İran azərbaycanlılarının siyahısı


İran azərbaycanlıları və ya cənubi azərbaycanlılarİran Azərbaycanında yaşayan və ya əslən İran Azərbaycanından olan azərbaycanlılar. İran azərbaycanlılarının sayı müxtəlif mənbələrə görə 15–22 milyondur. Bu isə İran əhalisinin 18% — 30%-ni təşkil edir.[1][2][3]Azərbaycanlılar əsasən İranın şimalında, qərbindəşərqində yaşayırlar, aborigen xalqdır və əhalinin əsas hissəsini təşkil edirlər. Ərdəbil, Urmiya, Təbriz, Zəncan ostanlarında əhalinin əsas hissəsidirlər.[4] Bütünlükdə isə farslardan sonra İranda yaşayan xalqlar içində sayca ən çoxdurlar.[5]

10 əyalətin toplam əhali sayı: 30,958,000

10 əyalətin toplam azərbaycanlı əhali sayı: 22,000,000

Şair və yazıçılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra nömrəsi Ad Şəkil Sahəsi
1 Mirzə İbrahimov Azərbaycan-sovet ittifaqı yazıçısı, dramaturq, ictimai xadim. Azərbaycan SSR xalq yazıçısı (1961), Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki (1945), SSRİ dövlət mükafatı laureatı (1950), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1965), Beynəlxalq Nehru mükafatı laureatı (1979). Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1941). Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1981), Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri (1954–1958), 1937–1991-ci illərdə SSRİ Ali Sovetinin deputatı (fasilələrlə). Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri (1948–1954), birinci katibi (1965–1976), Azərbaycan SSR Maarif naziri (1942–1946). Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (3–4-cü, 6–7-ci və 9-cu çağırış) deputatı. SSRİ xalq deputatı (1989).[6]
2 Məhəmmədhüseyn Şəhriyar Daha çox ləqəbi olan Şəhriyar adı ilə tanınır. Azərbaycancafarsca yazmışdır. Ən çox tanınan əsəri Heydərbabaya salam şeridir. Bu şer müasir dövr Azərbaycan ədəbiyyatının zirvələrindən hesab edilir. Əsərləri 30-dan çox dilə tərcümə edilmişdir.[7]
3 Mir Cəlal Yazıçı, ədəbiyyatşünas, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Əməkdar Elm xadimi (1969), Lenin komsomolu mükafatının fəxri laureatı (1968), filologiya elmləri doktoru (1947), professor (1948).[8]
4 İrəc Mirzə Satirik şair. 1893-cü ildə atasının və həyat yoldaşının vəfatından sonra "şairlər sədri" adına layiq görülmüşdür.[9] XX əsrin əvvəllərindən İran konstitusiya islahatında iştirak etmiş və sonralar nazirlik və digər hökumət idarələrində çalışmışdır. Qacar şahzadələri nəslindəndir.[10]
5 Qulamhüseyn Begdili Yazıçı, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, mətnşünas, filologiya elmləri doktoru (1969), professor (1970).[11]
6 Qulamhüseyn Saidi 1936-cı ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Ssenarist, yazıçıdramaturqdur. İslam inqilabı olduqdan sonra Avropaya mühacirətə getməyə məcbur qalmışdır.[12]
7 Səməd Behrəngi Səməd İzzət oğlu Behrəngi (qaranquş) 24 iyun 1939-cu ildə Təbriz şəhərində, fəhlə ailəsində anadan olub. 1967-ci il avqustun 31-də Cənubi Azərbaycanın Xumarlı yaşayış məntəqəsi yaxınlığında Araz çayında müəmmalı şəraitdə boğulub. Azərbaycan nağıllarını toplayaraq, fars dilinə tərcümə edib və həmkarı Behruz Dehqani ilə birlikdə nəşr etdirib. Eyni zamanda fars dilindən Azərbaycan dilinə çevirdiyi tərcümələri dövri mətbuatda çıxıb.[13]
8 Rza Bəraheni 1935-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Novelist, şair, tənqidçi və siyasi aktivistdir. Hal-hazırda Kanadada yaşayır.[14]
9 Mirzə Tağıxan Rafət Təbrizi Mirzə Tağıxan Rafət Təbrizi Təbrizdə 1889-cu ildə anadan olub. Şair, yazıçıjurnalistdir. Mirzə Tağı xan Rafət Təbrizi müasir İran poeziyasının birinci şairi kimi tanınır. O Azərbaycan dilində, farsfransız dillərində poemalar yazmışdır. O "Azadistan"' qazetinin baş redaktoru olmuş və "Təcaddüd "(Müasirlik) qəzetində sosial və ədəbi sahədə məqalələr nəşr etdirmişdir.[15]
10 Roza Camali 1977-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Tehran İncəsənət Universitetini bitirmişdir.[16] Şairliklə yanaşı, bədii əsərlərin farscaya tərcüməsi ilə də məşğuldur.[16][17]
11 Fəribə Vəfi 1963-cü ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Yazıçıdır. Onun ən məşhur əsərləri arasında "Könül quşum" və "Tibet arzusu" var. O, yaradıcılığına görə İranda çoxlu mükafata layiq görülmüşdür.[18] Onun əsərləri türk, rus, ərəb, yaponingilis dillərinə tərcümə edilmişdir.[19]
12 Əli Nazim 1906-cı ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Ədəbiyyat tənqidçisi, şairyazıçıdır. 1937-ci ildə həbs olunmuş, 10 il müddətinə həbs cəzasına məhkum edilmiş, 1941-ci il avqustun 23-də həbsxanada vəfat etmişdi. 1957-ci ildə bəraət almışdır. 1979-cu ildə Bakıda seçilmiş əsərləri nəşr edilmişdir.[20]
13 Mirzə Əli Möcüz Mirzə Əli Hacı Ağa oğlu Möcüz 1873-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Güney mahalının Şəbüstər qəsəbəsində bir tacir ailəsində doğulmuşdur. Fars dili əvəzinə Azərbaycanca yazmışdır. Daha çox Mirzə Ələkbər Sabirin təsiri altında satirik şerlər yazmışdır. Daha çox xalqın savadsızlığından, vətən sevgisindən yazmışdır. Vladimir LeninəOktyabr inqilabına rəğbət bəsləmişdir.[21]
14 Yadullah Məftun Amini Qərbi Azərbaycan ostanının Şahindej şəhərində 1926-cı ildə anadan olmuşdur. Tehran Universitetində hüquq təhsili almışdır. Yaradıçılığının ilk dövrlərində klassik üslubda və farsca əsərlər yazmışdır. Sonradan azərbaycanca da əsərlər yazmağa başlamışdır. Azərbaycanca yaradıcılığında ən məşhuru Aşıqlı Karvan poemasıdır.
15 Hacı Zeynalabdin Marağayi 1838-ci ildə anadan olub, 20 yaşınadək MarağaƏrdəbil şəhərlərində yaşayıb. Müflis olduqdan sonra Tiflisə köçmüşdür. Sonradan Əsədulla xan Nazim əl Dövlə (İranın baş konsulu) tərəfindən Kutaisi şəhərində naib-konsul təyin edilmişdir. Novelist və sosial islahatçı olmuşdur. Daha çox Sīyāhat nāmeh-ī Ebrāhīm-ī Beg əsərinə görə tanınır. 1910-cu ildə İstanbulda vəfat etmişdir.[22]
16 Mahmud Məlmasi-Azarm

1917-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. XIII əsrdə yaşamış məşhur şair və xəttat Hümam Təbrizinin nəslindəndir. Daha çox farsca və klassik üslubda şerlər yazmışdır. 1991-ci ildə vəfat etmiş və Şüəra məqbərəsində dəfn edilmişdir.
17 Nasir Mənzuri Nasir Mənzuri 1953-cü ildə Güney Azərbaycanın Miyana şəhərinin Küləboz mahalında anadan olmuşdur. Yazıçı və dilçidir. Elmi və bədii üslubda xeyli əsərləri vardır.[23]
18 Əbülqasim Nəbati Əbülqasim Nəbati 1812-ci ildə Cənubi Azərbaycanın Qaradağ vilayətinin Dizmar mahalının Üştibin qəsəbəsində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. O, həm klassik şərq, həm də aşıq şeri tərzində orijinal əsərlər yaratmışdır. 400 beytə yaxın şeiri ilk dəfə 1845-ci ildə Təbrizdə çap olunmuşdur. Bundan bir neçə il sonra 7500 misradan ibarət "Nəbati" divanı işıq üzü görmüşdür. Bu divanındakı şeirlərin yarısı Azərbaycan türkcəsində, yarısı farscadır. 1874-cü ildə vəfat etmişdir.[24]
19 Bulud Qaraçorlu 1926-cı ildə Cənubi Azərbaycanın Marağa şəhərində anadan olmuşdur. Daha çox azərbaycancaheca vəznində şerlər yazmışdır. Azərbaycan dili uğrunda mübarizə şerlərinin xarakterik xüsusiyyətidir. 1979-cu ildə vəfat etmişdir.[25]
20 Cəfər İbrahimi Ərdəbildə doğulsa da Tehranda yaşayıb, yaratmışdır. Uşaq ədəbiyyatına aid 50-dən çox əsər yazmışdır.[26]

Musiqi və incəsənət

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra nömrəsi Ad Şəkil Sahəsi
1 Arif Arifkiya Arif Arifkiya 8 avqust 1941-ci ildə Cənubi Azərbaycanın Miyanə şəhərində anadan olub. Kiçik yaşlarından Azərbaycan radiosunu dinləməklə oxumağa meyilli olub. Bülbülün, Rəşid Behbudovun təsiri ilə müxtəlif mahnılar oxuyub. 1979-cu ildən sonra Los-Anceles şəhərinə köçüb.[27][28]
2 Nəsrullah Nasehpur 1940-cı ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Hal-hazırda İranda və dünyada ən yaxşı dəf ifaçılarından hesab edilir. İran Musiqi Evinin üzvü və Tehran İncəsənət Universitetinin müəllimidir.[29][30]
3 Pərviz Parastuyi 1955-ci ildə Həmədan vilayətinin Kəbudər Ahəng şəhərində anadan olmuşdur. Aktyormüğənnidir. 1983-cü ildən etibarən 45-dən artıq filmə çəkilmişdir.[31]
4 Təhminə Milani 1960-cı ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. 2001-ci ildə "Gizlənmiş yarı" filminə görə anti-inqilabi fəaliyyətdə ittiham edildi. Məhəmməd Hatəmi hökumətinin filmə icazə verməsinə baxmayaraq həbs edildi, Frensis Ford KoppolaMartin Skorsezenin hökumətə ünvanlanmış xahişlərindən sonra azad edildi, 2 həftə həbsdə olmasına baxmayaraq, rəsmi ittihamlar hələ də tam olaraq ləğv edilməyib. Ssenarist, prodüser, memarfilm rejissorudur.[32]
5 Bəhruz Vüsuqi Bəhruz Vüsuqi 1938-ci ildə İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy şəhərində anadan olub. Behruz Vüsuqi, (1979) İran İslam İnqilabından qabaq, İranda ən yaxşı kino aktyorlarından biri hesab edilir. İran islami inqilabından təxminən iki il sonra Amerikaya köçmüş və bir daha İrana qayıtmamışdır. İndi Amerikada yaşayan və kino aləmindən bir az uzaqlaşan Behruz Vüsuqi, (1975–1976) illərində tanınmış azərbaycanlı aktrisa və müğənni Ququşun həyat yoldaşı olmuşdur.[33]
6 Qulamhüseyn Bigjeyxani 1918-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Musiqiçitar ifaçısı olmuşdur. 1987-ci ildə vəfat edib.
7 Cəmilə Şeyxi 1930-cu ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Aktrisa və Atila Pisyaninin anasıdır. 1991-ci ildə "Səyahətçilər" filminə görə Fəcr Beynəlxalq Film Festivalında "Ən Yaxşı Aktrisa" nominasiyası üzrə qalib olmuşdur.
8 Atila Pisyani (Cəmilə Şeyxinin oğlu) 1957-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur. Aktyordur.
9 Həsən Anami Olya 1967-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. 1990-cı ildə musiqi təhsili almaq üçün Bakıya gəlmişdir. Bakı Musiqi Akademiyasının vokal sinfini bitirmişdir. Hal-hazırda Azərbaycan Respublikasıın xalq artistidir. Azərbaycan Musiqi Ontologiyasına əsasən Azərbaycanda ən məşhur opera ifaçısıdır.[34]
10 Əli Səlimi Əli Səlimi 1922-ci ildə Bakı şəhərində dünyaya göz açıb. Onun valideynləri Ərdəbil şəhərindən Bakıya köçmüşdür — atası Ərdəbil yaxınlığındakı Mehmandost kəndindən idi, anası Məşədi Cəvahir isə Bakılı idi. Əli Səlimi tar məktəbini xalq artisti, görkəmli tarzən Əhməd Bakıxanovun sinfində bitirmişdir. "Ayrılıq" və "Sizə salam gətirmişəm" kimi məşhur mahnıların bəstəçisi, Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının fəxri üzvü olmuşdur.[35]
11 Monir Vəkili 1923-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Soprano səsə malik müğənni olmuşdur. O, İran xalq musiqisini İranda və xaricdəki səhnələrdə tanıdan ilk müğənni hesab edilir.
12 Səmin Bağçaban 1925-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Səmin Bağçaban, İranda ilk dəfə olaraq uşaq bağçası və karlar üçün məktəb təsis edən Cabbar Bağçabanın oğludur. Musiqiçi, bəstəkar, şairtərcüməçi olmuşdur. 2008-ci ildə İstanbulda vəfat etmişdir.[36]
13 Əkbər Əbdi 1960-cı ildə Tehranda anadan olmuşdur. Əslən Ərdəbillidir. İranın ən məşhur komediya aktyorlarından olmuşdur.[37]
14 Cəmşid Haşempur 1944-cü ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Aktyordur. 80-dan çox filmdə rol almışdır.[38]
15 Ququş 1950-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. XX əsrin 60 və 70-ci illərində İranın ən tanınmış və sevilən müğənnilərindən biri olmuşdur. İrandan əlavə Qafqazda, Orta ŞərqdəMərkəzi Asiyada da böyük şöhrət qazanmışdır. 1945–1946-cı illərdə Seyid Cəfər Pişəvərinin yaratdığı Milli Ordunun polkovniki, əslən gəncəli olan Qulu Sübhinin nəvəsidir. İran İslam İnqilabından öncə onu "İran musiqisinin qızıl (şah) balığı ("شاه‌ماهی موسیقی ایران") adlandırmışdılar.[39]
16 Məhəmmədrza Gülzar 1977-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur. Gitaraçı, modelaktyordur. ABŞ-da yaşayır. 26-dan artıq filmə çəkilmişdir.[40]
17 Hüseyn Şəhabi 1967-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Film rejissoru, ssenarist və film istehsalçısıdır. İranda onlara film çəkmiş və müxtəlif beynəlxalq mükafatlara layiq görülmüşdür.[41]
18 Sami Yusif 1980-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur. Hal-hazırda Britaniyada fəaliyyət göstərir. Daha çox İslam dini mahnıları oxuyur. 2003-cü ildən indiyə qədər 6 albom buraxmışdır.[42]
19 İbrahim Hatemikiya 1961-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur. Film rejissorudur. 20-dən artıq filmin rejissoru olmuşdur.
20 Rübabə Muradova 1933-cü ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Azərbaycan SSR-nin ən məşhur müğənnilərindən olmuşdur, həmçinin 10-a qədər filmdə də çəkilmişdir. 1971-ci ildə Azərbaycan SSR Xalq Artisti adına layiq görülmüşdür.[43]
21 Məsud Dəhnaməki 1969-cu ildə Əhərdə anadan olmuşdur. Film rejissorudur. O, həmçinin keçmiş jurnalist və mühafizəkar aktivistdir.[44]
22 Mahmud Şatiryan Mahmud Şatiryan 1944-cü ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Sağlığında İranın ən məşhur tarzənlərindən olmuşdur. 2006-cı ildə vəfat etmişdir.
23 Rəhim Şəhriyari 1970-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. İranda məşhur azərbaycanlı muğənni və Araz musiqi qrupunun qurucusudur. Müxtəlif musiqi üslublarında oxuyan Rəhim Şəhriyari pop və muğam ritmlərini bir yerdə də ifa edir.[45]
24 Mənsur Mamağani 1971-ci ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Müğənnİdir. Ailəsi İran-İraq müharibəsi zamanı ABŞ-yə köçmüşdür.
25 Kamal Təbrizi 1959-cu ildə Tehranda anadan olmuşdur. Ailəsi bura Təbrizdən köçmüşdür. Film rejissorudur. 15-dən artıq filmin rejissoru olmuşdur.[46]
26 Mənsur Qandriz 1936-cı ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Rəssam olmuşdur. Rəsm sənətində Sghakhane cərəyanının yaradıcılarından biridir.[47]
27 Əhmad Əali 1935-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Fotoqraf və rəssamdır. 1963-cü ildən etibarən solo şəkildə 11 sərgi təşkil etmişdir.[48]
28 Davud Azad 1963-cü ildə Urmiyada anadan olmuşdur. Müğənnidir. İran klassik musiqisi və Azərbaycan xalq musiqisinin görkəmli ustasıdır.
29 Əkbər Behkəlam Əkbər Behkəlam (alm. Akbar Behkalam‎) — Almaniya azərbaycanlılarından olan rəssam və heykəltaraş. 1944-cü ildə Təbrizdə dünyaya gəlib. 1961-ci ildən 1964-cü ilə qədər Təbriz incəsənət məktəbində təhsil alıb. Sonra İstanbula köçüb və Memar Sinan Gözəl Sənətlər Universitetində təhsilin davam etdirib. 1976-cı ildən Almaniyanın paytaxtı Berlin şəhərində yaşayır.
30 Əhəd Hüseyni 1944-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. İtaliyaFransada heykəltaraşlıq dərsi almışdır. Həmçinin Azərbaycan muzeyindən Təbrizin qonqasına qədər əsərinin müəllifidir.
31 Fərhad Fəxrəddini 1937-ci ildə anadan olmuşdur. Bəstəkar və dirijordur. İyul 2008-ci ildə, bir poçt markası onun şərəfinə buraxılmışdır.
32 Əli Əsgər Bahari 1905-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur, lakin valideynləri Həmədan vilayətinin Bahar şəhərindəndir. Musiqiçi və kamança ifaçısı olmuşdur. 18 yaşından İbrahim xan Mənsurinin orkestrasına daxil olmuşdur. 1995-ci ildə vəfat edib.
33 Rambod Cavan 1971-ci ildə Mazandaranda anadan olmuşdur. Aktyordur. Müxtəlif TV proqramlarının təşkilatçısıdır.[49]
34 Rəhim Müəzzinzadə Ərdəbili Rəhim Müəzzinzadə Ərdəbili (1925–25 May 2005) (fars. رحیم موذن زاده اردبیلی‎) — görkəmli şiə müəzzin. Ərdəbildə dünyaya gəlibdir və atası Əbdülkərim Müəzzinzadə Ərdəbilidə müəzzin idi.[50] Rəhim Müəzzinzadə Ərdəbilinin məşhur azanı Bayatı-Türk də söylənib və İran radio və televiziyasından yayılır.[51]Səlim Müəzzinzadə Ərdəbilinin qardaşıdır. 2005-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etmişdir.
35 Cəfər Pənahi 1960-cı ildə Cənubi Azərbaycanda anadan olmuşdur. Film rejissorudur. İran kinematoqrafının Yeni dalğa nümayəndələri arasında ən tanınmış şəxslərdən biridir. Pənahinin filmləri Kann kinofestivalında "Qızıl kamera" (1995, "Ağ şar" filmi), Lokarno kinofestivalında "Qızıl leopard" (1997, "Güzgü" filmi), Venesiya kinofestivalında "Qızıl şir" (2000, "Dairə" filmi) və Berlihale kinofestivalında "Gümüş ayı" (2006, "Ofsayd" filmi), həmin kinofestivalda ən yaxşı ssenari kateqoriyasında mükafatın qalibi (2013, "Pərdə" filmi) kimi nüfuzlu beynəlxalq kino mükafatlarının laureatı olmuşlar. 2009-cu ildə İranda rəsmi prezident seçkilərinə etiraz aksiyalarında iştirak etdiyinə görə, həbs olunaraq, dövlət əleyhinə fəaliyyətlərə görə, 6 illik həbs cəzasına məhkum olunmuşdur. Pənahiyə, həmçinin, kinematoqrafik fəaliyyətlə məşğul olmaq və İranı 20 il ərzində tərk etmək, daxili və xarici KİV-nə müsahibə vermək qadağan edilmişdir. Cəfər Pənahi və Müctəba Mirtəhmasebin yaratdıqları "Bu bir film deyil" adlı sənədli film 2013-cü il ABŞ Kinomotoqrafiya elm və incəsənəti üzrə Akademiyasının Oskar mükafatına namizəd kimi ilkin irəli sürülmüş 15 film siyahısına düşmüş və ilk seçim mərhələsinə buraxılmışdır.
36 Aydın Ağdaşlı 1940-cı ildə Rəştdə anadan olmuşdur. Atası Məmməd Hacıyev 1919–1920-ci illər arasında Azərbaycan Demokratik Respublikası daxili işlər naziri vəzifəsində işləmişdir. Qızıl Ordunun ölkəni işğal etməsindən sonra yoldaşı Nahidə ilə birlikdə Bakını tərk edərək Təbrizə sığındılar. İranda Sovet casuslarının təqibini önləmək üçün Hacıyev olan soyadını Ağdaşlı olaraq dəyişdirmişdir. Rəştə qaçdılar və burada Aydın Ağdaşlı doğuldu. Daha sonra isə Aydın Ağdaşlı 5 yaşlı ikən Tehrana köçdülər. 14 yaşlı ikən çəkdiyi rəsmləri satmağa başladı. İki il sonra atasını böyrək xəstəliyindən itirdi. İran Şahbanusu Fərəh Pəhləvi tərəfindən "Şahbanu Şəxsi Bürosunun Sənət İşləri Başçısı" olaraq təyin edildi. Vəzifə olaraq Tehran Müasir Sənət Muzeyinə Endi Uorxol, Pablo PikassoKlod Mone kimi müasir sənətçilərin rəsmlərini satın alırdı. 1977-ci ildə Tehranda Rza Abbasi Muzeyinin qurulmasında köməkçi oldu və 1979-cu ilə qədər də muzeydə başçılıq etdi.[52] İran İnqilabı sonrasında rəsmi vəzifələri əlindən alınıb və Xomeyni rejiminin təhdidi altında yaşamağa başlamışdır. 1989-cu ilə qədər xaricə çıxışına qadağa gətirilmişdir.[53]
37 Rza Diqqəti 1952-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur.[54] Hal-hazırda Fransada yaşayan və fəaliyyət göstərən foto jurnalistdir.
38 Cavad Əlizadə Cavad Əlizadə 1 yanvar 1953-cü ildə Ərdəbildə dünyaya gəlib və İngilis dili tərcüməsi sahəsində təhsil almışdır.[55]. Peşəkar karikaturaçı, ən məşhur siyasətçilər, komik aktyorlar və futbolçulardan çəkdiyi karikaturalarına görə tanınır. 4D Yumor adlı elmi / fəlsəfi sütununa (cizgi filmlər, karikaturalar və satiralar daxil olmaqla) görə İtaliya, ÇinYaponiyada mükafat qazandı.[56]
39 Əli Əkbər Saremi 1943-cü ildə Zəncanda anadan olmuşdur. Memarlıq sahəsində Pensilvaniya Universitetində doktarantura oxumuşdur. İranın ən məşhur memarlarındandır. 1994–1997-ci illərdə Azad İslami Universitetində dərs demişdir.[57]
40 Nəsrullah Medqalçı 1949-cu ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Aktyordur.[58]
41 Əli Səmədi Əhədi 1972-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. 12 yaşı olarkən İran-İraq müharibəsinə görə Almaniyaya köçmüşdür. Film rejissoru və ssenaristdir.[59]
42 Rza Mirkərimi 1966-cı ildə Zəncanda anadan olmuşdur. Film rejissorudur. 2000-ci ildən fəaliyyət göstərir.
43 Hadi Kazimi 1976-cı ildə Tehranda anadan olmuşdur. Aktyordur.
44 Əmir Ağayi 1970-ci ildə Urmiyada anadan olmuşdur. Aktyordur. Aktyorluqdan əlavə yazıçılıqrəssamlıqla da məşğul olur.
45 Mişa Büluri Mişa Büluri (alm. Misha Bolourie‎) — Almaniya azərbaycanlılarından olan sənətçi, rəssam və şair. Mişa Büluri 1948-ci ildə Təbrizdə anadan olub. 1964-cü ildən 1966-cı ilə qədər Təbriz İncəsənət Məktəbində və sonra Tehran İncəsənət Akademiyasında təhsil alıb.

1979-cu il İran İslam İnqilabından sonra Almaniyaya mühacirət edib.

46 Heydər Hatəmi 1945-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Hal-hazırda ABŞ-da yaşayır. Heydər Hatəmi Osmanlı miniatür texniki rəssamlığının yaşayan son nümayəndələrindəndir. Həmçinin Qətər Kraliyyət ailəsinin saray rəssamıdır.[60]
47 Məryəm Palizban Film və teatr aktrisası. 2004-cü ildə Tehran Universitetinin İncəsənət fakültəsini bitirmişdir. XXI Fəcr Beynəlxalq Film Festivalında ən yaxşı qadın aktrisa mükafatını qazanmışdır.
48 Hüseyn Əlizadə 1951-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. Bəstəkar, müəllim, musiqiçidir. Tar və setar kimi alətlər ilə ifa etdiyi və səsləndirdiyi mahnılar ilə İran klassik musiqisinin bəstəkarlarındandır. 2007-ci ildə Grammy mükafatı almış və 2008-ci ildə "İranın ən görkəmli musiqiçisi" adına layiq görülmüşdür.
49 Arəş 1977-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. müğənni, bəstəkar, prodüserdir. Almaniyanın Kann şəhərində keçirilən festivalın qalibi olan Arəş həmin il Fransada düzənlənən "İnternational Music Market" müsabiqəsində də İsveçin ən yaxşı debütant musiqiçisi seçilib. 2006-cı ildə Rusiyada "Grammys" mükafatını alan Arəş bu ölkədə ən məşhur xarici müğənni hesab edilir.
50 Şahab Abbasi Film və teatr aktyorudur. 1973-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur.
51 Səttar 1949-cu ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. Pop müğənnidir.
52 Daryuş İqbali 1951-ci il fevralın 4-də İranın Şərqi Azərbaycan əyalətinin Miyana şəhərində mülkədar ailəsində anadan olub. Müğənnidir. Bu günə qədər çıxmış 25 albomda 200-dən çox mahnısı toplanan müğənni bir neçə bədii filmə də çəkilib.
53 Fatma Muxtarova 1893-cü ildə Urmiyada anadan olmuşdur. Kiçik yaşlarından ailəsi ilə birlikdə Rusiyaya (əvvəllər Rostova, sonra isə Peterburqa) köçmüşdür. Saratov Konservatoriyasını bitirmiş (1914), Moskva, Saratov, Sankt-Peterburq, Kiyev, Xarkov, Odessa və s. şəһərlərin opera teatrlarında oxumuş, 1938–53 illərdə AOBT-nın solisti olmuşdur. Azərbaycan müğənnisi (mezzo-soprano), Azərbaycan SSR Xalq Artisti (1940). Gürcüstan SSR Əməkdar Artisti (1936). Qırmızı Əmək Bayrağı"Şərəf nişanı" ordenləri ilə təltif edilmişdir.[61]
54 Dariuş Pirniakan 1955-ci ildə Şərqi Azərbaycan ostanında anadan olmuşdur. Tar, setar ifaçısı, bəstəkar və musiqi araşdırmaçısıdır. İran Mədəniyyət Nazirliyinin və İran Elm Nazirliyinin birinci dərəcəli ordenlərinə layiq görülmüşdür.[62]
55 Fərhad Qaemiyan 1965-ci ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Film və teatr aktyorudur.[63]
56 Əfşar Əsədi 1958-ci ildə anadan olmuşdur. Aktrisadır.[64]
57 Rza Naci 1942-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Aktyordur. Ən məşhur filmi isə Cənnətin uşaqları filmidir.
58 Rza Bəy İmanverdi 1936-cı ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Aktyor və flim rejissoru olmuşdur. 2003-cü ildə vəfat edib.

İnqilabçılar, din xadimləri və hərbçilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra Ad Şəkil Sahəsi
1 Məhəmmədtağı xan Püsyan Polkovnik, Xorasan əyalətinin rəisi, şair.[65] Məhəmmədtağı xan Məhəmmədbağır xan oğlu Soltanzadə-Püsyan 7 avqust 1891-ci ildə Təbriz şəhərində hərbi mülkədar ailəsində doğulmuşdu. Atası mayor Məhəmmədbağır xan Inayət üs-sultanın nəsli XIX əsrin I yarısında Şimali Azərbaycanın Qarabağ vilayətindəki Püsyan mahalından (indiki Qubadlı rayonundan) köçüb Qaradağa, ordan da Təbrizə getmişdi. Tağı xanın familiyası (soyadı) Soltanzadə olsa da, elinin adı ilə Püsyan çağrılırdı. 1937-ci ildə vəfat etmişdir.
2 Qasım xan Vali General, Qacarlar dövlətinin hərbi və mülki xadimi. Qasım xan Əli xan oğlu 1850-ci ildə anadan olmuşdu. 1802-ci ildə Napoleon tərəfindən əsası qoyulan Hərbi məktəbini bitirmişdi. İran Kazak diviziyasında xidmət etmişdi. Ordu generalı rütbəsinədək yüksəlmişdi. Sərdari-Hümayun ləqəbini daşıyırdı.[66]
3 Abbas Qarabaği İran ordusunun generalı, 4 yanvar 1979-cu ildə şah tərəfindən İran ordusunun baş qərargahının rəisi təyin edilmişdi. Ordunun bitərəfliyi barədə verdiyi qərarla inqilabın nəticəsini müəyyən etmişdi.[67]
4 Cavad Fakuri General-mayor, İran İslam Respublikasının keçmiş hərbi hava qüvvələrinin komandanı.[68]
5 Mehdi Bakiri Hərbçi, İran-İraq müharibəsinin qəhrəmanı, Urmiya şəhərinin meri. İraq ordusu tərəfindən Xuzistanda öldürülmüşdür.[69]
6 Teymur xan Ayrumlu General, XX əsrin əvvəllərində Qacarlar ordusunun rəhbərlərindən biri olmuşdur.[70]
7 Məhəmmədhüseyn xan Ayrım General, İran Kazak diviziyasının komandiri, Teymur xan Ayrunlunun qohumu. Məhəmmədhüseyn xan Ayrım əslən Şəmşəddil mahalındandır. Babaları Urmiyanın Sulduz mahalına köç etmişdilər.O, Rusiyada hərbi təhsil almışdır. 1948-ci ildə Lixtenşteyndə vəfat etmişdir.[71]
8 Cavad Təbrizi Ayətullah, Mərcei-təqlidlərdən biri, 2006-cı ildə vəfat etmişdir.
9 Həsən Rüşdiyyə jurnalist, din xadimi, siyasətçi və mühərriri. İranda ilk müasir təlim-təhsil üsullarını tətbiq etmişdir. 1851-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Cənubi AzərbaycandaŞimali Azərbaycanda yeni üsulla təhsil tədris edilən məktəblər açmışdır.[72]
10 Yahya Rahim Safavi General, Heratın Talibana qarşı müdafiəsi zamanı məşhurlaşmışdır. İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun (1997–2007) komandanı olmuşdur.
11 Cavad Qərəvi Aliari Din xadimi, Ayətullah, Molla Əli Əliyarinin nəvəsidir.
12 Firudin Cəm Hərbçi, İranın keçmiş baş naziri Mahmud Cəmin oğlu.
13 Əbdülkərim Musəvi Ərdəbili Din xadimi, Ayətullah.
14 Məhəmməd Kazım Şəriətmədari görkəmli İslam alimi, Mərcayi-Təqlid, İran İslam İnqilabının ən məşhur şəxslərindən biri olmuşdur.[73]
15 Məhəmməd Müfəttəh Din xadimi, filosof, teoloq və Ayətullah
16 Sadıq Xalxali Ayətullah, İran İslam İnqilabı Məhkəməsinin rəhbəri olmuşdur.
17 Məhəmməd Ezodin Hüseyni Zəncani Mərceyi-təqlid, din xadimi.
18 Abbasəli Əmid Zəncani Ayətullah. 1937-ci ildə Zəncan şəhərində anadan olmuşdur. 2005-ci ildən 2008-ci ilədək Tehran Universitetinin rektoru olmuşdu. 30 oktyabr 2011-ci ildə vəfat edib.[74]
19 Mirzə Əbutalib Zəncani Din xadimi. 1843-cü ildə Zəncanda anadan olmuşdur. Bəhram mirzə Qovanlı-Qacarın qızı (Abbas mirzə Qovanlı-Qacar nəvəsi) ilə evlənmişdir. Dövrünün ən məşhur ziyalılarından olmuş və Avropa elmi ilə yaxından tanış olmuşdur.[75]
20 Musa Şübeyri Zəncani Din xadimi, Mərceyi-təqlid. 1928-ci ildə Qum şəhərində anadan olmuşdur.
21 Müslüm Məlakuti Din xadimi, Mərceyi-təqlid.
22 Məhəmməd Mirzə Üsuli 1861-ci ildə anadan olmuşdur. İran Məşrutə hərakatının fəal üzvü, tanınmış din xadimi, şair olmuşdur.[76]
23 Mirzə Əli Siqqətülislam İran Məşrutə hərakatının fəal üzvü, tanınmış din xadimi, şair.[77]
24 Əbülqasim Xoyi Mərceyi-təqlid. 1899-cu ildə anadan olmuşdur. 1992-ci ildə İraqdakı Kufə şəhərində vəfat etmişdir.[78]
25 Seyid Hüseyn Ərdəbili Din xadimi, Qacarlar dövründə İran parlamentinin üzvü olmuşdur.
26 Məhəmməd Fazil Lənkərani Mərceyi-təqlid. Əslən Masallı rayonunun Ərkivan kəndindəndir. 1920-ci ildəki Sovet işğalından sonra ailəsi Quma köçmüşdür. 2007-ci ildə vəfat etmişdir.
27 Mirzə Əbdürrəhim Talıbov Nasir, publisist və maarifçi. 1837-ci ildə anadan olmuşdur. İran inqilabı ideyalarının təşəkkül və formalaşmasına təsir göstərmişdir (1905–1911). 1911-ci il martın 10-da Şimali Qafqazda Teymurxanşurada (indiki Buynaksk şəhərində) vəfat etmişdir.[79]
28 Heydər xan Əmioğlu İnqilabçı, İran Kommunist Partiyasının Baş Katibi olmuşdur. İrana ilk dəfə elektriki gətirən şəxs Heydər Xan Əmoğlu olmuşdur. O vaxtlar Cənubi Azərbaycanda azərbaycanlılarla kürdlərin arasında çıxan toqquşmalarda iştirak etmiş, kürdlərin MərəndXoy şəhərlərindən geri çəkilmələrində böyük rolu olmuşdur. 1921-ci ildə Mirzə Kiçiyin adamlarının əli ilə öldürülmüşdür.[80]
29 Səttar Xan Məşrutə hərəkatının lideri, xalq qəhrəmanı. 1866-cı ildə Qaradağda anadan olmuşdur. Məşrutə hərəkatının lideri olmuş və bu hərəkatın yatırılması zamanı öldürülmüşdür. Xatirəsi hələ də Cənubi Azərbaycanda mübarizə simvolu kimi yad edilir.[81]
30 Bağır xan Səttar Xanın yaxın silahdaşı,İranda Məşrutə inqilabının (1905–1911) rəhbərlərindən biri, Təbriz üsyanı (1905–1911) dövründə yaranmış Hərbi Şuranın beş üzvündən biri. Bağır xan Birinci dünya müharibəsi başlandıqdan sonra Qum şəhərində yaradılmış Milli Müdafiə Komitəsi (1915), Kirmanşahda və Qəsri – Şirində təşkil edilmiş Milli Müvəqqəti hökumət (1916) tərəfdarlarına qoşuldu. O, Şərqi-Şirinlə Kirmanşah arasındakı bir kənddə kürd irticasıları tərəfindən öldürülmüşdür.
31 Şeyx Məhəmməd Xiyabani Şeyx Məhəmməd Xiyabani 1879-cu ildə Təbriz şəhəri yaxınlığında yerləşən Xamnə qəsəbəsində anadan olmuşdur. Cənubi Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatının rəhbəri, mütəfəkkir və siyasətçi olmuşdur.[82] 1920-ci ilin sentyabr ayında qətlə yetirilmişdir.
32 Cəfər Pişəvəri Ziyalı, pedaqoq, siyasi aktivist və Azərbaycan Milli Hökümətinin rəhbəri, Azərbaycan Demokratik Firqəsinin Baş Katibi olmuşdur. Azərbaycan Milli Höküməti süqut etdikdən sonra SSRİ-yə sığınmış və müəmmalı formada vəfat etmişdir.
33 Əsədullah Bayat Mərceyi-təqlid, azərbaycanlı din və siyasət adamı. Əsədullah Bayat İran konstitusiyasının dəyişdirilməsi şurasının üzvü, inqilabdan sonra ilk üç seçkidə zəncanlıların İran parlamentində təmsilçisi, eləcə də məclisin idarə heyətinin üzvü olmuşdur. İran İslam Respublikasının parlamentinə keçirilən üçüncü seçkidən sonra parlamentin naib-rəisi vəzifəsini daşımışdır. O, buna qədər "Mubariz Ruhanilər Birliyi", "Qum Elmiyyə Hövzəsinin Tədqiqatçıları və Ustadları" kimi təşkilatlarının üzvü olmuşdur.[83]
34 Cəfər Sübhani Mərceyi-təqlid, teoloq və yazıçı. 1929-cu ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Qumdakı İmam Sadiq İnistitutunun yaradıcısıdır. Qum Müəlimlər Assosiyasının üzvüdür. İslam fiqhi və təvsirinə dair onlarla əsəri vardır.[84]
35 Yədulla Duzduzani Mərceyi-təqlid, filosof. 1935-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur.

Filosoflar, alimlər və məşhur sahibkarlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra nömrəsi Ad Şəkil Sahəsi
1 Əbdülhüseyn Əmini İslam alimi. Əllamə Əmini kimi tanınan Əbdül-Hüseyn Əmini 1902-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Öz dövrünün böyük teoloqu olmuşdur. 1970-ci ildə vəfat etmişdir.[85]
2 Məhəmməd Tağı Cəfəri İslam alimi və filosof
3 Əllamə Təbatəbai İslam alimi və filosof
4 Mirzə Kazım bəy Şərqşünası, tarixçi, türkoloqfiloloq. Rusiya Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı üzvü olmuşdur.
5 Əli Cavan Fizik, ixtiraçı. ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü olmuşdur.
6 Cavad Təbatəbai Filosof. Tehran Universitetinin Hüquq və Siyasi elmlər Fakültəsinin dekanı.
7 Şəhriyar Sədiq Əfşar Fayl:Sadıq Əfşar.jpg Fizik. 1977-ci ildə Takabda anadan olmuşdur. 2004-cü ildə Harvard Universitetində Əfşar təcrübəsinin hazırlanması və həyata keçirilməsindən sonra məşhurlaşmışdır.[86]
8 Sina Təməddün Apple Inc Tətbiqi proqramları üçün baş vitse-prezident idi.Purdue Universitetin mezunudur. 1997-ci ildə -Apple şirkətinə qoşuldu.1994-ci ildən 1997-ci ilə qədər Stiv Cobsun başqa şirkəti Nekstin(Next) vitse-prezidenti olmuşdur..[87]
9 Kazım Sadıxzadə Tibbin analitik filosofu. Tibbi və fəlsəfəni Münhen, BerlinGettingen universitetlərində 1967–1971-ci illərdə öyrənib. Myunster universitetində 1982–2004-cü illərdə tibbi fəlsəfə professoru olub.
10 Lütfi Zadə Süni intellekt sahəsində qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi, Kaliforniya Berkli Universitetinin professoru olmuşdur. O bu ali təhsil müəssisəsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxsdir. Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədri olmuşdur.
11 Məhəmməd Müctəhid Şəbüstəri Tehran Universitetinin professoru, filosof və teoloq olmuşdur. Həmçinin İran İslam Respublikasının Milli Məclisinə də seçilmişdir.
12 Abas Ələvi Fizik. Positron emisyon tomoqrafiyası sahəsində məşhurlaşmışdır. ABŞ-da yaşayır.
13 Firuz Pərtovi Firuz Partovi, Şərif Texnologiya Universitetinin fizika fakültəsinin ilk prezidenti olmuşdur. O, indi ABŞ-nin Kaliforniya əyalətində yaşayır. 1985-ci ilə qədər ABŞ-nin HarvardMİT universitetləri ilə əməkdaşlıq edib və hal-hazırda pensiya dövrün keçirir.
14 Cabbar Əsgərzadə Pedaqoq. İranda ilk dəfə uşaq bağçası və lal-karlar məktəbin təsisçisi, İranda ilk uşaq kitabının müəllifi və naşiri, həmçinin, farsca işarə dilinin ixtiraçısıdır. 1966-cı ildə vəfat etmişdir.
15 Əhməd Kəsrəvi Linqivist, tarixçihüquqşünas. Azərbaycan türklərinin ari irqinə mənsub olduqlarını sübut etməyə çalışması ilə məşhurdur.
16 Rəhim Rəhmanzadə Məşhur tibb alimi və professor.
17 Əli Murad Davudi Filosof. Bəhai dininin məşhur üzvlərindən hesab edilir.
18 Mehdi Qalibafiyan Mühəndis, memar. Betonarme üsuli ilə tikilişi İrana gətirmiş şəxs hesab olunur.
19 Məcid Şəhriyari Nüvə enerjisi üzrə mütəxəsis olmuş və İranın Atom Enerjisi Komitəsində çalışmışdır. 2010-cu ilin noyabr ayında bombalı hücum zamanı öldürülmüşdür.
20 Yusif Sabouti Fizik, doktorluq dərəcəsini Çikaqo Universitetində müdafiə etmişdir.
20 Cavad Heyət Cərrah-alim, İranda ilk dəfə açıq ürək əməliyyatını (koronar şuntlama) gerçəkləşdirən, Beynəlxalq Cərrahlar Cəmiyyətinin idarə heyətinin və Paris Cərrahlar Akademiyasının üzvü, "Varlıq" dərgisinın təsisçisi, türkologiyaya aid yeddi cildlik kitabın müəllifi, Azərbaycanın müxtəlif universitetlərinin fəxri doktoru və professoru, Türk Dil Qurumunun fəxri sədri, eləcə də İstanbul Universitetinin fəxri doktoru
21 Möhsün Həştrudi Riyaziyyatçı. Atası Şeyx İsmayıl Müctəhid Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin ustadı olmuşdur.
22 Məhəmmədəmin Riyahi Məşhur tarixçiədəbiyyatşünasdır.
23 Hüma Natiq Tarixçisi olmuşdur.Urmiyada dünyayə gəlmişdir.Mirzə Cavad Natiqin nəvəsidir.
24 Şapur Ənsari Məşhur Cərrah, Marağada doğulsa da, hal-hazırda ABŞ-da yaşayır.
Sıra nömrəsi Ad Şəkil Sahəsi
1 Hadi Sayi Binəkövül Hadi Sayı Taekvondo üzrə 2000-ci il Olimpiya oyunlarının gümüş, 2004 və 2008-ci il olimpiya oyunlarının isə qızıl medallarına layiq görülmüşdür. 2008-ci il Olimpiya oyunlarında qazandığı qızıl medalı azərbaycanlılara ithaf etmişdir.[88] 1999 və 2005-ci illərdə dünya çempionu olmuşdur. 2006-cı ildə Asiya çempionu olmuşdur.
2 Hüseyn Rzazadə Ağırlıqqaldırma üzrə ikiqat olimpiya və dörd dəfə dünya çempionu. Ərdəbildə anadan olmuşdur. Hüseyn Rzazadə "Ginnesin Rekordlar Kitabına" planetimizin ən güclü pəhlivanı kimi daxil olub. 263 kiloqram ağırlığı başı üzərinə qaldıran Rzazadə 2004-cü ildə 263,5 kq ağırlıq qaldırmaqla özünün müəllifi olduğu dünya rekordunu təzələmişdir.[89]
3 Qulamrza Təxti Olimpiya oyunları çempionu (Melbrun, 1956), ikiqat dünya çempionu (Tehran, 1959 və İokoqama 1961), Asiya yay oyunları çempionu (Tokio, 1958). 1968-ci il yanvarın 7-də onu mehmanxana otağında ölmüş halda tapmışdılar. Böyük hörmət qazanmış Təxtinin şübhəli ölümündə Pəhləvi rejiminin əli olduğu ehtimal edilir.[90] Ləqəbi Cahan pəhləvan yəni dünya pəhləvanı olmuşdur.[91]
4 Nasir Hicazi 1949-cu ildə Tehranda anadan olmuşdur. Nader, Taj, İstiqlal, Şahbaz, Muhammeden kimi klublarda çıxış etmişdir. Asiya Futbol Konfederasiyasının verdiyi məlumata görə, Asiya qitəsinin XX əsrdəki ən yaxşı ikinci qapıçısı kimi tanınır.[92] 2011-ci ildə Tehranda vəfat etmişdir.
5 Əli Dayi 1969-cu ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Bayern MünhenHerta Berlin kimi klublarda çıxış etmişdir. Futbolçu karyerasını 2007-ci ildə bitirib. Yığmalar arasında beynəlxalq görüşlərdə braziliyalı Pele, arqentinalı Maradonamacar Puşkaş kimi futbol korifeylərindən daha çox qol vurmuşdur (109 qol). UNİCEF-in xoşməramlı səfiridir. Məşqçi fəaliyyəti ilə yanaşı, biznes fəaliyyəti ilə də məşğuldur.[93]
6 Kərim Baqiri 1974-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. İranın dünyada ən tanınmış və adlı-sanlı futbolçularındandır. Ona "İranın Erik Kantonası" və "İranın Zidanı" ləqəbi verilib. Hal-hazırda baş məşqçiliklə məşğuldur.[94]
7 Rəhim Əliabadi 1943-cü ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. Yunan-Roma güləşçisi. 1974-cü ildə Asiya oyunlarında qızıl medal, 1972-ci il Olimpiya oyunlarında və 1969-cu il Dünya çempionatında gümüş medal qazanmışdır.
8 Mahmud Mollaqaseımi 1929-cu ildə Tehranda anadan olmuşdur. Sərbəst güləşçi. 1951-ci il Dünya Çempionatında gümüş medal, 1952-ci il Olimpiya oyunlarında isə bürünc medal qazanmışdır. Hal-hazırda Tehran şəhərində yaşamaqdadır.
9 Səyyad Ənuşirəvani 1984-cü ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. 2016-cı il Olimpiya oyunlarında İranın ağır atletika üzrə Olimpiya yığmasının baş məşqçisi olmuşdur. 2012-ci il Yay Olimpiya oyunlarında ağır atletika qızıl medal qazanmışdır.
10 Məhəmməd Pazirayi 1929-cu ildə Bakıda anadan olmuşdur. Yunan-Roma güləşçisi olmuşdur. 1960-cı il Olimpiya oyunlarında bürünc medal qazanmışdır.
11 Yusif Karami 1983-cü ildə Miyanədə anadan olmuşdur. 2004-cü il Olimpiya oyunlarında taekvondo üzrə bürünc medal qazanmışdır. 2003-cü ildə dünya çempionu olmuşdur. 2006 və 2010-cu ildə Asiya çempionu olmuşdur.
12 Cahanbəxt Tofiq 1931-ci ildə Sərabda anadan olmuşdur. 1954-cü ildə güləş üzrə dünya çempionu olmuşdur. Bu medal İranın dünya çempionatlarında ilk qızıl medalıdır. 1952-ci il Olimpiya oyunlarında sərbəst güləş üzrə bürünc medal qazanmışdır.[95]
13 Hüseyn Sadagiani 1903-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Futbolçu və məşqçi. Fubolçu kimi hücumcu mövqeyində oynamış və 1941-ci ildən 1950-c ilə qədər İranın yığma futbol komandasının baş məşqçisi olmuşdur. 1982-ci ildə Tehranda vəfat edib.
14 Əhəd Pazaj Sərbəst güləş üzrə Asiya çempionu olmuşdur.
15 Əli Aşkani Sərbəst güləş üzrə Asiya çempionu və dünya ikincisi olmuşdur.
16 Pərviz Hadi 1987-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur.Sərbəst güləş üzrə Asiya çempionudur. 2014 və 2015-ci illərdə İranda ilin pəhləvanı seçilmişdir.
17 Fərzad Abdullahi 1990-cı ildə Miyanədə anadan olmuşdur. 2011-ci il taekvondo üzrə dünya çempionu. Həmçinin Fərzad Abdullahi taekvondo üzrə digər dünya çempionu Yusif Karaminin yaxın qohumudur.[96]
18 Məhərrəm Navidkiya Karyerasını bitirmiş futbolçudur. Əslən Mərənddəndir. İran futbol liqasında çıxış edən Sepahan klubunun kapitanı olmuşdur. Əsl adı Qara Gözlüdür, Navidkiya adını sonradan götürmüşdür.
19 Pəyam Sadiqiyan İran milli futbol komandasının oyunçusu. Persepolis klubunun yarımmüdafiəçisidir
20 Mojtəba Jəbbari 1983-cü ildə İranın Tehran ostanının Rubat Karim şəhərində anadan olub. Jəbbari əslən Ərdəbildəndir. Mojtəba Jəbbari İstiqlal klubunun yarımmüdafiəçisidir.[97] Həmçinin İran yığma komandasının da üzvü olmuşdur.
21 Yaqub Kərimi Futbolçudur, 1991-ci ildə Ərdəbil şəhərində anadan olmuşdur. Hal-hazırda İstiqlal Xuzistan futbol klubunda çıxış edir. Buna qədər isə Sepahan, Neft Tehran və Pas kimi klublarda çıxış etmişdir.
22 Mehdi Rəhməti Mehdi Rəhməti 1983-cü ildə İranın Tehran şəhərində anadan olub. Rəhməti əslən Üskülüdür. Qapıçıdır və İstiqlal Tehran futbol klubunda çıxış edir.
23 Böyük Vətənxax 1943-cü ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Karyerasını bitirmiş futbolçudur. Hal-hazırda futbol skautudur. Oyunçu karyerası ərzində Rah Ahan, Tac, Şahin və Persopolis klublarında çıxış etmişdir. 1975–1976-cı illərdə Persopolis klubunun baş məşqçisi olmuşdur.
24 Cəfər Salmasi İraqın Qədimiyyə bölgəsində anadan olmuşdur. Lakin əslən Cənubi Azərbaycanın Salmas şəhərindəndir. İran idmançılarından Olimpiya oyunlarında ilk medal qazanan şəxsdir. 1948-ci ildəki Olimpiya oyunlarında ağırlıq qaldırma üzrə bürünc medal qazanmışdır. Bu medal İranın Olimpiya oyunları tarixində ilk medaldır. 2000-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etmişdir.[98]
25 Əziz Əsli Keçmiş futbolçu. Dərayi və Persepolis klublarında oynayıb. Eləcə də İranın yığma komandasında çıxış edib.
26 Cavad Allahverdi Taj. 1954-cü ildə Savədə anadan olmuşdur. 1970-ci ildə Asiya Klublararası Çempionatının qalibi olmuşdur. Həmin çempionatda 1974-ci ildə ikinci yeri tutmuşdur. 1971-ci ildə İran çempionu olmuşdur. Tac və Persopolis klublarında çıxış etmişdir. 1972 və 1978-ci illərdə İran yığmasının iştirakçısı kimi Olimpiya oyunlarında iştirak etmişdir.
27 Kərim Ənsarifərd Kərim Ənsarifərid 3 aprel 1990-cı ildə Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərində dünyaya gəlib. İran milli futbol komandasının Azərbaycan əsilli futbolçusudur. İranın milli futbol yığmasının tarixində qol vuran ən gənc oyunçudur.[99]
28 Əli Əkbar Ustad-Əsədi 1965-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Bir çox klublarda oynamışdır. Daha çox Zob Ahan FK klubunda oynamışdır. Karyerasının son dövrlərini Təbrizin Maşin Sazi klubunda keçirmişdir. Həmçinin İran yığma komandasının da oyunçusu olmuşdur.
29 Sirus Din Məhəmmədi Karyerasını bitirmiş futbolçudur. İstiqlalTraxtor Sazi klublarında oynamışdır. İran yığma komandasının da üzvü olmuşdur.
30 Məhəmməd Nəvazi 1974-cü ildə Sərabda anadan olmuşdur. Karyerasını bitirmiş futbolçudur. Daha çox İstiqlal Tehran klubunda oynamışdır.
31 Rəsul Xətibi 1978-ci ilin sentyabr ayının 22-də Təbriz şəhərində anadan olub. Traxtor Sazi klubunun və İran yığmasının futbolçusu olmuşdur. Həmçinin Təbrizin Traktor Sazi klubununda baş maşqçi vəzifəsində də çalışmışdır.[100]
32 Səyid Məruf 1985 oktyabr ayının 28-də، Urmiya şəhərinin Ətayi məhəlləsində anadan ulub. Voleybolda peşəkar ulduz pasor oyunçu hesab edilir. 2014 dunya voleybol liqasinda ən yaxşı pasor (setter) seçilib və indi Asiyanın ən yaxşı pasor oyunçusudur. Birləşmiş millətlərin dünya su elçisidir. İndi Urmiya Bələdiyyə Voleybol klubuİran voleybol yığmasının kapitanıdır. Səyid Mərufun dayıları — Seyid Abbası Qardaşları da Urmiyanın köhnə tanınmış voleybol oyunçularından hesab edilirlər.
33 Behnam Mahmudi 1980-ci ildə Miyanədə anadan olmuşdur. Voleybol oyunçusudur. 1998–2006-cı illərdə İran yığmasının üzvü olmuşdur.
34 Hüseyn Ruhani Karateçidir. Tehranda anadan olsa da, əsli Zəncandandır. 2006-ci ildəki Asiya çempionatında qızıl medala sahib olmuşdur.
35 Kamal Şalorus Qarışıq döyüş sənətləri ustasıdır. Ərdəbil ostanının Xalxal şəhərində anadan olmuşdur.[101]
36 Qader Mizbani Velosiped yarışı üzrə peşəkar idmançıdır. Mizbani bu yarışlar üzrə iki qat Asiya çempionudur. Hal-hazırda Təbriz Şəhrstanlıq komandasının üzvüdür.
37 Mehdi Zöhrabi Velosiped yarışı üzrə peşəkar idmançıdır. 1981-ci ildə Zəncanda anadan olmuşdur.
38 Mohsen Şadi Akademik avarçəkmə idmançısıdır. Müxtəlif yarışmalarda 5 qızıl və 2 gümüş medal almışdır. İki qat Asiya çempionudur.
39 Abutalıb Talebi 1945-ci ild Mərənddə anadan olmuşdur. 1966, 1967 və 1969-cu illər dünya çempionatlarında bürünc medal qazanmışdır. 1968-ci il Olimpiya oyunlarında da bürünc medal qazanmışdır. 2008-ci ilin iyul ayında Tehran şəhərində vəfat etmişdir.[102]
40 Ruhullah Dadaşi 1984-cü ildə Kərəcdə anadan olmuşdur. Ağırlıq qaldırma üzrə peşəkar idmançı və pəhləvan. O İranın iki dəfə (2009 və 2010) ən güclü şəxsi seçilmişdir. 2011-ci ilin iyul ayında öldürülmüşdür.
41 Şahram Mahmudi 1988-ci ildə Kərəc şəhərində anadan olmuşdur. Voleybolçudur. Sərmayeh Bank Tehran komandasında çıxış edir. 2016-cı il Olimpiya oyunlarında çıxış etmişdir. Əsli Miyanədəndir.
42 Həmid Estili Futbolçu olmuşdur. Persopolis, Bəhmən FK, Əl-Kadisiyyə, Geylan United klublarında çıxış etmişdir. Həmçinin İran yığma komandasının da üzvü olan Estili daha çox 1998-ci il Dünya çempionatında ABŞ-yə vurduğu qola və qol sevincinə görə tanınır. Hal-hazırda məşqçiliklə məşğuldur.[103]
43 Afşin Biabanqard Güləşçidir. 1987-ci ildə Ərdəbil ostanında anadan olmuşdur. 2006-cı ildə yeniyetmələr arasında Asiya çempionatında bürünc medal, 2012-ci ildə Asiya çempionatında gümüş medal və 2014-cü ildə bürünc medal qazanmışdır.
44 Kimya Əlizadə Taekvondoçudur. İranın idman tarixində Olimpiya medalı əldə edən ilk qadın idmançı. 1998-ci ildə İranın Kərəc şəhərində azərbaycanlı ailəsində anadan olmuşdur. Atası Təbriz şəhərinin yaxınlığında yerləşən Zunuz şəhərindən, anası isə Ərdəbil şəhərindəndir. 2014-cü ildə Taybeydə keçirilən Gənclər arasında Dünya Çempionatında qızıl medal qazanıb. O, eyni ildə Nankində keçirilən Yeniyetmələrin Yay Olimpiya Oyunlarında da qızıl medal qazanmağı bacarıb. Əlizadə 2015-ci ildə Çelyabinsk şəhərində keçirilən Dünya Çempionatında və 2016-cı ildə Rio-de-Janeyro şəhərində keçirilən Yay Olimpiya Oyunlarında bürünc medal qazanıb. 2017-ci ildə Cənubi Koreyanın Muju şəhərində keçirilmiş Dünya Çempionatında gümüş medal qazanıb.
47 Məhəmməd Bağıri Motaməd Taekvondoçudur. 2016-cı ildə Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edərək, Azərbaycan yığmasının üzvü olmuşdur. Taekvondo üzrə 2009-cu ildəki dünya çempionatında qızıl medal qazanmışdır. 2012-ci il Olimpiya oyunlarında isə gümüş medal qazanmışdır.
48 Oyan Nəzəriani Fayl:Oyan Nəzəriani.JPG Urmiyada doğulmuş azərbaycanlı yunan-roma güləşçisi. 2014-cü ildən etibarən güləş üzrə Azərbaycan yığma komandasında çıxış edir. 2016-cı ildə Bakıda keçirilən beynəlxalq "Qızıl Qran-Pri" turnirində qızıl, 2017-ci ildə İranın Abadan şəhərində keçirilən Yunan-Roma güləşi üzrə Dünya Kubokunda gümüş medal qazanıb. Dördqat respublika çempionudur.

Siyasətçilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra nömrəsi Ad Şəkil Vəzifəsi
1 Əli Xamenei İranın 2-ci Ali Rəhbəri (4 iyun 1989 — h.h.); İran İslam Respublikasının 3-cü prezidenti (13 oktyabr 1981–3 avqust 1989); İslam Respublikası Partiyasının lideri (15 iyul 1981–15 may 1987). Əslən azərbaycanlı olan iranlı müctəhid, Ayətullah əl-üzma, mərceyi-təqlid, ictimai-siyasi xadim.[104]
2 Tacülmüluk (Nimtac Ayrımlı; 17 mart 1896 – 10 mart 1982) — mayor Teymur xan Ayrımlının qızı, Rza şah Pəhləvinin ikinci həyat yoldaşı və İranın şah xanımı və Məhəmməd Rza Pəhləvinin anası.[105]
3 Qulamrza Ağazadə 1949-cu ildə Cənubi Azərbaycanın Xoy şəhərində anadan olmuşdur. Hər hökumətdə 4 il olmaqla 3 dəfə Neft naziri vəzifəsində çalışmışdır (1985–1997). Bundan əlavə İran prezidentinin atom enerjisi məsələləri üzrə köməkçisi və İran Atom Enerjisi Komitəsinin rəhbəri olmuşdur (1997–2009).[106]
4 Məhəmməd Əsgəri İranın Ədliyyə naziri vəzifəsində çalışmışdır (2 hökumətdə).
5 Rahman Dadman İran İslam Respublikasının Yollar və Nəqliyat naziri vəzifəsində çalışmışdır (2001 yanvar — 2001 may). 2001-ci ilin may ayının 18-də təyyarə qəzasında vəfat etmişdir.
6 Mehdi Bazərgan 1907-ci ildə Bazərganda anadan olmuşdur. Pedaqoq, alim, aktivist və siyasətçi olmuşdur. 1979–1980-ci illərdə İran İslam İnqilabından sonra İranda qurulan İran Müvəqqəti Hökumətinin sədri və İslam İnqilabından sonra İranın ilk baş naziri və xarici işlər naziri olmuşdur. Bundan əlavə 1980–1984-cü ilərdə İran parlamentinin deputatı olmuşdur. 1995-ci ildə vəfat etmişdir.
7 Əli Əbdüləlizadə 1955-ci ildə Cənubi Azərbaycanın Urmiya şəhərində anadan olmuşdur. 1984–1992-ci illərdə İran parlamentinin üzvü, 1992–1997-ci illərdə Şərqi Azərbaycan Ostanının qubernatoru, 1997–2005-ci illərdə isə Yollar və Şəhərsalma naziri kimi çalışmışdır.
8 Əli Meşkini 1921-ci ildə Meşkin şəhərində anadan olmuşdur. İran İslam Respublikasının Konstitutsiya Komisiyasının üzvü olmuşdur (1979). 1983–2007-ci illərdə İranın Ali Dini liderini seçmə və nəzarət etmə hüququna sahib İran Mütəxəsislər Məclisinin üzvü olmuşdur. 2007-ci ildə vəfat etmişdir.
9 Mahmud Cəm 1880-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Rza şahın dövründə, 1935-ci ildən 1939-cu ilə qədər İranın baş naziri olmuşdur. 1954–1969-cu illərdə İran parlamentinə Kirman şəhərindən deputat seçilmişdir.[107]
10 Yəhya Ale Eşaq 1949-cu ildə Qumda anadan olsa da, əslən Zəncanlıdır. İran İslam Respublikasının Kommersiya naziri olmuşdur (1993–1997).
11 Abbas Duzduzani Məhəmmədəli Rəcainin kabinetində Mədəniyyət və İslami Rəhbərlik naziri idi. İranın İslami Məşvərət Məclisinin birinci dövründə Təbrizin və ikinci və üçüncü dövrlərində Tehranın nümayəndəsi idi. İslam İnqilabının Keşikçilər Ordusunun qurucusu və ilk komandiri idi.[108]
12 Hüseyn Kazımpur Ərdəbəli Məhəmmədəli Rəcainin hökumət kabinetində Kommersiya naziri olmuşdur (1980–1981). 15 il İranın OPEC-dəki nümayəndəsi kimi çalışmışdır. Bundan əlavə 1990–1995-ci illərdə İranın Yaponiyadakı səfiri olmuşdur.
13 İsa Kələntəri 1952-ci ildə Mərənd şəhərində anadan olmuşdur. 2017-ci ildən İran prezidentinin ətraf mühit üzrə köməkçisidir. 1989-cu ildən 2001-ci ilə qədər Kənd Təsərrüfatı naziri olmuşdur.
14 Sadiq Mahsuli 1959-cu ildə Urmiyada anadan olmuşdur. 2008–2009-cu illərdə İranın Daxili İşlər Naziri olmuşdur. 2009–2011-ci illərdə isə Əhalinin Rifahi və Sosial Müdafiəsi naziri olmuşdur.
15 Möhsün Mehralizadə 1956-cı ildə Marağada anadan olmuşdur. 1997–2001-ci illərdə Xorasan vilayətinin qubernatoru olmuşdur. 2001–2005-ci illərdə Bədən Tərbiyəsi Təhsili üzrə İran prezidentinin köməkçisi olmuşdur. 2017-ci ildən İsfahan vilayətinin qubernatorudur.
16 Məhəmməd Rza Mırtacodini 1960-cı ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. 2008–2009-cu illərdə İran parlamentinin üzvü olmuşdur. 2009–2012-ci illərdə parlament məsələləri üzrə prezidentin köməkçisi olmuşdur. Hal-hazırda prezidentin konstitutsiyanın tədbiqi məsələləri üzrə köməkçisidir.
17 Rza Müridi 1945-ci ildə Urmiyada anadan olmuşdur. 2007–2018-ci illərdə Ontario Qanunverici Məclisinin üzvü olmuşdur (Kanadada). Katelin Uinne hökumətində nazir kimi çalışmışdır.
18 Mir Hüseyn Musəvi Mir Hüseyn Musəvi 1942-ci ildə Şərqi Azərbaycan vilayətinin Xamnə qəsəbəsində doğulub. İslam inqilabından sonra bir müddət Ali Mədəni İnqilab Şurasının üzvü olub. 1981–1989-cu illərdə, İranın dini rəhbəri Ayətullah Xamneyinin prezidentliyi dövründə baş nazir vəzifəsində işləyib. 1989-cu ildə ölkə konstitusiyasında dəyişiklik edilib və baş nazir postu ləğv olunub. Nəticədə M.Musəvi hökumət vəzifələrindən uzaqlaşaraq fəaliyyətini əsasən Tehran İncəsənət Akademiyasında davam etdirib. Hazırda bu akademiyanın rəhbəridir. 2009-cu ilin iyun ayında İranda keçiriləcək prezident seçkilərində prezidentliyə namizədlərdən biri olmuşdur. Namizədliyi dövründə ölkədə azərbaycan dilli məktəblərin açılmasına söz vermişdi.[109]
19 Məhəmmədrza Nemətzadə 1945-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Nemətzadə 1980-ci ildə İranın Əmək naziri və 1980–1981-ci ilə qədər və yenidən 1989–1997-ci ilə qədər İranın Sənaye naziri kimi xidmət edib. 15 avqust 2013-cü ildə İran parlamenti tərəfindən təsdiq edildikdən sonra İran sənayesinin hazırkı naziridir.
20 Həmid Çitçiyan 1957-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. 1980–1988-ci illərdə İran-İraq müharibəsində İran İnqilab keşikçiləri Ordusu sıralarında döyüşmüşdür. 1988–1992-ci illərdə İran parlamentinin üzvü olmuşdur. 2013–2017-ci illərdə enerji naziri kimi çalışmışdır.[110]
21 Məsud Pezeşkian 1959-cu ildə Mahabadda anadan olmuşdur. İran Parlamentinin birinci sədr müavini və İran parlamentinin onuncu dövründə Təbrizi təmsil edən nümayəndələrdən biridir. Həmçinin 2001–2005-ci illərdə Səhiyyə naziri vəzifəsində çalışmışdır.
22 Mustafa Məhəmməd Nəccar Mustafa Məhəmməd Nəccar 2 dekabr 1956-cı ildə Tehran şəhərində anadan olub. Mənşəcə Cənubi Azərbaycanın Bostanabad şəhərindəndir.[1] 1977-ci ildə Nəsrəddin Tusi adına Texnologiya universitetini bitirib. 2005–2009-cu illərdə Müdafiə naziri, 2009–2013-cü illərdə Daxili İşlər naziri olmuşdur.
23 Məhəmməd Səid Məhəmməd Said, (Saedülvizarə) Marağada anadan olmuşdur. Atasının adı Məhəmmədkazım Qazidir. Atası və babası Azərbaycanın yüksək səviyyəli münsif və hakimlərindən idi. İsveçrənin Lozann Universitetində təhsil almışdır.İki dəfə İranın Baş Naziri, səkkiz dəfə Xarici İşlər Naziri, bir dəfə Daxili İşlər naziri, dörd dəfə xarici ölkələrdə səfir, dörd dəfə Senat Məclisi və bir dəfə Məclisin nümayəndəsi olmuşdur.[111]
24 Əli Süheyli 1896-cı ildə Təbriz şəhərində yoxsul bir ailədə anadan olmuşdur. 1938–1939-cu illərdə xarici işlər naziri, 1942-ci ildə isə baş nazir vəzifələrində olmuşdur.[112]
25 Pərviz Fəttah 1961-ci ildə Urmiyada anadan olmuşdur. 2005–2009-cu illərdə enerji naziri olmuşdur. Hal-hazırda İmam Xomeyni Yardım Fondunun rəhbəridir.
26 Əli Nikzad 1961-ci ildə Ərdəbildə anadan olmuşdur. 2005–2008-ci illərdə Ərdəbil vilayətinin qubernatoru olmuşdur. 2011-ci ildə Yollar və Nəqliyyat naziri olmuşdur. 2012–2013-cü illərdə Rabitə və Yüksək Texnologiyalar naziri olmuşdur.
27 Məhəmməd Rza İskəndəri 1960-cı ildə Əhvazda anadan olmuşdur. 2005–2009-cu illərdə Kənd Təsərrüfatı naziri olmuşdur.
28 Davud Daneş-Cəfəri 1954-cü ildə Tehranda anadan olmuşdur. İran-İraq müharibəsində yüksək rütbəli zabit kimi xidmət etmişdir. 2004–2005-ci illərdə İran parlamentinin üzvü olmuşdur. 2005–2008-ci illərdə Maliyyə naziri vəzifəsində çalışmışdır.
29 Mirzə İbrahim xan Həkimi İbrahim Mirzə Əbülhəsən oğlu 1871-ci ildə Təbriz şəhərində doğulmuşdu. 1889-cu ildən 1892-ci ilədək Tehran Darülfünunda oxumuşdur. 1945–1948-ci illər ərzində fasilərlə 3 hökumət kabinetinin baş naziri olmuşdur. 1951–1957-ci illərdə İran Senatının sədri olmuşdur.Çingizoğlu, Ənvər. Mirzə İbrahim xan Həkimi. Bakı: Soy. 2009.
30 Seyid Həsən Tağızadə 1870-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. İranda Məşrutə inqilabının iştirakçısı, İranın ilk Məclisinin üzvü, İranın İngiltərəFransada səfiri, İran Senatının sədri, maarifçi.
31 Mirzə İsmayıl xan Mümtazəddövlə 1880-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Azərbaycan Demokratik Respublikasında baş konsul olmuşdu. Sonra İstanbul şəhərində İran dövlətini təmsil etmişdi. 1906-cı ildə İran Milli Məclisinə Cənubi Azərbaycandan nümayəndə seçilmişdir. O, bir neçə kabinetdə mədəniyyət, maliyyə, təhsil və ədliyyə naziri postunu tutmuşdu. İran Konstitusiyasının müəlliflərindən biri idi.Çingizoğlu, Ənvər. Qacarlar dövrünün diplomatları. Bakı: Mütərcim. 2012.
32 Rza Tağıpur 1957-ci ildə Marağada anadan olmuşdur. 2013–2017-ci illərdə Tehran Şəhər Şurasının üzvü olmuşdur. 2009–2012-ci illərdə Rabitə və İnformasiya naziri kimi çalışmışdır.
33 Həmid Mövlanə İran əsilli amerikalı yazıçı və alimdir. Beynəlxalq münasibətlər üzrə mütəxəsisdir. Mahmud Əhmədinejadın məsləhətçisi vəzifəsində çalışmışdır.
34 Həsən Qalibaf Əsl 1969-cu ildə Marağada anadan olmuşdur. İqtisadçi alim, hüquqşünasdır. İran Birjasının rəhbəridir.
35 Mina Əhədi 1956-cı ildə Əbhərdə anadan olmuşdur. İran Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin üzvlərindən biridir. Hal-hazırda Almaniyada yaşayır.[113]
36 Əsgərr Parsa 1919-cu ildə Xoy şəhərində anadan olmuşdur. İran Milli Cəbhəsinin görkəmli üzvlərindən biri olmuşdur. İran çevrilişinin (1953) fəal iştirakçılarından olmuşdur. İran İslam Respublikası olandan sonra 3 dəfə həbs edilmişdir.
37 Əli Səədlu 1952-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. 2004–2005-ci illərdə Tehran bələdiyyəsinin rəhbəri olmuşdur. 2009–2011-ci illərdə İran prezidentinin köməkçisi vəzifəsində çalışmışdır. 2011–2013-cü illərdə İran prezidentinin beynəlxalq məsələlər üzrə köməkçisi kimi çalışmışdır.
38 Mir Bəşir Qasımov 1879-cu ildə Daşbulaqda anadan olmuşdur. 1921–1924-cü illərdə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcra Komitəsinin sədr müavini, 1935–1937-ci illərdə Azərbaycan Sosial Təminat Komitəsinin xalq komissarı, 1937–1938-ci illərdə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcra Komitəsinin sədri, 1938–1949-cu illərdə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri olmuşdur. 1949-cu ildə Mirbəşir Qasımovun vəfatından sonra onun xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə Tərtər rayonunun tarixi adı dəyişdirilərək Mirbəşir qoyulmuşdur.[114]
39 Musa Kələntəri 1949-cu ildə Mərənddə anadan olmuşdur. 1980–1981-ci illərdə İranın Mənzil və şəhərsalma üzrə naziri olmuşdur.
40 Abbas Ədhəm 1885-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Əlahəzrət Məhkəməsinin üzvü olmuş, həmçinin də 2 dəfə Səhiyyə naziri kimi çalışmışdır.
41 Fərəh Pəhləvi 1938-ci ildə Tehranda anadan olmuşdur. sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin xanımı, şahbanu.[115]
42 Şəhindoxt Molaverdi 1965-ci ildə Xoy şəhərində anadan olmuşdur. Akademik, feminist, hüquqşünasalimdir. Həsən Ruhani kabinetində Qadın və Ailə işlər bölməsinin vitse-prezidentidir.
  1. "Azərbaycan xalqı". 2012-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-12.
  2. "Azerbaijan in Iran". 2009-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-12.
  3. "Joshua Project — Great Commission Status of the Azerbaijani People Cluster". 2013-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-12.
  4. İranda yaşayan Azərbaycanlı ve digər Türklərin sayı[ölü keçid]
  5. "İranın ən böyük şəhərlərində yaşayan azərbaycanlılar". 2010-12-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-12.
  6. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası IV cild. Bakı. 1980.
  7. "Məhəmmədhüseyn Şəhriyar". 2018-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  8. "Paşayev Mir Cəlal Əli oğlu — Biblioqrafiya" (PDF). 2018-07-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  9. Bahman, Solati. Persian Words of Wisdom: Sayings and Proverbs by Masters of Persian Poetry. Universal Publishers. 2015.
  10. Mahjub, Dr. Məhəmməd-Cəfər. İrəc Mirzənin bioqrafiyası, düşüncələri, poeziyası və ardıcılları. Tehran: Gülşən nəşriyyatı. 1977.
  11. "Qulamhüseyn Begdili (1919–1998) — ədəbiyyatşünas". 2022-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  12. Willem, Floor. İranda teatrın tarixi. Mage Publishers. 2005.
  13. Haşimi, Əmir. Güney Azərbaycan və Səməd Behrəngi. Bakı. 1994.
  14. Baraheni, Rza. The Midwife of My Land (PDF). Toronto. 2005. Archived from the original on 2012-04-02. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  15. "Mirzə Tağıxan Rafət Təbrizi". 2022-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  16. 1 2 "Rosa Jamali". 2019-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  17. "Iran in Writing: Past and Present". 2017-11-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  18. Vəfi, Fəriba. رؤیای تبت. Tehran: «Nəşri-mərkəz» nəşriyyatı. 1999. ISBN 964-305-824-7
  19. "«بیرون از گور» ـ فریبا وفی". Radio Zamaneh. =25 fevral 2006. 2016-01-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 avqust 2018.
  20. "Əli Nazim (1906–1941)- tənqidçi, ədəbiyyatşünas". 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  21. Hadi, Sultan Qurraie. Modernity and Identity in Azeri Poetry: Mo’juz of Shabustar and the Iranian Constitutional Era. UMI. 1997. 2022-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  22. Aryanpour, Yahya. Az sabā tā Nīmā: tārīkh-ī 150 sāl adab-i Fārsī: jeld-ī yek (Səbadan Nimə: Fars ədəbiyyatının 159 ili: I cild). Tehran: Sherkat-i sahami nəşriyyatı. 1972.
  23. Əliyev, Rəhim. "Yazıçı və alim Nasir Mənzuri". "Ədəbiyyat Qəzeti" jurnalı. 29. 2013.
  24. Zaman Əsgərli. "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası" (PDF). Milli Kitabxana (az.). "Şərq-Qərb". 2005. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-13.
  25. "Bulud Qaraçorlu". 2021-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  26. "Respecting 3 children's author". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  27. "Aref Arefkia Official Website". 2018-06-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  28. "Iran Chamber". 2018-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  29. "Nasrollah Nasehpor". Hamshahri Online. 2017-04-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2014.
  30. "بررسی سیر ساختار ردیف موسیقی توسط استاد ناصح پور". farhangemrooz. 2013. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2014.
  31. An Iranian Actor Won the Best Actor of TV Programs Award Arxivləşdirilib 2021-08-05 at the Wayback Machine International Rome TV Programs Festival.July 19, 2007
  32. Phillips, Richard. "Iranian director Tahmineh Milani speaks with WSWS". World Socialist Web Site. International Committee of the Fourth International. 29 sentyabr 2006. 2020-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 fevral 2010.
  33. "Behrouz Vossoughi in Bahman Ghobadi's New Film". RadioJavan. 31 mart, 2011. 2021-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  34. Hasan Anami Olya
  35. "Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının fəxri üzvü doktor Əli Səlimi". 2011-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  36. "Uşaqlığımızın Göy qurşağı idi...;Səmin Bağçabanın xatiri üçün" (fars). BBC. 6 aprel 2008. 2013-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2012.
  37. Wright, Robin B. The last great revolution: turmoil and transformation in Iran. Alfred A. Knopf. 2000. səh. 117. ISBN 978-0-375-40639-3.
  38. "جمشید هاشمپور". Iranian Movie Database. 2014-05-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  39. Vüqar İsmayılov. "Dünyaca məşhur azərbaycanlı xanımlar" (az.). modern.az. 14.02.2015. 2021-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-17.
  40. "Concert Rezzar Band led by Hamed Baradaran". 2018-06-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  41. "Kerala 19-cu film festivalı". 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  42. Sami Yusufun rəsmi veb saytı[ölü keçid]
  43. Respublikanın incəsənət xadimlərindən bir qrupuna Azərbaycan SSR Fəxri adlarının verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 29 aprel 1971-ci il tarixli Fərmanı Arxivləşdirilib 2010-12-05 at the Wayback Machineanl.az saytı
  44. "Confessions of a fundamentalist in Ahmadinejad's Iran of today". 2019-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-15.
  45. "رحیم شهریاری در لس‌آنجلس و واشنگتن/ طنین موسیقی آذری در ینگه دنیا". Fars News (Persian). 9 mart 2016. 2016-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2016.
  46. "کمال تبریزی، 30 سال قبل در سفارت آمریکا". Asriran.com. 2010-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-25.
  47. Stelter, Brian; Stone, Brad. "Web Pries Lid of Iranian Censorship". The New York Times. 2009-06-23. 2018-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-12.
  48. "Tehran gallery holds photographer Ahmad Aali retrospective". Tehran Times. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-16.
  49. "Standup comedy show gives Iranians a reason to laugh". 2021-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-16.
  50. "مؤذن زاده‌ اردبيلی و اذان روح الارواح". 2019-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-07.
  51. "Moazzen Zadeh Ardabili and soul-of-souls Azan" (Persian). BBC. 2012-11-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-12-07.
  52. "آغداشلو، عابری کنار دیوار". 2014-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  53. "Iranian art offers window to changing world". 2012-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  54. "National Geographic biography". 2012-06-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  55. "Istanbul to host Iranian cartoonist's workshop". tehran times. 2007-11-11. 2016-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-20.
  56. ""Iranian adds a new dimension to contemporary humor"". 2012-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  57. "علی اکبر صارمی درگذشت". Mehr News Agency (fars). 2017-01-21. 2018-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-06.
  58. "گفت و گوي نوروزي با نصرالله مدقالچي، دوبلور و مدير دوبلاژ". فرهنگخانه. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 fevral 2012.
  59. "Ali Samadi Ahadi". Ali Samadi Ahadi's official website. 2017-09-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: mart 26, 2013.
  60. "Haydar Hatemi". 2020-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-13.
  61. "Лучшая в мире Кармен". 2022-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-07.
  62. "Dariush Pirniakan". 2021-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-07.
  63. Farhad Ghaemian
  64. The Greatest Iranian Movie Database
  65. "Moḥammad-Bāqer Khan Pesyān". 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  66. The Zarrinkafsch (Bahman-Qajar) Family
  67. Roberts, Mark J. "Khomenei's incorporation of the Iranian military" (PDF). National Defense University. January 1996. 2016-03-05 tarixində orijinalından (McNair Paper 48) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 iyul 2013.
  68. "Iranian military chiefs reshuffled". Spokane Daily Chronicle. AP. 19 June 1980. İstifadə tarixi: 27 avqust 2013.
  69. "Harassment of Iranian Opposition Leaders". Institute for War and Peace Reporting. 2014-11-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 fevral 2015.
  70. "Teymur xan Ayrumlu". 2019-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  71. Oberling, P. ĀYRĪMLŪ // Arxivlənmiş surət. Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 2. 1987. 151–152. 2022-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  72. Seyid Cəfər Pişəvəri, "Azərbaycanın böyük xalq və maarif xadimi", "Azərbaycan" qəzeti, İran, 2 mehr 1324
  73. Michael M. J. Fischer, Iran: From Religious Dispute to Revolution, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2003, p. 196
  74. "Former chancellor of Tehran University passes away". Tehrantimes.com. 2012-05-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-23.
  75. "Mirzə Əbutalib Zəncani". 2019-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  76. Ənvər Çingizoğlu, Məşrutə ensiklopediyası, Bakı, 2011. 624 səh.
  77. Məmməd Səid Ordubadi, Dumanlı Təbriz
  78. "Əbülqasim Xoyi fondu". 2007-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
  79. Afary, Janet. The Iranian constitutional revolution, 1906-1911: grassroots democracy. Columbia University Press. 1996. səh. 40. 2022-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06. He read the works of Transcaucasian Azeri intellectual, Abd al-Rahim Talibov
  80. "Heydər xan Əmioğlu". 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  81. Ali Mohammadi. "حزب اجتماعیون اعتدالیون از پیدایش تا فروپاشی" (PDF). Yad (Persian) (53–56). 1378: 433. 2017-03-07 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  82. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı 2007, səh 288
  83. "Clerics May Be Key to Outcome of Unrest". 2022-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  84. "Cəfər Sübhani". 2018-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
  85. "AMĪNĪ, SHAIKH ʿABD-AL-ḤOSAYN – Encyclopaedia Iranica". Iranicaonline.org. 2016-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-23.
  86. A great leap forward Arxivləşdirilib 2008-04-22 at the Wayback Machine Independent, Wednesday, 6 October 2004
  87. Timothy Cook. "After Steve Jobs: Apple's next CEO" (ingilis). Fortune magazine. 2008. 2021-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 avqust 2012.
  88. "Saei Bonehkohal, Hadi". 2022-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-13.
  89. Erdbrink, Thomas. "Iran's Stars, Erased From the Billboards". The Washington Post. 2008-07-26. 2018-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-12. (#apostrophe_markup)
  90. Cəbrayılov, Həsən. Həzrəti Əlinin pəhləvanı. Bakı. 2012.
  91. "اسطوره و پهلوانی برخاسته از دیار الوند، پهلوانی برای همه دوران". Bornanews.ir. 2013-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-16.
  92. "Hejazi second best Goalkeeper in Asia". 2022-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-13.
  93. Cəfərov, T. "Footballer of Azerbaijani origin ranks first on number of goals". trend.az. 17 oktyabr 2009. 2014-01-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 avqust 2013.
  94. "Republic must discover way to cope with `Zidane of Iran'". 2019-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  95. Jahanbakht Tofigh Arxivləşdirilib 2022-09-24 at the Wayback Machine. National Olympic Committee of Iran
  96. "Jabbari Fan Thread". PersianFootball.com. 2018-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 fevral, 2014.
  97. "رسمی: با گرانترین قرارداد سال / جباری به سپاهان پیوست". 2013-12-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-13.
  98. Cüneydi, Khashayar. "Salmasi: The teacher who won Iran's first Olympic medal". BBC News. 28 July 2012. 30 July 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 iyul 2012.
  99. "With Karim Ansarifard, The Young Striker of Saipa: I'll Proof that I'm not a Spark" (fars). Jaam-e Jam. 2017-09-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 iyun 2011.
  100. "برادران خطيبي ،گلزنان تبريزي". 2017-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  101. "From Humble Beginnings to Pro Fighter, Kamal Shalorus Calls Out One FC Champ Shinya Aoki". Yahoo Sports. 26 iyun 2013. 2022-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-14.
  102. Abutaleb Talebi Arxivləşdirilib 2009-09-23 at the Wayback Machine. sports-reference.com
  103. "England v USA: watch Americans' highs and lows on YouTube". 2017-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  104. "Azeris unhappy at being the butt of national jokes". UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. IRIN. 25 May 2006. 14 August 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 iyun 2009.
  105. Lois Beck, Guity Nashat, Women in Iran from 1800 to the Islamic Republic Arxivləşdirilib 2022-04-21 at the Wayback Machine
  106. "Iranian nuclear chief steps down". 2010-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  107. Abbas Milani. Eminent Persians: The Men and Women who Made Modern Iran, 1941-1979 : in Two Volumes. Syracuse University Press. 2008. 313. ISBN 978-0-8156-0907-0. 2014-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 fevral 2013.
  108. "با حکم وزیر نفت، حسین کاظم پور اردبیلی نماینده جدید ایران در هیات عامل اوپک شد". Mehrnews Agency (Persian). 16 yanvar 2015. 16 April 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 September 2016.
  109. "ميرحسين موسوی از رياست فرهنگستان هنر برکنار شد". Radio Farda. 2010-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2011.
  110. "President Rouhani unveils proposed Cabinet list". 2013-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  111. Rubin, Barry. Paved With Good Intentions. Oxford University Press. 1980. 25. ISBN 0-19-502805-8.
  112. Советский Союз на международных конференциях периода Великой Отечественной войны 1941–1945 гг. В 6-ти т. Т. 2 (Тегеранская конференция руководителей трех союзных держав – СССР, США и Великобритании (28 ноября – 1 декабря 1943 г.), M.: Политиздат, 1984, 176 с.158.
  113. "Vorkämpfer für Islam-Austritte mit dem Tod bedroht". 2022-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  114. "Касумов Мир Башир Фаттах оглы". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19.
  115. Sonuncu İran şahının azərbaycanlı xanımı Fərəh Pəhləvinin "xatirələr"i Bakida nəşr olunub

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]