İtaliya A Seriyası

İtaliya A Seriyası — İtaliya futbol liqasının ali divizionu, dünyada ən güclü futbol divizionlarından biri sayılır, UEFA ölkə reytinqində IV yerdədi (2014 ilə əsasən)^[1] Çempionatın rəsmi sponsoru Telecom Italia sayılır, elə çempionatın adıda bununla bağlıdı it. Lega Nazionale Professionisti Serie A TIM.

Ölkə	İtaliya
Konfederasiya	UEFA
Açılış ili	1898
İlk sezon	1929
Komandaların sayı	20
Liqalar sistemində səviyyə	1
Aşağı liqa	İtaliya B Seriyası
Digər kubok(lar)	Superkoppa İtaliya
Liqa kubok(lar)	İtaliya Kuboku
Beynəlxalq kubok(lar)	UEFA Çempionlar Liqası UEFA Avropa Liqası
Son çempion	Napoli (3-cü dəfə) (2022-23)
Ən uğurlu komanda	Yuventus (36 dəfə)
Veb səhifəsi	www.legaseriea.it
Cari mövsüm

2004–05 sezonundan etibarən italyan çempionatda 20 komanda iştirak edir. Futbol mövsümü ərzində (avqustdan maya qədər) hər bir komanda bir biri ilə 2 dəfə qarşılaşırlar. Beləliklə bir klub mövsüm ərzində 38 oyun keçirdir (andata adlanan 1-ci dövrədə 19, və ritorno adlanan 2-ci dövrədə 19 oyun). Görüşlərin ardıcıllığı hər iki dövrədə eynidir.

Komandalar qələbəyə görə 3, heç-heçəyə görə isə 1 xal qazanırlar. Məğlubiyyətə görə xal verilmir. Klublarin eyni miqdarda xal topladığı halda, vurulmuş və buraxılmış topların fərqi müqayisə olunur. Əgər eyni miqdarda xalı çempionatda birinci yerdə olan komandalar qazanıblarsa, onda bu qayda etibarsız sayılır. Hər mövsümün sonunda hamıdan çox xal toplamış klub qalib elan edilir. Turnir cədvəlinin son üç yerində qərarlaşan komandalar (18,19 və 20 yerlərin sahibləri) Seria B keçirlər.

İlk 3 yerin sahibi olan komandalar Çempionlar Liqasına vəsiqə qazanırlar. İlk 2 yeri tutumuş klublar bir başa qrup mərhələsindən iştirak etməyə başlayırlar. Üçüncü yeri tutmuş klub üçüncü təsnifat mərhələsindən başlayır və qrup mərhələsinə düşmək üçün, ona başqa klubla iki oyunluq qarşıdurmada qələbə qazanmaq lazımdır. Dördüncü və beşinci yerləri tutmuş klublar Avropa Liqasında oynamaq haqqını qazanırlar. İtaliya Kubokunu qazanmış komanda İtalyanı Avropa Liqasında təmsil edən üçüncü komanda kimi iştirak edir. Amma əgər kubokun hər iki finalçıları artıq Avropa Lİqasında və ya Çempionlar Liqasında iştirak edirlərsə, onda vəsiqəni çempionatın 6-cı komandası alır.

Seria A hazırkı formatda öz fəalətini 1929 ildə başlayıb. 1898–1929 illərdə yarış regional prinsip ilə parçalanmış qruplar üzrə keçirilirdir. Torino klubu 1948/1949 illərdə mövsümün sonuna yaxın və klubunun böyük hissəsinin həyatına son qoymuş təyyarə qəzası səbəbi ilə iştirakdan imtina etmişdir.

Bu çempionatı tez-tez skudetto adlandırırlar, çünki qalib olmuş komanda növbəti sezonda öz geyimlərində kiçik nişan formasında İtaliya bayrağını daşıyır. Seria A ən uğurlu komandası 33 dəfə birinci yerə sahib olmuş Yuventus sayılır, onun ardınca Milan (18 dəfə), İnter (17 dəfə) və Cenoa (9 dəfə) gəlirlər. Hər 10 udulan titul saəsində klub emblemi üzərində kiçik qızıl ulduzu daşımaq hüququ qazanır, beləliklə Yuventusun 3 ulduzu, Milan şəhərini təmsil edən 2 klubun bir ulduzu var.

2006 ildə İtaliya çempionatını "alınmış" oyunlar qalmaqalı sarsıtdı. Yuventus, Mİlan, Latsio, Fiorentina və Recina hakim qarşısına çıxarıldılmışdı. İlk məhkəmə iclası "Qoca Sinyoranı" son iki çempionluğdan məhrum etməyi qərarı aldı, Milan Avrokuboklardan diskvalifikasiya olunmuşdur, Fiorentina, Latsio və Yuventus Seria B endirilmişdir. Təkrar baxış zamanı "Latsio" və "Fiorentina" qarşı sanksiyalar xeyli yumşaldılmışdır və onlara elit divizionda qalmaq imkan verildi, halbuki Yuventus aşağı liqaya düşməkdən xilas olunmadı. Bundan başqa, Milanın Çempionlar Liqasında iştirak etməyə imkanı verildi, ancaq o, qrup mərhələsi ilə deyil, üçüncü təsnifat mərhələsindən turnirə başlamalıydı. İlk öncə Recinadan Seria A-da 15 ball silinmişdir, amma komandanın cəzası 11 bala qədər yüngülləşdirildi.

2007 ilin fevral ayında İtaliya çempionatını yeni faciə bürüdü. Palermo-Kataniya oynunda Filippo Rakiti öldürülmüşdür. Futbol federasiyasının qərarı ilə çempionat müvəqqəti dayandırılmışdı.

Klub	Qaliblər	İkinci yer	Çempion olduğu sezonlar
Yuventus	36	21	1905, 1925–26, 1930–31,1931–32, 1932–33, 1933–34,1934–35, 1949–50, 1951–52, 1957–58, 1959–60, 1960–61, 1966–67, 1971–72, 1972–73, 1974–75, 1976–77, 1977–78, 1980–81, 1981–82, 1983–84, 1985–86, 1994–95,1996–97, 1997–98, 2001–02, 2002–03, 2011–12, 2012–13, 2013–14, 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20
İnter	19	15	1939–40, 1952–53, 1953–54, 1962–63, 1964–65, 1965–66, 1970–71, 1979–80, 1988–89, 2005–06, 2006–07, 2007–08, 2008–09, 2009–10, 2020–21
Milan	18	18	1901, 1906, 1907, 1950–51, 1954–55, 1956–57, 1958–59, 1961–62, 1967–68, 1978–79, 1987–88, 1991–92, 1992–93, 1993–94, 1995–96, 1998–99, 2003–04, 2010–11
Cenoa	9	4	1898, 1899, 1900, 1902, 1903, 1904, 1914–15, 1922–23, 1923–24
Torino	7	6	1927–28, 1942–43, 1945–46, 1946–47, 1947–48, 1948–49, 1975–76
Bolonya	7	4	1924–25, 1928–29, 1935–36, 1936–37, 1938–39, =1940–41, 1963–64
Pro Verçelli	7	1	1908, 1909, 1910–11, 1911–12, 1912–13, 1920–21, 1921–22
Roma	3	13	1941–42, 1982–83, 2000–01
Latsio	2	7	1973–74, 1999–00
Fiorentina	2	5	1955–56, 1968–69
Napoli	2	5	1986–87, 1989–90
Kalyari	1	1	1969–70
Kazale	1	-	1913–14
Noveze	1	-	1921–22
Hellas Verona	1	-	1984–85
Sampdoriya	1	-	1990–91

Qalın hərflərlə yazılan klublar indidə yüksək divizionda iştirak edirlər.

Ən çox oyun keçirdən 10 oyunçu^[2]

Oyunçu		Oynadığı illər	Klub(lar)	Oyun sayı
1	Paolo Maldini	1985–2009	Milan	647
2	Xavyer Zanetti	1995–2014	İnter	615
3	Canluka Palyuka	1987–2007	Sampdoriya, İnter, Bolonya, Askoli	592
4	Françesko Totti	1992–	Roma	585
5	Dino Zoff	1961–1983	Udineze, Mantova, Napoli, Yuventus	570
6	Pietro Verhovod	1980–2000	Komo, Fiorentina, Roma, Sampdoria, Yuventus, Milan, Piaçenza	562
7	Roberto Mançini	1981–2001	Bolonya, Sampdoriya, Latsio	541
8	Silvio Piola	1929–1954	Pro Verçelli, Latsio FK, Yuventus, Novara	537
9	Enriko Albertozi	1958–1980	Fiorentina, Kalyari, Milan	532
10	Canni Rivera	1958–1979	Alessandria, Milan	527

Ən çox qol vurmuş 10 oyunçu^[3]
9 may 2015 ilə əsasən

Oyunçu		Oynadığı illər	Klub(lar)	Qol sayısı
1	Silvio Piola	1929–1954	Pro Verçelli, Latsio FK, Yuventus, Novara	274
2	Françesko Totti	1992–	Roma	245
3	Qunnar Nordal	1948–1958	Milan, Roma	225
4	Jose Altafini	1958–1976	Milan, Napoli, Yuventus	216
5	Cuzeppe Meaze	1929–1947	Inter, Milan, Yuventus	216
6	Antonio Di Natale	2002–	Empoli, Udineze	206
7	Roberto Bacco	1986–2004	Fiorentina, Yuventus, Milan, Bolonya, Internazionale, Breşia	205
8	Kurt Hamrin	1956–1971	Yuventus, Padova, Fiorentina, Milan, Napoli	190
9	Cuzeppe Sinyori	1991–2004	Foggia, Latsio, Sampdoriya, Bolonya	188
10	Alessandro Del Pyero	1993–2012	Yuventus	188

• İtaliya A Seriyası bombardirləri