İlklərin şəhəri

İlklərin şəhəri və ya pionerlər (öncülər) şəhəri (fars. شهر اولین‌ها‎) — Təbriz şəhərinin qeyri-rəsmi ləqəbidir. Ləqəb İranda baş verən ilklərin bir çoxunun burada baş verməsinə və Təbriz şəhərinin İranın müasirləşməsinə verdiyi töhfələrinə görə verilmişdir.^[1][2][3][4]

• Çap sənayesi: İlk çap binasının əsasə Şahzadə Abbas Mirzə tərəfindən Təbriz şəhərində qoyulmuşdur. Bu hadisədən 12 il keçdikdən sonra Tehran şəhərində nəşriyyat açılmışdır.^[5]
• Kitabxana: Tərbiyət kitabxanası İranda yaradılmış ilk ictimai kitabxanadır. 1921-ci ildə Məhəmməd Əli Tərbiyət tərəfindən yaradılmışdır.^[6]
• Qonaq evi və ya hotel: Təbriz İranda modern hotellərin və qonaq evlərinin tikildiyi ilk şəhərdir.^[7]
• Kinoteatr: İranda ilk ictimai kinoteatr 1900-cı ildə Təbriz şəhərində açılmışdır.^[8]
• Məktəb: Yeni üsulla tədris aparan ilk məktəb 1893-cü ildə Həsən Rüşdiyyə tərəfindən Təbriz şəhərində yaradılmışdır.^[9]
• Lal və kar'lar üçün bağça və məktəblər: İranda uşaqlar ədəbiyyatının banisi olan Cabbar Əsgərzadə, həmçinin İranda ilk dəfə kar və lallar üçün məktəb və bağçalar yaratmışdır.^[10]
• Yeni ədəbiyyat: Belə ki, Mirzə Əbdürrəhim Talıbov ədəbiyyatda yeni cərəyanın banisidir. Mirzə Fətəli Axundov isə bütün müsəlman şərqində dramaturgiyanın banisidir. Mirzə Ağa Təbrizi ilk farsca dramaturgiya nümunələri yazmış şəxsdir.
• Əsginas: Keyxatu xanın hakimiyyəti illərində Çao adlanan kağız pul çap edilmişdir.^[11] Lakin, əhali bunu qəbul etmədiyi üçün onun çapı sonradan dayandırılmışdır.^[12]
• Ticarət palatası: İranda ilk ticarət palatası 1906-cı ildə Təbriz şəhərində yaradılmışdır.^[13]
• Bələdiyyə: İranda ilk bələdiyyə 1908-ci ildə Təbriz şəhərində təşkil edilmişdir.^[14]
• Yanğınsöndürmə idarəsi: İranda ilk yanğınsöndürmə xidməti ilk dəfə 1842-ci ildə Təbriz şəhərində yaradılmışdır.^[15]
• Telefon: Təbriz İranda ilk şəhərdir ki, mərkəzləşmiş telefon xətti sisteminə malik olmuşdur (1901).
• Enerji stansiyası: İranın ilk enerji stansiyası və fabriki 1902-ci ildə Təbriz şəhərində yaradılmışdır.^[16]
• Qeyri-hökumət təşkilatı: İrandakı ilk Qeyri-hökumət təşkilatı 1952-ci ildə Təbriz şəhərində yaradılmışdır.^[17]
• Hava taksisi: İlk hava taksisi xidməti 2012-ci ildə Təbriz ilə Araz Azad Zonası arasında reallaşmışdır.^[18]
• Məhəmmədtağı xan Püsyan: İranın ilk pilotu və aviatorudur.
• Hüseyn Sadaqiani: İranın ilk legioner həyatı yaşamış futbolçusudur. Həmçinin, o, İranın yığma futbol komandasının ilk baş məşqçisi olmuşdur.^[19]
• Yəhya Ədl: İran cərrahiyyəsinin atası hesab edilir.^[20]
• Cavad Heyət: İranda müasi tibb elminin banisi hesab olunur. İranda türk dilinin və azərbaycanlıların haqları uğrunda uzun müddət mübarizə aparmışdır.
• Əhməd Hüseyn Ədl: İranda əkinçilik mexanizminin banisidir (1930).
• Mustafa Ədl: İranda insan azadlıqları və haqları mübarizəsinin banisi hesab edilir. İranın ilk hüquq professorlarındandır.
• Həmid Nitqi: İranda modern ictimai münasibətlərin banisi.^[21][22]
• Əzim Qeyçisaz: ilk İran alpinisti. 8 min metrdən çox hündürlüyü olmuş 12 dağa dırmanmışdır.
• İlk futbol muzeyi (2014)^[23]
• İlk mərkəzləmiş müasir polis sistemi (1907)
• İlk Qadın Cəmiyyəti (1908)
• İlk Seysmik stansiya (1855)
• İlk tibb bacılığı təhsili (1916)
• İlk xalçaçılıq təhsili (1994)
• İlk Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət (1900)
• İlk Uşaq bağçası (1924)
• İlk xalq şuralarının formalaşması

• Cənubi Azərbaycan
• Təbriz
• İran azərbaycanlıları
• İran azərbaycanlılarının siyahısı