Çinin dövlət quruluşu

Çinin dövlət quruluşu - 1982-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sistemi.

Çin
中华人民共和国
Bayraq Gerb
Himn: 义勇军进行曲
Paytaxt	Pekin
İdarəetmə forması	Respublika
Sahəsi	Dünyada 3-cü
• Ümumi	9596960 km²
• Su sahəsi (%)	3,8
Əhalisi
• Əhali	1,341 milyard nəfər nəfər (1-ci)
• Sıxlıq	139,6 nəf./km²
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çin kommunist sisteminin idarəetmə üsuluna malik respublikadır. Milli bayram günü olan Çin Xalq Respublikasının yaradılmasının bəyan edilməsi (1949) 1 oktyabrda qeyd olunur. Ölkə Konstitusiyası 1982-ci il 4 dekabrda qəbul edilmişdir.

1982-ci il 4 dekabrda qəbul edilmiş və 1993-cü ildə düzəliş edilmiş dördüncü Konstitusiyaya əsasən Çin - ərazisinin miqyasına baxmayaraq unitar dövlətdir. Ölkə inzibati məqsədlə 22 əyalətə, Tibet də daxil olmaqla 5 muxtar vilayətə və dörd bələdiyyəyə bölünür. Hər bir əyalət yerli əhalinin seçkili Konqresinin və yerli Hökumətinin vasitəçiliyi ilə müəyyən sahələrdə öz siyasətini həyata keçirir.

Çin qanunvericiliyinə görə hakimiyyət xalqa məxsusdur. Xalq öz hakimiyyətini Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağı və yerli Xalq Nümayəndələri Yığıncaqları vasitəsilə həyata keçirir. Dövlət hakimiyyətinin ali orqanı: Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağı - dövlətin qanunvericiliyini həyata keçirir; ölkə həyatının mühüm sahələrinə dair qərarlar qəbul edir, dövlət aparatının yüksək vəzifələrinə namizədləri təsdiq edir və seçir, Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının Daimi Komitəsi üzvlərini seçir; Çin Xalq Respublikasının sədrini və onun müavinlərini seçir; Dövlət Şurasının sədrini və Şuranın digər üzvlərini təsdiq edir; Mərkəzi Hərbi Şuranın sədrini seçir və Mərkəzi Hərbi Şuranının digər üzvlərini təsdiq edir; Ali Xalq Məhkəməsinin sədrini seçir; Ali Xalq Prokurorluğunun Baş Prokurorunu seçir.

Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının hər çağırışının səlahiyyət müddəti 5 ildir, onun sessiyaları ildə bir dəfə çağırılır. Sessiyalar arasında olan müddət ərzində Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının funksiyalarını Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının Daimi Komitəsi həyata keçirir. Daimi Komitənin tərkibinə sədr, sədrin müavinləri, məsul katib və Daimi Komitənin üzvləri daxildir. Daimi Komitə Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının qanun layihələrini təsdiq edən və qətnamələr çıxaran altı funksional ixtisaslaşmış komitəsinin: maliyyə və iqtisadiyyat işləri üzrə; milli məsələlər; təhsil, elm, mədəniyyət və səhiyyə; xarici işlər və hüquqi işlər üzrə fəaliyyətini istiqamətləndirir. Komitə parlament prinsipi üzrə fəaliyyət göstərir: Konstitusiyanı və cari qanunları hərəkətə gətirir, dekretlər dərc edir, daha aşağı səviyyəli hökumət təşkilatlarının fəaliyyətinə nəzarət edir, nazirləri və vəzifəli şəxsləri təyin və azad edir.

Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurası – icra hakimiyyətinin ali orqanıdır. İnzibati-ərazi sisteminin bütün səviyyələrində xalq hökumətləri fəaliyyət göstərirlər. Dövlət Şurası və xalq hökumətləri müvafiq səviyyəli Xalq Nümayəndələri Yığıncaqları tərəfindən təsdiq edilir. Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağı və Daimi Komitə qarşısında məsuliyyət daşıyan Dövlət Şurasının vəzifəsi: idarə və müəssisələrin, komissiyaların və yerli hakimiyyət orqanlarının fəaliyyətini istiqamətləndirməkdən və nəzarətdən ibarətdir; bundan əlavə normativ aktların qəbul edilməsi hüququna malik Şura inzibati təlimatlara sərəncam verilməsi, iqtisadi planların və illik büdcənin tərtib edilməsi və həyata keçirilməsi və nəhayət, layihələrin Ümumçin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının daimi komitəsinə verilməsinə məsuliyyət daşıyır.

Baş nazirdən (15 mart 2013-cü ildən Li Kesyan bu posta sahibdir), onun dörd müavinindən və Dövlət şurasının beş üzvündən ibarət olan daxili kabinetdə gündəlik baş verən məsələlərin həlli üçün müntəzəm sessiyalar keçirilir. Bu qanunverici orqanda üzvlük iki beşillik müddətlə məhdudlaşır.

Çində bütün hakimiyyət 340 üzvü olan Kommunist partiyasının Mərkəzi Komitəsinə, Siyasi Büroya, Mərkəzi Komitə tərəfindən seçilən və hər həftə yığıncağı keçirilən, 12-25 nəfərdən ibarət nazirlik orqanına, həmçinin Mərkəzi Komitənin kiçik inzibati qolu - Katibliyə mənsubdur. Bu dövlət orqanlarının sədrləri, partiyanın yuxarı təbəqəsini təmsil edir, Baş nazir və Prezident kimi mühüm vəzifələri də icra edirlər.

Partiya aparatı seçkilərə təklif edilənlərin namizədliyini müzakirə edir və nomenklatura prinsiplərinə uyğun olaraq dövlət vəzifələrinə təyinatları nəzarətdə saxlayır.

• Капицын В. М., Ван Я. Синьцзян-Уйгурский автономный район Китая: территориальное самоуправление и национальная политика // Ars Administrandi. — 2013. — № 3.
• Трощинский П. В. Влияние традиций на право современного Китая // Журнал российского права. — 2014. — № 8 (212)
• Селезнев Н., Марей А. Китай // Католическая Энциклопедия, т. 2. М.: Изд-во Францисканцев, 2005,
• Барлукова О. Д. Китайская интеллигенция в условиях модернизации общества (последняя четверть ХХ века): монография, Улан-Удэ,2008