Aleksey Mixayloviç

Aleksey Mixayloviç Romanov (Tişayşi) (rus. Алексей Михайлович Романов (Тишайший), Aleksey Mixayloviç Romanov (Tişaşiy), mənası – "Ən sakit"; Алеѯі́й Мїха́иловичъ, Rusca tələffüz: [[Beynəlxalq fonetik əlifba|[ɐlʲɪkˈsʲej mʲɪˈxajləvʲɪtɕ]]]; 19 (29) mart 1629[1], 17 (27) mart 1629, 10 (20) mart 1629[2][3] və ya 29 mart 1629, Moskva[4] – 29 yanvar (8 fevral) 1676[2][3] və ya 8 fevral 1676, Moskva[4]) — Romanovlar sülaləsindən ikinci Rusiya çarı.

I Aleksey
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 19 (29) mart 1629[1], 17 (27) mart 1629, 10 (20) mart 1629[2][3] və ya 29 mart 1629(1629-03-29)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 29 yanvar (8 fevral) 1676[2][3] (46 yaşında) və ya 8 fevral 1676(1676-02-08) (46 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Arxangel kafedralı[d]
Fəaliyyəti monarx
Atası Mixail Fyodoroviç Romanov[3][7][…]
Həyat yoldaşları
Uşaqları
Ailəsi Romanovlar sülaləsi
Dini şərqi ortodoks xristianlıq
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aleksey, Romanov sülaləsinin 1613-45 arasında hökm sürən ilk çarı Mixail idi. On altı yaşında taxta çıxmazdan əvvəl, qayını Boris İvanoviç Morozov'dan, ancaq oxuyub yazacaq qədər, səthi bir təhsil aldı. Hökmdarlığının ilk illərində dövlət işlərini Morozov idarə edirdi. Amma maliyyə böhranın və duz vergisinin artırılması nəticəsi olaraq 1648-ci ildə Moskvada bir qiyam çıxınca, Aleksey, Morozovu sürgünə göndərmək məcburiyyətində qaldı.Bundan sonra Şahzadə N. I. Odoyevski, Patriarx Nikon, Afanasi Lavrentyeviç Ordin-Naşçokin, Matveyev kimi danışmanlarının təklifi istiqamətində 1649da serfliği meşrulaştıran qanunlar (Sobornoye Uloojeniye) çıxardı. 1654-67 arasında Polonya'yla, 1656-61 arasında İsveçli müharibələr idi. Ukraynanın Dinyeper Çayının və Kiyevdə şərqində qalan hissəsini (1667) aldı. Ayrıca, Nikon'un Rus Ortodoks Kilsəsində əhəmiyyətli bir məzhəb bölünməsinə gətirib çıxaran islahatlarını dəstəklədi. 1662'de şəhərlərdə baş verən qiyamı və 1667-71də Stenka Razin liderliyindəki kəndli ayaklanmasıyla doruğa çatan xalq hərəkətlərini basdırdı. Sakit, yaxşı niyyətli, nəzakətli və həddindən artıq dindar bir insan olan Aleksey xarici ticarətin inkişafı, təhsilin və Qərbi Avropa mədəniyyətinin Rusiyada yayılması üçün çalışdı. Nikon'un, kilsə xarici idarəçilərindən daha güclü olduğu ikitərəfli bir iqtidar sistemi qurmasını maneə törətdi.

Aleksey Mixayloviç Romanovun hakimiyyətinin ilk illərində ölkənin idarəsi faktiki olaraq onun qohumlarının və çarın tərbiyyəsiçi B.İ.Morozovun əlində idi. Aleksey Mixayloviç Romanov 1649-cu il Məclis Qanunnaməsinin ən fəal tərtibçilərindən biri idi. O, Rusiyaya xarici mütəxəsisləri cəlb edirdi. Onun hakimiyyəti illərində Boyar Duması və Zemstvo məclislərinin rolu təmamilə azaldı. Zemstvo məclislərinə son qoyuldu (1653). Prikazların rolu artırıldı. Aleksey Mixayloviç Romanov 1654-cü ildə Məxfi işlər üzrə Prikaz təsis etdirdi. Bu Prikaz çara tabe idi və dövlət üzərində nəzarəti həyata keçirirdi. Aleksey Mixayloviç Romanov fərmanları və digər sənədləri şəxsən öz əli ilə imzalayan ilk rus çarıdır. İqtisadi sahədə onun əsas fəaliyyəti sənayenin inkişafını və ölkə ticarətini genişləndirməkdən ibarət olmuşdur. Aleksey Mixayloviç Romanovun hakimiyyəti illərində Duz (1648) və Mis (1662) qiyamları, Stepan Razinin rəhbərliyi ilə üsyan (1667-1671) baş vermişdir. Həmin dövrdə Rusiyanın ərazisi daha da genişlənmişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Алексей Михайлович (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. Т. I. С. 417–420.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 Н. У. Алексей Михайлович (rus.). // Энциклопедический лексикон СПб: 1835. Т. 1. С. 491–495.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 К. Б.—Р. Алексей Михайлович (rus.). // Русский биографический словарь СПб: 1900. Т. 2. С. 23–35.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Catalog of the German National Library (alm.).
  5. ↑ Павлов-Сильванский Н. Иоанн V Алексеевич (rus.). // Русский биографический словарь СПб: 1897. Т. 8. С. 271–272.
  6. ↑ Н. П.-С. Иоанн V Алексеевич (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1894. Т. XIIIа. С. 694.
  7. ↑ Алексей Михайлович (rus.). // Военная энциклопедия СПб: Иван Дмитриевич Сытин, 1911. Т. 1. С. 312–313.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Matthee, Rudolph P. The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600-1730. Cambridge: Cambridge University Press. 1999. ISBN 978-0521641319.
  • Matthee, Rudi. Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. 2012. ISBN 978-1845117450.
  • Grigory Kotoshikhin's On Russia during the reign of Alexey Mikhailovich (1665) is a key source on domestic life of the tsar and his court.
  • Yury Krizhanich's treatises from the 1660s are also very informative.
  • Longworth, Philip. Alexis, Tsar of All the Russias. Franklin Watts. 1984. ISBN 978-0531097700.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]