Ərbəyli basqını
Ərbəyli basqını — 20 iyun 1919-cu ildə Qüvayi-milliyə tərəfindən yunanların nəzarətində olan Ərbəyli stansiyasına edilmiş basqın. Aydın və Nazillini işğal etdikdən sonra Yunanıstan ordusu bölgədə artan müqavimət hərəkatlarından narahat idi. Bir neçə gün əvvəl baş vermiş Malqaç körpüsünə basqın onların narahatlığına yaxşı nümunə olmuşdu.
| Ərbəyli basqını | |||
|---|---|---|---|
| Türkiyə–Yunanıstan müharibəsi | |||
| Tarix | 20 iyun 1919 – 21 iyun 1919 (1 gün) | ||
| Yeri | Ərbəyli stansiyası, Aydın vilayəti | ||
| Nəticəsi | Türklərin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|
|||
| Ümumi itkilər | |||
|
|||
|
|
|||
Zəmin
[redaktə | mənbəni redaktə et]Muğla könüllü taqımının türk leytenantı Qədri bəy bir neçə gün regiondakı yunan qoşunlarını müşahidə edirdi. O, Yunanıstan qoşunlarının hərəkət cədvəlini, kazarmalarını və qarovul dəyişdirmə vaxtlarını təyin etmişdir. Qədri bəy dəqiq müşahidədən sonra basqın üçün ən yaxşı hədəfin Ərbəyli qatar stansiyası olduğu qənaətinə gəlmişdir. Ərbəyli qatar stansiyası Ərbəyli kəndindən 1–2 kilometr aralıda yerləşirdi. Buna görə də kənd camaatı atəş səslərindən çox uzaqda idi.[6] Qatar stansiyasını vağzalın yanındakı kiçik anqarda yerləşən pulemyotlarla təchiz edilmiş 20 yunan əsgəri mühafizə edirdi.
Basqın
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hücumdan bir gecə əvvəl Ərbəyli kəndinə bir evzon rotası göndərilmişdir. Bu vəziyyətdən xəbərsiz olan türk qoşunları 1919-cu il iyunun 20-dən 21-nə keçən gecə qatar stansiyasına hücum etmişdir. Əvvəlcə hücum uğurlu görünsə də, Ərbəyli kəndindən gələn yunan dəstək qoşunlarının əraziyə çatması ilə vəziyyət daha da gərginləşmişdir. Stansiyanın yunan mühafizəçiləri anqarın yuxarı mərtəbəsindən öz pulemyotlarından atəş açmağa başlamışdır. Qarşıdurma üç saata yaxın davam etmişdir. İki tərəfdən atəşə tutulan və pulemyotçusunu itirən Qədri bəy gecə vaxtında geri çəkilməyə qərar vermişdir. Qalan qüvvələr iki qrupa bölünmüşdür. Birinci qrup Osmanbükü adlı kiçik gəmi ilə Böyük Məndərəs çayını keçərək şimaldakı dağlıq əraziyə çəkilmiş və nəhayət Çakmar kəndinə çatmışdır. İkinci qrup cənubdakı düzənliyə çəkilmişdir.
Nəticə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hücum nəticəsində türklərdən 7 nəfər həlak olmuş, 12 nəfər yaralanmışdər. Yunanıstan tərəfində 30–80 nəfər həlak olmuş və 40 nəfər yaralanmışdır. Hücumdan və itkilərindən qəzəblənən yunan qoşunları itkilərini Aydına gətirib yerli türk əhalisinə göstərmişdir. Onlar daha sonra Ərbəyli, Germencik və İncirliovadan 72 türk mülki şəxsini qaçıraraq, gələcək basqınlar üçün xəbərdarlıq olaraq güllələyərək edam etmişdilər.[4][3]
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 Sıtkı Aydınel: Güneybatı Anadolu'da Kuvâ-yı Milliye harekâtı (Engl.: Operations of the Kuva-yi Milliye in southwestern Anatolia), Vadi Yayınları, 2008, pages 165, 166 Arxivləşdirilib 2022-08-03 at the Wayback Machine.
- ↑ İlhan Tekeli, Selim İlkin: Ege'deki sivil direnişten kurtuluş Uşak heyet-i merkeziyesi ve Ibrahim [Tahtakılıç] Bey, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989, page 149 (türk.)
- ↑ 1 2 Sıtkı Aydınel, 2008, page 166 Arxivləşdirilib 2022-08-03 at the Wayback Machine.
- ↑ 1 2 3 Oğuz Gülcan, 2007, sayfa 254 (footnote 1122)
- ↑ Oğuz Gülcan, 2007, page 254
- ↑ Asaf Gökbel: Millî mücadele de Aydin, Çoşkun matbaasi, 1964, page 204.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- BATI ANADOLU’DA KUVAYI MİLLİYENİN OLUŞUMU (1919–1920), Oğuz Gülcan, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2007, page 253-254 (Ankara University Open Archive System). (türk.)