Ümumi cərrahiyyə

Ümumi cərrahiyyə — qida borusu, mədə, nazik bağırsaq, yoğun bağırsaq, qaraciyər, mədəaltı vəzi, öd kisəsi, apendiks, öd yolları və çox vaxt qalxanabənzər vəzi də daxil olmaqla qarın boşluğuna diqqət yetirən cərrahi ixtisas. Ümumi cərrahiyyə həmçinin dəri, sinə, yumşaq toxuma, travma, periferik arteriya xəstəlikləri və yırtıqları əhatə edən xəstəliklərlə məşğul olur və qastroskopiya, kolonoskopiya və laparoskopiya kimi endoskopik əməliyyatları həyata keçirir.^[1]

Ümumi cərrahlar aşağıdakı fənlərdən biri və ya bir neçəsi üzrə ixtisaslaşa bilərlər:^[2]

Şimali Amerika, Avstraliya və Böyük Britaniya da daxil olmaqla dünyanın bir çox yerlərində travmaya qulluq üçün ümumi məsuliyyət ümumi cərrahiyyənin üzərinə düşür. Bəzi ümumi cərrahlar bu sahədə təkmil təlim və cərrahi reanimasiya üzrə ixtisaslaşdırılmış sertifikatdan keçirlər.

Ümumi cərrahlar demək olar ki, hər hansı bir təcili cərrahi əməliyyatı idarə edə bilməlidirlər.^[3] Onlar çox vaxt ağır xəstələr və ya ağır yaralı xəstələr üçün ilk müraciət yeridir və bu xəstələri stabilləşdirmək üçün müxtəlif prosedurları yerinə yetirməlidirlər, məsələn, torakostomiya, krikotiroidotomiya, kompartman fasiotomiyaları və qanaxmaya nəzarət etmək üçün təcili laparotomiya və ya torakotomiya. Onlar həmçinin cərrahi reanimasiya və ya travma reanimasiya şöbələrinə dəvət olunurlar.

Bütün ümumi cərrahlar təcili cərrahiyyə üzrə təhsil alırlar. Qanaxma, infeksiyalar, bağırsaq keçməzliyi və orqan perforasiyası onların qarşılaşdıqları əsas problemlərdir.

Xolesistektomiya (öd kisəsinin cərrahi çıxarılması) — bütün dünyada ən çox görülən cərrahi əməliyyatlardan biridir. İnfeksiyalar, appendiksin^[4] yırtılması və nazik bağırsağın keçməməzliyi digər ümumi tibbi təcili yardımlardır.

Ümumi cərrahlar yoğun və düz bağırsağın müxtəlif əsas və kiçik xəstəliklərini, o cümlədən iltihablı bağırsaq xəstəliyi (məsələn, xoralı kolit və ya Kron xəstəliyi), divertikulit, yoğun və düz bağırsaq xərçəngi, mədə-bağırsaq qanaxması və hemoroidləri müalicə edir.

Bu, mikrokameralar və 3–15 mm-lik kəsiklər vasitəsilə daxil edilmiş kiçik alətlərdən istifadə edərək minimal giriş üsulları ilə məşğul olan nisbətən yeni bir ixtisasdır.^[5] Bu üsulla öd kisəsi, appendiks və yoğun bağırsaq çıxarıla bilər. Yırtıqlar laparoskopik yolla da müalicə edilə bilər.

Bariatrik cərrahiyyə laparoskopik üsulla həyata keçirilə bilər və bu, piylənmədən əziyyət çəkən xəstələrdə yara fəsadlarını azaltmaq üstünlüyünə malikdir.

Ümumi cərrahlar lumpektomiyadan mastektomiyaya qədər, xüsusən də döş xərçənginin diaqnozu və müalicəsi ilə bağlı bütün qeyri-kosmetik döş əməliyyatlarının əksəriyyətini həyata keçirirlər.^[6]

Ümumi cərrahlar damar cərrahiyyəsi üzrə xüsusi təlim və sertifikat aldıqları halda damar cərrahiyyəsi əməliyyatlarını edə bilərlər. Əks halda, bu prosedurlar adətən damar cərrahiyyəsi mütəxəssisləri tərəfindən həyata keçirilir. Bununla belə, ümumi cərrahlar kiçik damar pozuntularını müalicə edə bilərlər.

Ümumi cərrahlar boyundakı qalxanabənzər vəzi və qalxanabənzər ətraf vəzilərin hamısını və ya bir hissəsini və qarın boşluğundakı böyrəküstü vəziləri çıxarmaq üçün öyrədilir. Bir çox ölkələrdə onlar bu sahədə təlim keçmiş yeganə cərrahlardır.

Qarın boşluğunda orqan transplantasiyası keçirən xəstələrə əməliyyatdan əvvəl, əməliyyat zamanı və əməliyyatdan sonrakı qayğının bütün aspektlərinə cavabdehdir. Transplantasiya edilən orqanlara qaraciyər, böyrəklər, mədəaltı vəzi və daha az hallarda nazik bağırsaq daxildir.

Cərrahi onkoloq ümumi cərrahiyyə onkoloqunu (ümumi cərrahın ixtisası) nəzərdə tutur, lakin torakal cərrahiyyə onkoloqları, ginekoloqlar və s. xərçəng xəstələrinin müalicəsində ixtisaslaşan cərrahlar hesab edilə bilər. Onkoloji cərrahiyyə üzrə ixtisaslaşan cərrahların maarifləndirilməsinin əhəmiyyəti bir sıra klinik sınaqlarla dəstəklənən dəlillərdən ibarətdir ki, xərçəng cərrahiyyəsinin nəticəsi cərrahın işi ilə müsbət şəkildə bağlıdır (yəni, onun xəstələrinin sağ qalma ehtimalı çoxalır).

Ümumiyyətlə belə qəbul edilir ki, müəyyən bir əməliyyatı daha tez-tez yerinə yetirən cərrah, eyni əməliyyatı nadir hallarda yerinə yetirən cərrahla müqayisədə daha yüksək nəticələr əldə edir.

ABŞ-də ürək-damar cərrahları əvvəlcə ümumi cərrahiyyə rezidenturasını (adətən 5–7 il), ardınca kardiotorakal cərrahiyyə təcrübəsiylə (adətən 2–3 il) tamamlayır. Bununla belə, yeni proqramlar hazırda rezidentura (6–8 il) kimi kardiotoraks cərrahiyyəsini təklif edir.

Uşaq cərrahiyyəsi ümumi cərrahiyyənin alt ixtisasıdır. Uşaq cərrahları 18 yaşdan kiçik xəstələrdə əməliyyatlar edirlər. Uşaq cərrahiyyəsi 5–7 illik rezidentura və 2–3 illik təqaüd proqramıdır.

2000-ci illərdə minimal invaziv cərrahiyyə daha çox yayıldı. Robot yardımlı cərrahiyyəyə (həmçinin robot cərrahiyyə kimi də tanınır), onun dəyərini əsaslandıran əhəmiyyətli faydaları olduğunu göstərən məlumatların olmamasına baxmayaraq, böyük həvəs yaranmışdır.^[8]

• Həkim
• Rekonstruktiv cərrahi
• Cərrah
• Travmatologiya

• American College of Surgeons
• Association of Surgeons of Great Britain and Ireland
• General Surgeons Australia
• Canadian Association of General Surgeons