Alberto Fernandes

Alberto Anxel Fernandes (isp. Alberto Ángel Fernández; 2 aprel 1959, Buenos-Ayres) — argentinalı professor və siyasətçi, 2019–2023-cü illərdə Argentina prezidenti.^[2]

Alberto Anxel Fernandes
isp. Alberto Ángel Fernández
Argentina Respublikasının Prezidenti
10 dekabr 2019 – 10 dekabr 2023
Əvvəlki	Maurisio Makri
Latın Amerikası və Karib Hövzəsi Dövlətləri Birliyinin Prezidenti
7 yanvar 2022 – 10 dekabr 2023
Əvvəlki	Andres Manuel Lopes Obrador
Ədalət Partiyasının sədri
21 mart 2021 – h.h.
Əvvəlki	Xose Luis Cioxa
Argentinanın Respublikasının Nazirlər Kabinetinin sədri
25 may 2003 – 23 iyul 2008
Əvvəlki	Alfredo Atanasof
Sonrakı	Serxio Massa
Buenos-Ayres şəhər məclisinin üzvü
7 avqust 2000 – 25 may 2003
Argentina Respublikasının Milli Sığorta Müfəttişliyinin rəhbəri
1 avqust 1989 – 8 dekabr 1995
Əvvəlki	Dieqo Peluffo
Sonrakı	Klaudio Moroni
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı	Alberto Ángel Fernández
Doğum tarixi	2 aprel 1959(1959-04-02) (65 yaş)
Doğum yeri	Buenos-Ayres, Argentina
Təhsili	Buenos-Ayres Universiteti[1]
Fəaliyyəti	siyasətçi, vəkil, universitet müəllimi[d]
Həyat yoldaşı	Marsela Luçetti (1993–2005)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fernandes Buenos-Ayresdə anadan olub və Buenos-Ayres Universitetində təhsil alıb, 24 yaşında hüquq dərəcəsinə yiyələnib və daha sonra cinayət hüququ üzrə professor dərəcəsi alıb. Dövlət qulluğuna Buenos-Ayres Müşavirə Şurasının və Argentina Deputatlar Palatasının məsləhətçisi olaraq başlayıb.

Fernandes hakimiyyəti dövründə senatın qəbul etdiyi və Argentinada abortu leqallaşdıran qadın sağlamlığını qorumağa yönəlmiş başqa bir qanun layihəsi ilə birlikdə abortun leqallaşdırılmasını təklif edən qanun layihəsi təqdim etdi. Ölkənin defoltu səbəbindən böyük çöküşdən sonra Argentinanın ən böyük kreditorları ilə 65 milyard dollarlıq xarici istiqrazın yenidən qurulması şərtlərinə dair razılığa gəldi.

Fernandes prezident kimi apardığı xarici siyasət kursunun ilk dövrlərində Braziliya Prezidenti Jair Bolsonaru ilə rəqabətin ritorikası səbəbindən Argentinanın Braziliya ilə münasibətlərini kəskinləşdirdi.

Fernandes Buenos-Ayresdə anadan olub. O özünün bioloji atasını tapmaqda çətinlik çəkir. Lakin Pelexionun onun bioloji atası olduğuna inanır.^[3]

Alberto Fernandes Buenos-Ayres Universitetində hüquq təhsili alıb. 24 yaşında universitetdən məzun olduqdan sonra cinayət hüququ üzrə professoru dərəcəsi aldı. Dövlət qulluğuna Buenos-Ayres Müşavirə Şurasının və Argentina Deputatlar Palatasının məsləhətçisi olaraq daxil olmuşdur. Yeni seçilmiş Prezident Karlos Menem tərəfindən sığorta nəzarəti vəzifəsinə təyin olunan Fernandes 1989–1992-ci illərdə Latın Amerikası Sığorta Menecerləri Birliyinin Prezidenti vəzifəsində çalışmış və Beynəlxalq Sığorta Menecerləri Birliyinin qurucu üzvü olmuşdur. Eyni zamanda MERCOSUR və ALADI-də sığorta hüququ üzrə məsləhətçi vəzifəsində çalışmış və sığorta və özəl sektor üzrə səhiyyə şirkətlərində fəaliyyət göstərmişdir. Fernandes 1992-ci ildə Argentinanın Ən Görkəmli Gənc İnsanlarından biri olaraq seçildi. Bu müddət ərzində Buenos-Ayres əyalətinin keçmiş valisi Eduardo Duhalde ilə siyasi yaxınlaşma etdi.

1993-cü ildə Fernandes Buenos-Ayres Universitetinin Hüquq fakültəsi tələbəsi Marsela Luçetti ilə evləndi. 2005-ci ildə cütlük münasibətlərinə son qoydu. Onların 1994-cü il doğumlu Estanislao adlı oğlu var. O transseksualdır və ölkəsində "Dyhzy" səhnə adı ilə tanınır.

Fernandes Argentinanın uşaqlardan ibarət milli komandasının azarkeşidir.

2014-cü ildən bu yana Fernandes özünün prezidentliyi dövründən bəri Argentinanın birinci xanımı rolunu oynayan jurnalist və aktrisa Fabiola Yanez ilə münasibətdədir. Cütlüyün üç köpəyi var: Dilan və Dilanın iki övladı, Proser və Kaila.

7 iyun 2000-ci ildə keçmiş İqtisadiyyat Naziri Dominqo Kavallonun rəhbərlik etdiyi Respublika Mühafizəkar Hərəkatından Buenos-Ayres şəhər qanunverici məclisinə seçildi.

25 may 2003-cü ildə vəzifəyə gəldikdən sonra Prezident Nestor Kirşner tərəfindən Baş nazir təyin edildiyi zaman o zaman tutduğu vəzifəsindən istefa etmiş və 2007-ci ildə seçildikdən sonra Kirşnerin həyat yoldaşı və xələfi Prezident Kristina Fernandes de Kirşnerin rəhbərliyi altında eyni vəzifəsini tutdu.^[4]

Kənd təsərrüfatı ixracatına dair dəyişən vergilərin yeni sistemi 2008-ci ildə Argentina hökuməti ilə kənd təsərrüfatı sektoru arasında qarşıdurmaya səbəb oldu və bu müddət ərzində Fernandes hökumətin baş müzakirəçisi kimi çıxış etdi. Lakin danışıqlar uğursuz alındı və Senatda vitse-prezident Xulio Kobosun gözlənilməz və həlledici səs verməsindən sonra Fernandes 23 iyul 2008-ci ildə istefa etdi.

Buenos-Ayresdəki Ədalət Partiyasının şəhər şöbəsinin rəhbəri təyin edildi, lakin partiyanın 2009-cu ildə Konqresə qalib gəlmək kampaniyalarında iştirak edə bilmədi. Fernandes 2011-ci il ümumi seçkilər ərəfəsində Ədalət Partiyasının Prezidentliyinə namizədliyini irəli sürdü. Eyni zamanda, o, Prezident Kristina Kirşnerin yenidən seçilməsini dəstəklədi. 2015-ci ildə Serxio Massanın prezidentliyə namizədliyi üçün onun kampaniyasının meneceri oldu.^[5]

18 may 2019-cu ildə Kristina Fernandes de Kirşner Fernandesin prezidentliyə namizəd olacağını və ilk təşviqat kampaniyasını keçmiş Prezident, Kirşnerin gəlini, Santa Cruz valisi Alisiya Kirşner ilə keçirərək onunla birlikdə vitse-prezidentliyə namizədliyini verəcəyini bildirdi.^[6]

Təxminən bir ay sonra Fernandes Serxio Massa ilə "Frente de Todos" adlı ittifaq qurmaq üçün anlaşma imzaladı və bu sənəddə Massanın Fernandesin ola biləcək rəhbərliyində rol alacağı və ya Fernandes hökumətində əsas rol alacağını bildirdi. Fernandes eyni zamanda iqtisadiyyatı stimullaşdıracağına və əmək islahatının olmayacağına dair söz verdi.

11 avqust 2019-cu ildə Fernandes seçkilərdə qalib gəldi.^[7]

Fevralın 27-də keçirilən ümumi seçkilərdə Masrinin topladığı 40,4% səsə qarşı səslərin 48,1%-i toplayaraq prezidentliyini tam rəsmiləşdirdi.

Fernandes 10 dekabr 2019-cu ildə and içdi.

14 dekabrda hökumət fərmanı ilə iş yerində fövqəladə vəziyyət və altı ay ərzində üzrsüz səbəb olmadan işdən çıxarılmasına görə ikiqat təzminat tələb etdi.^[8]

İlk qanunvericilik təşəbbüsü olan Sosial Həmrəylik və Sənaye Bərpası Qanunu 23 dekabrda Konqres tərəfindən qəbul edildi. Qanun layihəsinə valyuta alqı-satqısı, kənd təsərrüfatı məhsulları ixracatı, rifah və avtomobil satışlarında vergi artımları və istehsal üçün vergi güzəştləri daxil idi. Təxminən iyirmi ildə baş verən ən pis tənəzzüldə kommunal xidmət tarifləri, ölkənin təqaüdçüləri və ümumdünya uşaq dəstəyi müavinətləri üçün bonuslar və Argentinanın iki milyon kasıb ailəsi üçün yemək kartları 180 gün donduruldu. Borcları yenidən müzakirə etmək üçün prezidentə əlavə səlahiyyət verildi. Argentina 100 milyard dollarlıq borcunu xüsusi istiqraz sahibləri ilə və Masrinin Beynəlxalq Valyuta Fondundan borc aldığı 45 milyard dollarlıq borcu ilə yenidən qurmağa başladı.

"Sociedad Rural Argentina", CONINAGRO və Argentina Aqrar Federasiyası da daxil olmaqla kənd təsərrüfatı sektoru təşkilatları kənd təsərrüfatı ixracatı vergilərindəki artımları rədd etdilər. Bu qarşıdurmalara baxmayaraq, Fernandes 1 mart tarixində soya mənbə vergisində üç ballıq bir artım elan etdi, nəticədə hökumət ilə kənd təsərrüfatı sektoru arasındakı münasibətlərdə ciddi problemlər meydana gəldi.

22 may 2020-ci ildə Argentina vaxtında borcunu ödəyənləri 500 milyon dollar ödəmədən yenidən defolt etdi. 66 milyard dollarlıq borcun yenidən qurulması üçün danışıqlar davam etdirildi.

Beynəlxalq Valyuta Fondu COVID-19 böhranının ölkə iqtisadiyyatının 2020-ci ilin birinci rübündə yüzdə 5.4 azaldığını bildirdi və işsizliyin əvvəlki ilin ilk üç ayında yüzdə 10.4-dən daha çox artdığını göstərdi. Bu da Argentinanın ÜDM-də yüzdə 9.9 azalmasına səbəb oldu.

4 avqustda Fernandes bəzi ölkələrdə may ayında baş vermiş 9-cu defoltdan sonra çöküşə keçən iqtisadiyyatın baş qaldırmasından sonra 65 milyard dollarlıq xarici istiqrazın yenidən qurulması şərtləri ilə əsas kreditorlarla razılığa gəldi.

22 sentyabrda COVID-19 pandemiyasının iqtisadi təsirinin bir hissəsi olaraq, rəsmi hesabatlar 2020-ci ilin ikinci rübündə ÜDM-də illik 19% azalma göstərdi və bu, ölkə tarixindəki ən böyük azalma oldu. İnvestisiyalar əvvəlki ilə nisbətən 38% azaldı.

31 dekabrda Fernandes abortun leqallaşdırılmasını müzakirə etmək üçün 2020-ci ildə qanun layihəsi təqdim edəcəyini açıqladı, təsdiqini dəstəklədiyini bildirdi və "ağlabatan mübahisə" arzusunda olduğunu söylədi. 2020-ci ilin iyun ayında daha aktual məsələlər üçün "ziyarət etdiyini" və "qanun layihəsi göndərəcəyini" bildirdi. 2020-ci ilin noyabr ayında Fernandesin hüquq katibi Vilma İbarra hökumətin abortu leqallaşdırmaq üçün yeni qanun layihəsini Konqresə göndərəcəyini təsdiqlədi və hökumət bu qanun layihəsini 17 noyabr 2020-ci ildə qadınların sağlamlığına yönəlmiş başqa bir qanun layihəsi ilə birlikdə səsə qoydu. Layihə 30 dekabr 2020-ci ildə Argentinada aborta icazə verən Senat tərəfindən qəbul edildi.^[9]

Martın 1-də Masrinin 2016-cı il fərmanı ilə təsnif etdiyi hesabatlarının yayımlanması da daxil olmaqla Federal Kəşfiyyat Agentliyinin yenidən qurulacağı elan edildi. FKA ictimai xadimləri siyasi məqsədlər üçün hədəf aldığına görə tənqid olunmağa başlandı.

17 avqustda Argentinanın bir çox şəhərində Fernandesin ilk növbədə hökumətinin Konqresə göndərdiyi ədalət islahatı qanun layihəsinə qarşı, eyni zamanda, "qurumları qorumaq" və "güc bölgüsü" mövzusunda aldığı tədbirlərə yönəlmiş etiraz aksiyaları ölkədə baş qaldırdı.

4 sentyabr 2020-ci ildə Fernandes ölkənin dövlət sektorundakı transgender və travest insanlar üçün 1% məşğulluq kvotası təyin edərək zərurət və təcililiyə dair sərəncam imzaladı. Əvvəllər bu tədbir Deputatlar Palatasında müxtəlif perspektivli qanun layihələri kimi müzakirə olunurdu. Fərman 2012-ci il Cinsiyyət Kimliyi Qanununda anlaşıldığı kimi ölkə hökumətindəki bütün dövlət qulluqçularının ən azı 1%-in transseksual olmasını tələb edir.

12 noyabr 2020-ci ildə Fernandes dərman satışını və subsidiyalaşdırılmış istifadəsini tənzimləyən fərman imzaladı. 2019-cu ilin iyun ayında prezident seçkiqabağı kampaniyası zamanı marixuananı həzz almaq məqsədilə qanuniləşdirmək niyyətini açıqladı, lakin digər məqsədlər üçün bunu cinayət olaraq saxladı.

Hakimiyyəti dövründə Argentina ilə Braziliya arasındakı münasibətlər bir qədər gərginləşdi. Braziliya Prezidenti Jair Bolsonaru "böyük Bolivar vətəni"ni qurmaq istədiyini açıqlandıqda Fernandes andiçmə mərasiminə qatılmaqdan imtina etdi. Fernandes və Bolsonaru 30 noyabr 2020-ci ildə hər iki prezidentin düşmənçiliyi bitirəcək, əməkdaşlığın əhəmiyyəti və Merkosurun rolu barədə razılığa gəldikləri ilk videokonfrans görüşmələrini 2020-ci il noyabrın 30-da keçirtdilər.^[10]

Donald Trampın Qərb yarımkürəsi üzrə baş məsləhətçisi Maurisio Klaver-Karon 2019-cu ildə Fernandesə qarşı sərt ittihamlar atdı.

Fernandesin rəhbərliyi altında Argentina Venesueladakı böhranı həll etmək üçün Amerika tərəfindən qurulan Lima Qrupunda qaldı. Argentina BMT-in İnsan Hüquqları Bürosunun Venesueladakı insan haqları pozuntuları ilə bağlı hesabatının davamlılığını dəstəkləyən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı qərarının lehinə səs verdi.

9 noyabr 2020-ci ildə Luiz Arsenin 2020-ci ildəki qələbəsindən sonra Fernandes Moralesi Argentinanın Boliviya ilə sərhədində şəxsən müşayiət etdi, burada iki ölkə lideri Moralesin vətəninə dönməsini anma mərasimi olaraq təşkil etdi.

2020-ci ilin yanvarında Fernandes ilk prezident səfərini İsrailə etdi. Orada Holokost qurbanlarına hörmət göstərdi və Hizbullahı terror təşkilatı adlandırdığı üçün təşəkkür edən Baş Nazir Benyamin Netanyahu ilə ikitərəfli görüşü dəstəklədi.

COVID-19 pandemiyası əsnasında Fernandes hökuməti 20 mart–31 mart arasında qüvvədə olan, daha sonra 12 aprelə qədər uzanan ümummilli karantin elan etdi. Karantin 27 aprel, 11 may, 25 may, 8 iyun, 1 iyul, 18 iyul, 3 avqust, 17 avqust, 31 avqust və 21 sentyabr tarixlərində uzadıldı, səyahət, nəqliyyat və hərəkət məhdudiyyətləri daxil olmaqla bir sıra tədbirləri əhatə etdi. Vətəndaşların iş saatları azaldıldı və evdə qalmalarına təşviq edildilər.^[11]

Virusa cavab tədbiri olaraq ticarət və hərəkət məhdudiyyətləri, sərhədlərin, məktəblərin və təhsil müəssisələri bağlandı. Analitiklərin 2020-ci ildə ÜDM-də ən az 3% azalma proqnozlaşdırması ilə Argentina iqtisadiyyatının onsuz da çətin vəziyyətə düşən iqtisadi təsirinə dair narahatlıqlar olmasına baxmayaraq, karantin elanı ümumiyyətlə yaxşı qarşılandı. Pandemiyanın pik həddə olan ölkələrindən Argentinaya səyahət xarici vətəndaşları üçün məhdudlaşdırıldı.

23 martda Fernandes Argentinada yalnız 8.890 havalandırma sistemi olduğu üçün Çin Prezidenti Si Tsinpindən 1.500 havalandırma sistemi istədi.

Banklar Fernandesin qapanma fərmanında vacib sayılan müəssisələr siyahısından çıxarıldığından, mərkəzi bankın bankların 3 aprel tarixindən etibarən həftəsonu açılacağını elan edənə qədər qapanmaq məcburiyyətində qaldılar.

Bu qərarlar nəticəsində aşağı gəlirli argentinalılar və təqaüdçülər buna etizar olaraq mitinqə toplaşdılar. Çünki əhalinin bu hissəsi müavinət və təqaüd almaq üçün həftələrlə həftə sonlarında növbə gözləməli olurdular.

Konsaltinq şirkətinə görə iqtisadi aktivlik qapanma səbəbindən 2020-ci ilin mart ayında təxminən 10% azaldı. 2019-cu ilin mart ayı ilə müqayisədə ən böyük enmə inşaat sektorunda müşahidə olundu. Bütün iqtisadi sahələr arasında çöküşdən ən çox təsirlənən maliyyə, ticarət, istehsal və mədənçilik oldu. Kənd təsərrüfatı sektoru ən az təsirləndi, lakin 2020-ci ilin ilk üç ayında ümumi iqtisadi aktivlik 5% azaldı. Karantinin aprel ayından sonra uzadılmasının Argentina iqtisadiyyatının çökməsinə səbəb olacağı gözlənildi. Mart ayında ilkin büdcə kəsiri keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 857% artaraq 1.394 milyon ABŞ dollarına yüksəldi. Bu, dövlətin pandemiya ilə mübarizəyə xərcləməsi və sosial təcrid şəraitində aşağı aktivlik səbəbindən vergi yığımını davam etdirməsi ilə əlaqədardır.

Hökumətin sərt təcrid siyasətinə baxmayaraq, Fernandes müvafiq protokolları özü izləmədiyi üçün çox tənqid olundu. Buraya ölkə daxilində səyahət etmək, uyğun maskalar və sosial məsafələr qoymadan böyük qruplar ilə şəkil çəkdirmək və həmkarlar ittifaqı liderləri ilə kütləvi görüşlər keçirmək daxildir.

3 sentyabrda əksər yerli hakimiyyət orqanlarının hələ də ciddi təcridetmə tədbirləri tətbiq etməsinə baxmayaraq, Fernandes "təcrid olunmadığını" və bu cür düşüncələrin siyasi gündəmin bir hissəsi olaraq "müxalifətdən ilham aldığını" söylədi. Fernandes 6 noyabr 2020-ci ildə Böyük Buenos-Ayresdəki təcrid tədbirlərinin bir hissəsini "sosial uzaqlaşma" mərhələsinə keçərək yüngülləşdirdi.

21 yanvar 2021-ci ildə Fernandes bu yaxınlarda təsdiqlənmiş "Gam-COVID-Vac" peyvəndi ilə xəstəliyə qarşı peyvənd olunan ilk ispan dilli ölkə lideri oldu.

Keçmiş Səhiyyə Nazirini pandemiya dönəmində etdiyi özbaşnalıqlarz peyvəndi yüksək qiymətə satma və yaxın adamlarına paylama kimi ittihamlara görə işdən çıxartdı. Dövlət büdcəsindən ayırdığı pul isə ölkənin 40 milyon əhalisindən yalnız 1,5 milyonunu əhatə etdi.

2 aprel 2021-ci ildə Fernandesə "yüngül qızdırma" diaqnozu ilə pozitiv COVID-19 testi analizi qoyuldu. qoyuldu.

22 mart 2021-ci ildə Fernandes Ədalət Partiyasının Milli Konqresi tərəfindən partiyanın yeni milli sədri olaraq Xose Luiz Qioxanı seçdi.^[12]

Həmin ilin ilkin seçkilərinin tendensiyasını təsdiqləyən "Frente de Todos" 2021-ci ilin noyabrında keçirilən qanunvericilik seçkilərində böyük itkilərə məruz qaldı. FDT Senatdakı çoxluğunu itirdi və müxalifət "Juntos por el Cambio" koalisiyası "La Pampa" və 'Santa Cruz" kimi ənənəvi peronistlər üstünlük əldə etdi. Müşahidəçilər itkini yüksək inflyasiya və yoxsulluğun artması ilə bağlı geniş yayılmış qəzəblə əlaqələndiriblər. Konqresin hər iki palatasındakı çoxluqların azalması o deməkdir ki, hökumət indi qanunvericilik təsdiqini tələb edən istənilən təşəbbüsü qəbul etmək üçün danışıqlara getməli olacaq.^[13]

Prezidentliyinə başlamazdan əvvəl Fernandes Twitter istifadəçiləri ilə sosial şəbəkə üzərində şiddətli mübahisələr edirdi.^[14]

Tvitlərdə digər istifadəçilərə söyüşlərlə cavab verməsi ölkə içərisində bu gün də münaqişələri davam etdirir. Prezidentliyə namizəd Xose Luis Espertə "paxert" deyə müraciət edib.

2017-ci ilin dekabr ayında bir qadın Twitter istifadəçisinə "Qız, düşündüyün üçün narahat deyiləm. Bişirməyi daha yaxşı öyrənməyi sənə məsləhət görürəm. Bəlkə o zaman doğru bir şey edə bilərsən. Düşünmək sənin işin deyil" deyə müraciət etməsi də ölkə ərazisində xırda mitinqlərə səbəb oldu.

2020-ci ilin iyun ayında jurnalist Kristina Peresə "Visentin" kənd təsərrüfatı konqlomeratında hökumət tərəfindən təyin olunmuş idarəetmə və yenidənqurma cəhdləri barədə soruşduqdan sonra "Konstitusiyanı oxumağı" tövsiyə etdi.

Netflixdə onun bu hərəkətlərinə görə 2017-ci ildə ölkəni məhvə aparmasından və iqtisadiyyatı çökdürməsindən bəhs edən qısametrajlı film yayımlandı.

• Argentina dövlət başçılarının siyahısı