millətçilər xristianlıq qanunlarını keçərək, daxili siyasıtə daha çox diqqət ayırırlar. Birləşmiş Krallıqda Xristian millətçiliyi mühafizəkar olmağa daha meyillidirlər. XX əsrin ilk yarısındakı müharibələr dövründə xüsusi olaraq müxtəlif Avropa ölkələrində siyasi görüşlərin sağ cinahında dini millətçilik və ya din millətçiliyinin (klero-millətçilik və ya kretizm-millətçiliyi) müəyyən radikallaşmış formaları ortaya çıxırdı. Polşada millətçilik hər zaman Katolik kilsəsinə bağlı olmuşdur. Polşa Milli Dirilməsi kimi qruplar, Vielka Polska Katolicka (Böyük Katolik Polşa) kimi şüarlardan istifadə edirlər, cinsi azlıq evliliklərinin və abortun qanuniləşdirilməsinə şiddətlə qarşı çıxırlar. Radio Maryja ilə əlaqəli mühafizəkar dini qruplar, əsasən millətçi və anti-semit mövqelərinə görə günahlandırılırlar. Şərqi Ortodoks və milli Ortodoks Kilsələrinə ortaq olaraq bağlılıq ilə xarakterizə olunan dini millətçilik, bir çox Şərqi Avropa ölkəsində və Rusiya Federasiyasında var.
Erməni millətçiliyi
Erməni millətçiliyi, müasir dövrdə Mixail Çamçıyanın romantik millətçiliyinə əsaslanır və ümumi olaraq Erməni mübarizəsi olaraq formalaşdırılmış azad, müstəqil və birləşmiş bir Ermənistanın yaradılması olaraq ifadə olunur. Erməni milli oyanışı 1880-ci illərdə Osmanlı imperiyası dövründəki millətçiliyin ümumi yüksəlişi dövründə formalaşdı. Rusiya imperiyasında yaşayan ermənilərə mühüm təsir etdi. Erməni kilsəsi başda Mıkırtıç Xrimyan kimi liderlərlə erməni millətçiliyinin əsas müdafiəçisi olmuşdur. Müasir Ermənistan və erməni sosial bazasının daha qarmaqarışıq hala gəlməsi, Erməni mübarizəsinin siyasi təsirini gedərək azaltmış və liberal bir millətçilik olaraq modellənən bir erməni millətçiliyinə doğru sürüşmüşdür. Digər yandan, Erməni diasporu iqtisadi mənfətdən əlavə assimiliyasiya təhdidini qoruyan "diaspor millətçiliyinə" sahibdir,
== Osmanlı dövründə erməni oyanışı ==
Tənzimat dövründə edilən reformların bir nəticəsi olaraq qeyr-müsəlman azlıqların Osmanlı imperiyası içindəki vəziyyəti mühüm ölçüdə dəyişdi. İlk reformlar ümumilikdə Osmanlı imperiyasının strukturunu və sistemini dəyişdirərək həyata keçirilmişdir. Bunun birlikdə Krım müharibəsi dövründə Osmanlı imperiyasını Rusiya imperiyasına qarşı dəstəkləyən böyük güclərin tədbiq etdiyi diplomatik təzyiqlərin bir nəticəsi olaraq, 1856-cı ildə qeyri-müsəlman Osmanlı imperiyası əhalisinə müsəlman vətəndaşlarla eyni haqların verilməyə çalışıldığı reformlar edildi. Qeyr-müsəlmanlar üzərindəki cizyə vergisi ləğv edildi, həmçinin hərbçi olmalarına icazə verildi və öz məktəblərini açmalarına şərait yaradıldı.
Bu yeni və nisbətən liberal mühit altında bir çox erməni məktəbləri Osmanlı imperiyası ərazisi boyunca açıldı.
Erməni millətçilərinin terrorizmi
Erməni terrorizmi — erməni millətçi qruplarının və təşkilatlarının sistematik təhdid və fərdi intiqam aktlarından biri. Erməni terrorizmi mütəşəkkil və yaxşı təşkilatlanmış bir terrorizm olmaqla, beynəlxalq terrorizminin geniş qanadı və şəbəkəsidir.
"Erməni terrorizmi" termini ilk dəfə ABŞ-də 1982-ci il avqust ayında nəşr olunan ABŞ Dövlət Departamentinin aylıq bülletenində rəsmən istifadə edilmişdir.
== Zəmin ==
Erməni terrorizminin təşkilatlanması "erməni məsələsi" deyilən məsələnin yaranması ilə bağlı olmuşdur.
== Tarixi ==
Osmanlı İmperiyasında erməni terrorizminin inkişafında onun əsasən Suriya və Livanda, eləcə də ABŞ-də yaşayan erməni tacirləri ilə əlaqəsi və xarici kapitalın axını da məlum rol oynamışdı.
Etnik millətçilik
Etnik millətçilik və ya mikro millətçilik, milli kimliyi yaradan, mədəniyyət, tarix və məqsəd birliyi kimi hakim mədəni ünsürlərin yaratdığı milli biz şüru yerinə, etnik birlik kimi biz şürunu mənimsəyən etnosentrik millətçilik növüdür.
Hakim mədəniyyətin də bir etnik qrup kimi düşünülməsi lazım olduğu fikrini müdafiə edir. Azlıq mədəniyyətlərinin inkarı və asimiliyasiyası etnik millətçilik hisslərinin inkişafında mühüm bir təsir kimi qəbul edilir.. Özünü sosial bağlarla və ortaq mədəniyyətlə tərif edən, bütünləşdirici təbiətə sahib olan kültürəl millətçilikdən ayrılır.
== Etnik millətçi düşüncələr ==
Millət dövlət strukturunun həyati əhəmiyyətli ünsürlərindən biri ölkə sərhədləri içində tək milli mədəniyyətin var olmasıdır. Ulus dövlətlərdə hakim milli mədəniyyətin xaricində qalanlar dəstəklənməz və eyni zamanda da məcburi şəkildə ortadan qaldırılmazlar. Milli mədəniyyət ilə qaynaşmazlıq halında ötəkiləşən mədəniyyətlər ana millətdən qopmağa qədər gedə bilərlər. Ernest Gellnerə görə mərkəzi rejimdən başqalaşan mədəniyyətlərin iki seçimi vardir: assimiliyasiya və ya öz millətçiliyini yaratmaq. Çoz etnik azlıqlarda daha çox qarşımıza çıxan assimiliyasiyadır ancaq getdikcə bəziləri milli dövlət daxilində hüquqi bir haqq qazanma mübarizəsinə qoşulmaqdadır. Tək mədəniyyətli milli dövlətlərdə bir azınlıq mədəniyyəti hakim milli mədəniyyəti rədd edərsə ayrı bir millət olma istəyini ortaya qoyar.
Kollektivist millətçilik
Kollektivist millətçilik — Risorgimento millətçiliyinə qarşı bir millətçilik tipidir.
== Mahiyyəti ==
Hər nə qədər Risorgimento millətçiliyi bir millətin liberal bir dövlət qurma cəhdlərinə (məsələn İtaliyada Risorgimento və XIX əsrdə Yunanıstan, Almaniya və Polşadakı oxşar hərəkatlar, liberal millətçilikdə Amerikan milətçiliyi olduğu kimi) qarşılıq gəlsə də kollevtivist millətçilik bir millət müstəqillik qazandıqdan və dövlət qurduqdan sonra ortaya çıxır. Nasist Almaniyası və faşist İtaliyası, Alter və Brauna görə, kollektivist millətçilik nümunələridir. Kollektivist millətçilik xarakteri göstərən bəzi xüsusiyyətlər fərdiyyətçiliyə qarşı olması, dövlətçilik, radikal ektremizm və aqressif imperialist militarizmdır.
Kollektivist millətçilik, müstəqillik mübarizəsi yolu ilə güclü hərbi dəyərlərin oturuşduğu və müstəqillik qazanıldıqdan sonra güclü hərbi sistemin yeni dövlətin təhlükəsizliyi və inkişafı üçün mütləq olduğu düşünülən ölkələrdə ortaya çıxır. Bundan başqa bu cür müstəqillik mübarizəsinin uğuru ifrat millətçiliyə yol aça biləcək milli üstünlük hisslərinin yaranmasına təsir edə bilər.
Kollektivist millətçi dövlət totalitardır və hökumət ya da dövlət çox zaman bütün tərəflərini təzyiq altında tutur. Mussolininin İtaliyası belə bir cəmiyyətin ilk nümunəsi hesab oluna bilər. Kollektivist millətçiliyə daha çox faşizmin olduğu yerlərdə rast gəlinir.
== Kökü ==
Kollektivist millətçilik fransız millətçisi və yazıçısı Carlz Maurrasın "Gerçək bir millətçi öz ölkəsini hər şeydən üstün tutar" sözü ilə ortaya atdığı nationalisme intégral ifadəsindən gəlir.
Millətçilik
Millətçilik (XX əsrin əvvəllərində milliyyətpərvərlik) ― müəyyən bir millətin maraqlarını müdafiə edən, xüsusilə həmin millətin öz vətəni üzərindəki suverenliyini qoruması və ya qazanması üçün mübarizə aparan ideologiya və ya hərəkat.
Millətçilik hər bir millətin kənar müdaxilədən (öz müqəddəratını təyin etmə) azad olaraq özünü idarə etməsini, bir millətin qurumsal struktur üçün təbii və ideal bir əsas olduğunu, millətin siyasi gücün yeganə haqlı mənbəyi olduğunu (xalq suverenliyi) müdafiə edir. Bundan əlavə, millətçilik mədəniyyət, dil, din, siyasət və ortaq tarixə inanc kimi paylaşılan sosial xüsusiyyətlərə əsaslanaraq, tək bir milli kimlik yaratmağı və ya həmin kimliyi davam etdirməyi, milli birliyi və həmrəyliyi dəstəkləməyi hədəfləyir. Buna görə də, milliyətçilik millətin qəbul edilmiş mədəniyyətini qorumağa və inkişaf etdirməyə çalışır və mədəni canlanmalar millətçi hərəkatlarla əlaqələndirilir. Milliyətçilik həmçinin, milli nailiyyətləri qürur mənbəyi kimi təşviq edir və vətənpərvərliklə yaxın əlaqələrə sahibdir. Milliyətçilik tez-tez digər ideologiyalarla birləşə bilir. Bunlara misal olaraq konservatizmi (milli konservatizm) və ya sosializmi (sosialist millətçiliyi) göstərmək olar.
Tarix boyunca insanlar öz qohumluq əlaqələrinə, adət-ənənələrinə, territorial rəhbərliklərinə və öz ətənlərinə müəyyən qədər bağlı olsalar da, milliyətçilik XVIII əsrin sonuna qədər geniş yayılmış konsepsiya ola bilmədi. Millətçiliyin mənşəyini və əsasını anlamaq üçün üç paradiqma mövcuddur. Primordializm (perennializm) hər zaman millətlərin mövcud olduğunu və millətçiliyin təbii bir fenomen olduğunu irəli sürür.
Resurs millətçiliyi
Resurs millətçiliyi hökumətin və cəmiyyətin ölkə daxilində yerləşən təbii ehtiyatlara nəzarətə malik olma tendensiyasıdır. Resurs millətçiliyi transmilli korporasiyaların maraqlarına zidd ola, həmçinin ölkənin inteqrasiya meyllərinin qarşısını ala bilər.
Romantik millətçilik
[[Fayll:Eugène Delacroix - La liberté guidant le peuple.jpg|thumb|1830-cu il Fransız İnqilabına həsr olunmuş Xalqa Yol Göstərən Azadlıq şəkli, rəssamı Ejen Delakrua, həmçinin millət vəkili də olmuşdur.
]]
Romantik millətçilik (milli romantizm, təbii millətçilik, kimlik millətçiliyi), dövlətin siyasi legitimliyini idarə etdiyi millətçiliyin təbii bir nəticəsi olaraq törətdiyi millətçilik növüdür. Bu, uyqulamanın xüsusi formasına bağlı olaraq, öz mədəniyyətində doğulanlara qarşı ibtidai ulus, dil, mədəniyyət, din və adətləri əhatə edir. Bu millətçilik növü dövlətin üstdən aşağıya doğru legitimliyini dəyərləndirən, varlığını legitimləşdirən bir hökmdar ya da başqa bir idarəçilikdən gələnə sülalə ya da imperial hegomoniya nəticəsində ortaya çıxdı. Aşağıya doğru yayılan bu gün sonda bir Tanrı ya da Tanrıdan qaynaqlanan ola bilər (Monarxların tanrısal haqqı və Tianminqə baxın).
Romantizmin əsas mövzuları və ən qalıcı mirası arasında, romantik millətçiliyin mədəni iddiası, Maarifçilik dövrü sonrası sənət və siyasi fəlsəfədə mərkəzi yer olmuşdur. Milli dillərin və folklorun inkişafına, yerli adətlərin və ənənələrin mənəvi dəyərinə fokslanaraq, Avropanın xəritəsini yenidən çəkən və millətlərin öz taleyini təyin haqqına çağıran hərəkətlərə, ən erkən həyəcanlarından millətçilik romantiklikdə rolları, ifadələri və anlamları müəyyən edən ən önəmli mövzulardan biridir.
Tarix baxımından Avropada, romantik millətçilik üçün əsas il 1848-ci ildir, qitəyə inqilabçı bir dalğa yayıldı, müxtəlif parçalanmış bölgələrdə (İtaliya kimi) və ya çox millətli dövlətlərdə (Avstriyua-Macarıstan imperiyası kimi) xeyli sayda millətçi inqilabi hərəkatlar meydana çıxdı.
Ukrayna Millətçiləri Təşkilatı
Ukrayna Millətçiləri Təşkilatı (ukraynaca: Организація українських националистив, Rom: Orqanizatsiya ukrayinskix natsionalistiv) Ukraynanın millətçi siyasi təşkilatıdır. Təşkilat 1929-cu ildə Vyanada yaradılıb və ilk dəfə Ukrayna Hərbi Təşkilatı, kiçik radikal sağçı qruplar və Dmitro Dontsov, Yevhen Konovalets, Mikola Stoborski kimi sağçı Ukrayna millətçiləri və ziyalıları arasında bir ittifaq kimi yaranmışdır. Təşkilatın məqsədi Polşa, Çexoslovakiya və Rusiyadakı etnik ukraynalıların ərazilərində xarici və daxili düşmənlərə qarşı zorakılıq və terror yolu da daxil olmaqla bütün yollarda daxil olmaqla müstəqil Ukrayna dövləti yaratmağa çalışmaq idi.
İfrat millətçilik
Ultranasionalizm — İfrat millətçilik "insanların maraqlarını bir dövlət və ya digərləri üzərində təşviq edən ifrat millətçilik" və ya "öz millətinə həddindən artıq sədaqət"dir.
Gürcü millətçiliyi
Gürcü milliyətçiliyi (gürc. ქართული ნაციონალიზმი) — gürcü xalqının millətçiliyi.
== Yaranması ==
Gürcülərin müstəsna olması anlayışı Orta əsrlərə (Con Zosimusun yazılarında göstərildiyi kimi) gedib çıxsa da, müasir gürcü millətçiliyi 19-cu əsrin ortalarında parçalanmış gürcü çarlıqlarının Rusiya tərəfindən ilhaqına reaksiya olaraq ortaya çıxdı. Bu ilhaq gürcülərin müstəqilliyinə son qoysa da, gürcülərə vahid hakimiyyət altında birlik, nisbi sülh və sabitlik gətirdi. Milli dirçəlişi ilk ilhamlandıranlar romantik yazıları vətənpərvərlik mərsiyələri ilə hopmuş aristokrat şairlər idi. Bir sıra uğursuz üsyan cəhdlərindən sonra, xüsusən də 1832-ci il uğursuz çevriliş planından sonra gürcü elitaları Rusiya hakimiyyəti ilə barışdı, milli oyanış çağırışları isə mədəni səylərlə yenidən dəyişdirildi. 1860-cı illərdə Rusiya universitetlərində təhsil almış və Avropa ideyalarına məruz qalmış yeni nəsil gürcü ziyalıları imperiya mərkəzi tərəfindən assimilyasiyaya qarşı milli mədəniyyəti təbliğ edirdilər. İlya Çavçavadze kimi ziyalı şəxslərin rəhbərlik etdiyi proqramlar, zadəganların tənəzzülü və kapitalizmin inkişafı ilə daha çox millətçi rənglər aldı. Bu tendensiyalar Rusiya bürokratiyasının hakimiyyəti və erməni orta sinfinin paytaxt Tbilisidə iqtisadi və demoqrafik üstünlüyünü daha da stimullaşdırdı. Çavçavadze və onun tərəfdarları bütün gürcüləri birliyə çağırır, milli maraqları sinfi və əyalət bölgüsündən üstün tuturdular.
Türk millətçiliyi
Türkiyə milliyətçiliyi və ya türk milliyətçiliyi (türk. Türk milliyetçiliği) — türk xalqını milli, etnik və ya dil qrupu olaraq təbliğ edən və şöhrətləndirən siyasi ideologiya.
Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra Mustafa Kamal Atatürk hakimiyyətə gəlmişdir. O, türk dilini yad təsirdən "təmizləmək" məqsədi ilə dil islahatı həyata keçirmişdir. Atatürk 1935-ci ildən Türkiyənin siyasi və təhsil dairələrində Günəş dil nəzəriyyəsini də təbliğ etmişdir. Hüseyn Cahid Yalçın və Rüfət Osman bəy kimi dövrün türk tədqiqatçıları da erkən şumerlərin prototürk olması fikrini irəli sürmüşlər.
Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli ideologiyalar arasında etnik və ya irqi əsasçılıq və ya milli mistisizmin bir forması olan türkçülük və ya turançılıq, türk milliyətçiliyini islam kimliyi ilə birləşdirən türk-islam sintezi, türk millətini XI əsrdə səlcuqluların Anadolunu fəth etməsindən sonra inkişaf etmiş ayrı bir varlıq hesab edən anadoluçuluq və dünyəvi, vətəndaş milliyətçisi kamalçılıq daxildir.
Atatürk tərəfindən həyata keçirilən Türkiyə Respublikasının quruculuq ideologiyasında milliyyətçilik onun altı əsas sütunundan biri kimi göstərilmişdir.
1930-cu illərdə kamalçılıq onun dedikləri və yazıları əsasında hər şeyi əhatə edən dövlət ideologiyasına çevrilmişdir. Kamalçıların milliyyət tərifi Türkiyə Respublikası Konstitusiyasının 66-cı maddəsinə inteqrasiya edilmişdir.
Türkiyə millətçiliyi
Türkiyə milliyətçiliyi və ya türk milliyətçiliyi (türk. Türk milliyetçiliği) — türk xalqını milli, etnik və ya dil qrupu olaraq təbliğ edən və şöhrətləndirən siyasi ideologiya.
Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra Mustafa Kamal Atatürk hakimiyyətə gəlmişdir. O, türk dilini yad təsirdən "təmizləmək" məqsədi ilə dil islahatı həyata keçirmişdir. Atatürk 1935-ci ildən Türkiyənin siyasi və təhsil dairələrində Günəş dil nəzəriyyəsini də təbliğ etmişdir. Hüseyn Cahid Yalçın və Rüfət Osman bəy kimi dövrün türk tədqiqatçıları da erkən şumerlərin prototürk olması fikrini irəli sürmüşlər.
Türkiyə milliyətçiliyi ilə əlaqəli ideologiyalar arasında etnik və ya irqi əsasçılıq və ya milli mistisizmin bir forması olan türkçülük və ya turançılıq, türk milliyətçiliyini islam kimliyi ilə birləşdirən türk-islam sintezi, türk millətini XI əsrdə səlcuqluların Anadolunu fəth etməsindən sonra inkişaf etmiş ayrı bir varlıq hesab edən anadoluçuluq və dünyəvi, vətəndaş milliyətçisi kamalçılıq daxildir.
Atatürk tərəfindən həyata keçirilən Türkiyə Respublikasının quruculuq ideologiyasında milliyyətçilik onun altı əsas sütunundan biri kimi göstərilmişdir.
1930-cu illərdə kamalçılıq onun dedikləri və yazıları əsasında hər şeyi əhatə edən dövlət ideologiyasına çevrilmişdir. Kamalçıların milliyyət tərifi Türkiyə Respublikası Konstitusiyasının 66-cı maddəsinə inteqrasiya edilmişdir.
Vətəndaş millətçiliyi
Vətəndaş millətçiliyi — vətəndaş millətinin dəyəri ətrafında qurulan və siyasi azadlıq, liberal demokratiya, siyasi plüralizm, tolerantlıq, tolerantlıq, bərabərlik və insan hüquqları kimi ənənəvi liberal dəyərlərə sadiq qalan millətçiliyin əhatəli forması.
Vətəndaş millətçiləri milli kimliyin dəyərini müdafiə edərək, insanların mənalı, muxtar həyat sürməsinin zəruri olduğunu və demokratiyaların düzgün fəaliyyət göstərməsi üçün buna ehtiyac olduğunu müdafiə edirlər. Vətəndaş millətçiliyi çox vaxt etnik millətçiliklə ziddiyyət təşkil edir.
Ernest Renan erkən vətəndaş millətçilərindən hesab olunur
== Vətəndaş milləti ==
Vətəndaş milləti — müəyyən bir dövlətdə ortaq vətəndaşlıq ətrafında qurulmuş siyasi kimlikdir. Beləliklə, vətəndaş milləti onun dili və ya mədəniyyəti ilə deyil, vətəndaşlarının dəstəkləməyə söz verdiyi siyasi institutlar və liberal prinsiplər ilə müəyyən edilir. Vətəndaş millətinə üzvlük bu dəyərləri bölüşən hər kəs üçün açıqdır.
Nəzəri olaraq, vətəndaş xalqı və ya dövləti bir mədəniyyəti digərindən üstün tutmağa çalışmır. Alman filosofu Yurgen Habermas iddia edirdi ki, liberal demokratik dövlətdə immiqrantlar qəbul etdikləri ölkənin mədəniyyətinə assimilyasiya edilməməli, ancaq ölkə konstitusiyasının prinsiplərini qəbul etməlidir.
Liberal millətçiliyin daha müasir tərifini Yuli Tamir özünün klassik Liberal Millətçilik kitabında və həmçinin onun daha yeni kitabında “Niyə Millətçilik” kitabında təklif edir. Hər iki kitab iddia edir ki, müasir demokratiyalar xalqın özünü idarə etməyə layiq siyasi varlıq kimi özünü müəyyən etməsinə imkan verən milli çərçivə olmadan yaşaya bilməz.