Aişə binti Əbu Bəkir
 | Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Aişə binti Əbu Bəkr (ərəb. عائشة بنت أبي بكر; 614[1][2][…], Məkkə – təq. 13 iyul 678[3], Mədinə) — İslam peyğəmbəri Məhəmmədin həyat yoldaşlarından biri, ilk raşidi xəlifə olan Əbu Bəkr'in qızıdır. Qureyş qəbiləsindəndir. Əhli-sünnəyə görə "Möminlərin[4] Anası" olaraq qəbul edilir[5]. Aişə dövrümüzə qədər gəlib çatan bir çox hədisin mənbəyi olaraq da qəbul edilir.
| Aişə | |
|---|---|
| عائشة بنت أبي بكر | |
 Məhəmmədin bütün yoldaşlarına Quranda verilmiş Ümmül-möminin (Möminlərin anası) ifadəsinin ərəbcə yazılışı | |
| Doğum tarixi | 614[1][2][…] |
| Doğum yeri | Məkkə, Ərəbistan |
| Vəfat tarixi | təq. 13 iyul 678[3] |
| Vəfat yeri | Mədinə, Ərəb Xilafəti |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Rəşidi xilafəti Əməvilər xilafəti |
| Həyat yoldaşı | Məhəmməd ibn Abdullah |
| Uşağı | yoxdur |
| Atası | Əbu Bəkr ibn Əbu Quhafə |
| Anası | Fatima bint Zaid |
| Milliyyəti | Ərəb |
| Fəaliyyəti | şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]Aişə binti Əbu Bəkr ibn Əbu Quhafə 614[4]-ci ildə Məkkədə dünyaya gəlmişdir. Qüreyş qəbiləsindəndir və atası məşhur səhabə Əbu Bəkrdir. Aişənin uşaqlıq illəri Məkkədə keçmişdir. 6 yaşında [6] Məhəmməd ibn Abdullahla evlənmişdir. 622-ci ildə Məhəmməd və digər bir qrup müsəlmanlarla birlikdə Mədinəyə köçmüşdür. 632-ci ildə atası Əbu Bəkr xəlifə seçilmişdir. 656-cı ildə üçüncü Raşidi xəlifə Osmanın üsyançılar tərəfindən öldürülməsi və Əli ibn Əbu Talibin (ə) xəlifə seçilməsindən sonra səhabələr Təlhə, Zübeyr və digərləri ilə birləşib Əliyə tabe olmaqdan boyun qaçırmış və ondan Osmanın qatillərinin cəzalandırılmasını tələb edərək ona qarşı çıxmışdır. Hadisələrin sonrakı gedişatı müsəlmanlar arasında bir sıra döyüşlərə səbəb olmuşdur. Tarixdə Cəməl döyüşü olaraq anılan belə döyüşlərin birində Aişə və tərəfdarları məğlub olmuş, Təlhə döyüş zamanı, Zübeyr isə döyüşdən sonra öldürülmüşdür. Əli (ə) qələbədən sonra Aişəni əfv etmiş, onu Mədinəyə yola salmış və ona maaş da kəsmişdir. Aişə ömrünün sonuna qədər Mədinədə yaşamış və burada da vəfat etmişdir.
Haqqında nəql olunan kəlamlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əbu Musa rəvayət edir ki, "Biz, peyğəmbərin (s) səhabələri hədislərin mənalarını başa düşməkdə çətinliklərlə qarşılaşdıqda Aişəyə müraciət edərdik ki, ondan elm öyrənək"[7]
Aişə bacısı Əsmadan bir boyunbağı almışdı. Bu boyunbağı səfər zamanı itdi. Rəsulullah (s.ə.s) səhabələrindən bəzilərini, o cümlədən Useyd ibn Hüdeyri də həmin boyunbağını axtarmağa göndərdi. Onlar namazın vaxtı olduğuna və su tapmadıqlarına görə dəstəmazsız namaz qılmalı oldular. Peyğəmbərin (s) yanına gələndə vəziyyəti ona deyərkən təyəmmüm ayəsi (əl-Maidə, 6) nazil oldu. Bu zaman Useyd bin Hudeyr Aişəyə: "Allah səni xeyirlə mükafatlandırsın. Vallahi sənin başına gələcək elə bir iş yoxdur ki, onda Allahdan sənin özün və müsəlmanlar üçün bir xeyir olmasın" dedi".[8]
Urva bin əz-Zubeyr belə demişdir: "İnsanlar hədiyyələri Peyğəmbərə (s.ə.s) Aişənin yanında olarkən verməyə çalışırdılar. Aişə rəvayət edir ki: "Qadın yoldaşlarım bundan qısqandıqda Ummu Sələmənin yanına toplaşdılar və: "Ey Ummu Sələmə, bilirsən ki, adamlar hədiyyələrini Peyğəmbərə Aişənin evində verməyə çalışırlar. Halbuki biz də Aişə kimi xeyir istəyirik. Nə olar, Rəsulullaha de, o insanlara hədiyyələrini hansı arvadının evində olsa orda verməyi tapşırsın" — dedilər. Ummu Sələmə bunu Peyğəmbərə (s.ə.s) xatırlatdı. Ummu Sələmə dedi: "Mən bunu Peyğəmbərə xatırlatdım. O məndən üz çevirdi. Növbəti dəfə də xatırlatdım. O məndən üz çevirdi. Üçüncü dəfə də xatırlatdıqda o, mənə: "Ey Ummu Sələmə, Aişə barədə mənə əziyyət vermə. Bu bir həqiqətdir ki, Aişədən başqa sizdən heç bir qadının yanında olduğum zaman mənə vəhy nazil olmadı" — buyurdu".[9]
Aişə rəvayət edir ki, Peyğəmbər (səllallahu əleyhi və alihi və səlləm) ona buyurdu: "Ya Aişə! Bu Cəbraildi, sənə salam söyləyir". Aişə: "VƏ ALEYHİS SƏLAMU VƏ RAHMƏTULLAHİ – Allahın salamı və rəhməti onun üzərinə olsun" deyə cavab verdim.[10]
Aişə rəvayət edir ki, Peyğəmbər (səllallahu əleyhi və alihi və səlləm) buyurdu: "Ya Aişə! Sən 3 gecə yuxumda mənə göstərildin. Sənin surətini mənə ipəkli bir parçada mələk gətirdi və: "Bu rəsmin sahibi sənin zövcəndir!" dedi. Nəhayət mən sənin üzünü açınca baxdım ki, o surət sənsən".[11]
…Ubeydullah ibn Abdullah ibn Utbə Aişənin belə dediyini izah etdi: "Rəsulullahın xəstəliyi ağırlaşıb ağrısı şiddətlənəndə mənim evimdə baxılmaq üçün arvadlarından icazə istədi, onlar da icazə verdilər. Sonra Rəsulullah iki nəfər arasında, Abbas ibn Əbdülmüttəlib ilə başqa birinin arasında, ayaqları yerdə sürünərək çıxdı…"
(Ravi) Ubeydullah dedi ki: Aişənin söylədiklərini Abdullah (ibn Abbas)-a xəbər verdim, Abdullah ibn Abbas mənə: "Aişənin adını demədiyi digər şəxsin kim olduğunu bilərsənmi? dedi." Mən "Xeyr" dedim. İbni Abbas dedi : "O Əli idi, Aişə onun haqqında xeyirli danışmaq istəməz."[12][13]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Afsaruddin A., Bell A. ʿĀʾishah // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ↑ 1 2 https://snl.no/Aisha.
- ↑ 1 2 АЙША // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 1 2 Bəzi İslam mənbələrində olan bəzi hədislərə əsasən buradakı mömin sözündən məqsəd o dövrdə yaşamış mömin kişilərdir:
Bir qadın Aişəyə dedi : Ey Ana ! , Aişə ona cavab verdi : Mən sənin anan deyiləm , mən sizin kişilərinizin anasıyam.
- İbn Məsrukdan: Beyhaqi , "Sünən əl-Kübra", c. 7, səh. 70 Arxivləşdirilib 2020-08-10 at the Wayback Machine
- İbn Səəd, "Təbərəqət əl-Kübra", c. 8, səh. 200 Arxivləşdirilib 2021-05-13 at the Wayback Machine; İbn Məsrukdan: c. 8, səh. 64 Arxivləşdirilib 2020-08-10 at the Wayback Machine
- İbn Səəd və Beyhaqidən: Süyuti, "əl-Xasaisül-Kübra", c. 2, səh. 374 Arxivləşdirilib 2021-05-07 at the Wayback Machine
- ↑
Peyğəmbər möminlərə onların özlərindən daha yaxındır. (Möminlər peyğəmbəri özlərindən çox sevməli, onun hər bir əmrini sözsüz yerinə yetirməlidirlər). Onun övrətləri (möminlərin) analarıdır (heç kəs onlarla evlənə bilməz). Qohumlar (bir-birinə vərəsə olmaq baxımından) Allahın Kitabında möminlərdən və mühacirlərdən daha yaxındırlar. Amma (qohum olmayan) dostlarınıza (vəsiyyətlə) bir yaxşılıq edə (bir irs qoya) bilərsiniz. Bu (hökm) kitabda (lövhi-məhfuzda) yazılmışdır. (İslamın ilk dövrlərində sizə qardaş olanların, birlikdə Mədinəyə hicrət edənlərin bir-birinə vərəsə olmaq ixtiyarı var idi. Sonralar bu hökm ləğv edilib varislər məsələsində üstünlük qohumlara verildi. Qohum olmayan möminlərin bir-birinə vərəsə olması isə yalnız vəsiyyət yolu ilə mümkün hesab edildi).
- Əhzab surəsi, 6-cı ayə Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine
- ↑ "Sahih al-Bukhari 5134 - Wedlock, Marriage (Nikaah) - كتاب النكاح - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". sunnah.com. 2022-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-23.
- ↑ ət-Tirmizi, "Mənaqib", 3877
- ↑ Buxari, "Kitabul-fadail əshab", 32/113
- ↑ Buxari, "Kitabul-fadail əshab", 32/115, "Kitabul-Hibə", 6/15,16
- ↑ { Müslim 2447}.
- ↑ { Müslim 2438}.
- ↑ "İbni Sad, "Təbaqət əl-Kubra", c. 2, səh. 205". 2020-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-12.
- ↑ Əhməd ibn Hənbəl, "Müsnəd", c. 6, səh. 34, hədis 24107 Arxivləşdirilib 2020-08-10 at the Wayback Machine
- Şeyx Şueyb əl-Arnaut : Hədisin isnadı Şeyxeyn (Buxari və Müslim) şərtlərinə görə səhihdir.