Avrasiya Gömrük İttifaqı

Avrasiya Gömrük İttifaqı — Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzv dövlətlərin Gömrük İttifaqı. 2015-ci ildə AİB qurulmadan əvvəl Avrasiya İqtisadi Qrupuna qatılan ölkələr arasından yalnız üç ölkənin (Rusiya, Belarus və Qazaxıstan) gömrük birliyi var idi və beləliklə Avrasiya İqtisadi Qrupuna əsaslanan Gömrük Birliyi idi. AİQ-nda üzvlüyü olan ölkələr üçün seçim idi.

Avrasiya Gömrük İttifaqı
rus. Таможенный союз ЕАЭС
Yaranma tarixi 1 iyul 2010
eurasiancommission.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

AİB qurulduqda (sələfindən fərqli olaraq) ümumi gömrük ittifaqı AİB-nin ayrılmaz hissəsinə çevrildi və bütün üzv ölkələrin AİB-nə daxil olduqları andan avtomatik olaraq Gömrük İttifaqına daxil olurlar. Eyni zamanda Gömrük İttifaqında iştirak edən ölkələr (1 yanvar 2015-ci il tarixində AİB yaranana qədər)[1] və üçüncü ölkələrlə ticarət edərkən vahid gömrük tarifləri və digər tənzimləmə tədbirlərini tətbiq etməyə davam edirlər.

Tərkib

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Gömrük İttifaqına üzv ölkələr:

  • Qazaxıstan Qazaxıstan — 1 iyul 2010-ci ildən
  • Rusiya Rusiya — 1 iyul 2010-ci ildən
  • Belarus Belarus — 6 iyul 2010-ci ildən
  • Ermənistan Ermənistan — 10 oktyabr 2014; 2 yanvar 2015-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir (AİB-nə daxil olma ilə eyni vaxtda).
  • Qırğızıstan Qırğızıstan — 8 may 2015; 12 avqust 2015-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir (AİB-nə daxil olma ilə eyni vaxtda).

Namizədlər:

  • Suriya Suriya Gİ-na qoşulmaq niyyətini açıqlayır (2013-ci ilin əvvəli)[2]
  • Tunis Tunis Gİ-na qoşulmaq niyyətini açıqlayır (14 yanvar 2015)[3]

Gömrük ittifaqının qurulma xronologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1995-ci ildə Qazaxıstan, Rusiya, Belarus və bir qədər sonra Qırğızıstan, Özbəkistan və Tacikistan rəhbərləri, sonradan Avrasiya İqtisadi Birliyinə çevrilən Gömrük İttifaqının qurulması haqqında ilk müqaviləni imzaladılar[4].

6 oktyabr 2007-ci ildə Düşənbədə Belarus, Qazaxıstan və Rusiya vahid gömrük ərazisinin qurulması və Gömrük İttifaqının təşkili haqqında saziş imzaladılar.

2009-cu ildə dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində keçirilən görüşdə Gömrük İttifaqının əsasını təşkil edən 40-a yaxın beynəlxalq müqavilə qəbul edildi və təsdiq edildi[5].

28 noyabr 2009-cu il tarixdə Minskdə Dmitri Medvedyev, Aleksandr Lukaşenko və Nursultan Nazarbayev arasında 2010-cu il yanvarın 1-dən Rusiya, Belarusiya və Qazaxıstanda vahid gömrük məkanının qurulması üçün görüş keçirildi.

2010-cu ilin yanvar ayında üç ölkənin Ümumi Gömrük Tarifi qüvvəyə mindi.

2010-cu ilin yazında iştirakçı ölkələrin liderləri arasında fikir ayrılıqları yarandı və 28 mayda Rusiyanın Baş naziri Vladimir Putin Gömrük İttifaqının Belarusun iştirakı olmadan fəaliyyətə başlaya biləcəyini açıqladı.

2010-cu ilin iyul ayından etibarən, Vahid Gömrük Məcəlləsi[6][7], Birlik üzv ölkələrin ərazisində (Belarus daxil olmaqla) qüvvəyə mindi.

1 aprel 2011-ci ildə Rusiya ilə Belarus sərhəddində nəqliyyat nəzarəti ləğv edildi. Gömrük İttifaqının sərhədlərinin xarici konturuna köçürüldü[8].

1 iyul 2011-ci ildə bütün gömrük nəzarəti eyni zamanda Gömrük İttifaqının sərhədlərinin xarici konturuna keçirildi[9]. Daxili sərhədlərdə sərhəd və miqrasiya nəzarəti təmin edildi.

1 yanvar 2018-ci il tarixində Avrasiya İqtisadi Birliyinin məcəlləsi qüvvəyə mindi[10].

Ümumi məlumatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mallar ixrac edilərkən, ƏDV-nin sıfır dərəcəsi və ya aksiz vergilərinin ödənilməsindən (ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması) azad olma, ixrac faktının sənədli şəkildə təsdiqlənməsi şərtilə tətbiq edilir.

Belarus Respublikasından və ya Qazaxıstan Respublikasından Rusiya Federasiyasına mallar idxal edilərkən Rusiya vergi orqanları tərəfindən ƏDV və aksiz vergiləri tutulur.

Rusiya Federasiyasının ərazisində iş görərkən və xidmət göstərərkən Rusiya Federasiyasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq vergi bazası, dərəcələri, yığım qaydası və vergi güzəştləri (vergitutma azadlığı) müəyyən edilir[11].

Gömrük İttifaqı və Vahid İqtisadi Məkan daxilində beynəlxalq öhdəliklərə uyğun olaraq Rusiya 85,33%, Qazaxıstan - 7,11%, Belarusiya - 4,55%, Qırğızıstan - 1,9%, Ermənistan 1.11% idxal gömrük rüsumlarının məbləğindən gəlir əldə edir[12].

Miqrant işçilər AİB Gömrük İttifaqına üzv dövlətlərin (Qazaxıstan, Belarusiya, Ermənistan, Qırğızıstan) vətəndaşları - Rusiya Federasiyasında işləmək üçün patent almaq lazım gəlmir. Onlar Rusiya vətəndaşları ilə əmək hüquqlarında bərabərdirlər[13].

Cəmiyyətdəki fikirlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Gömrük İttifaqı Komissiyasının icraçı katibi Sergey Qlazyevin 2011-ci ilin oktyabrında bildirdiyi kimi Gömrük İttifaqı, həm geosiyasi, həm də iqtisadi mənada danılmaz fayda verir[14]: “On illik dağılma və deqradasiyadan sonra postsovet məkanında regional Gömrük İttifaqının yaranması mühüm geosiyasi uğurdur. İttifaq dövlət iqtisadiyyatlarına xüsusi faydalar verir."
  • 2012-ci ildə Avrasiya İnkişaf Bankının İnteqrasiya Tədqiqatları Mərkəzi MDB-nin 10 ölkəsində və Gürcüstanda (hər ölkədə 950-dən 2000 respondentə qədər) sosioloji sorğu keçirmişdir. “Belarus, Qazaxıstan və Rusiya iqtisadiyyatlarının Gömrük İttifaqında birləşməsi (üç ölkə arasındakı ticarəti rüsumdan azad edən) barədə nə düşünürsünüz?” Sualına “müsbət”, “laqeyd”, “mənfi” cavabları əsasında aşağıdakı nisbət meydana gəlmişdir[15]:

Daxili münaqişələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 25 noyabr 2014-cü ildə Rusiya Belarusa ət idxalının demək olar ki, bütün həcmini (təxminən 400 min tonu) qadağan edir. Eyni zamanda Rusiya tərəfi Gömrük İttifaqının rəsmi qaydada malların daşınması qaydalarını sadələşdirməsinə baxmayaraq (Belarus) sərhədi keçən mallara nəzarətin gücləndirildiyini elan etdi[16].
  • Müşahidəçilər qeyd edirlər ki, Gömrük İttifaqı mexanizmi və qadağan olunmuş malların Avropadan Rusiyaya təkrar ixracı mexanizmi çox yaxşı birləşdirilmişdir. Məsələn 2014-cü ildədənizə çıxışı olmayan Belarusun Rusiyaya balıq idxalı 98% artmışdır.
  • 2 dekabr 2014-cü ildə Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko Rusiyadan gələn gömrük qadağanlarına etirazını bildirir. Lukaşenko eyni zamanda malların Avropadan Belarus vasitəsilə tranzitinə qoyulan qadağanı “beynəlxalq hüququn bütün normalarının pozulması” adlandırdı. Müşahidəçilər həmçinin qeyd edirlər ki, Avrasiya İttifaqının ratifikasiyası haqqında sazişdə Rusiya ticarət və malların daşınmasına qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmadığı təqdirdə Belarusun müqaviləyə əməl edə bilməyəcəyi bir bənd mövcuddur[17].
  • 1 yanvar 2015-ci il: Rusiya AİB Gİ razılaşmasını pozaraq, Belarus ilə sərhəddə sərhəd nəzarəti qaydasını qaytardı. Belarus hakimiyyəti Rusiya ilə hesablaşmalarda rubldan imtina etməyi və ABŞ dollarına qayıtmağı planlaşdırdıqlarını açıqladı[18].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Таможня без границ". Электронное издание «Наука и технологии России». 2010-07-06. 2012-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-03.
  2. ↑ "Сирия хочет вступить в Таможенный союз России, Казахстана и Белоруссии". 2013-02-04. 2019-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-02.
  3. ↑ "ВЗГЛЯД / Тунис хочет быстро попасть в Таможенный союз". 2016-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  4. ↑ Статья на сайте «Виртуальная таможня»: Интервью начальника Аналитического управления Федеральной таможенной службы Владимира Ивина «Российской Бизнес-газете» — 30.06.2009 Arxivləşdirilib 2011-11-23 at the Wayback Machine
  5. ↑ "Доклад «Итоги деятельности Минэкономразвития России в 2009 году и задачи на 2010 год» // Министерство экономического развития России, 2010" (PDF). 2011-08-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2011-08-20.
  6. ↑ Лукашенко одумался: Минск присоединяется к Таможенному союзу :: РБК daily 07.06.2010
  7. ↑ "Таможенный кодекс между Россией, Белоруссией и Казахстаном вступил в силу // Интерфакс, 6 июля 2010". 2013-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  8. ↑ "На границе России и Белоруссии отменен транспортный контроль". 2011-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  9. ↑ "С сегодняшнего дня снимается таможенный контроль внутри Таможенного союза России, Белоруссии и Казахстана". 2011-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-03.
  10. ↑ "Таможенный кодекс ЕАЭС вступил в силу". Евразийская экономическая комиссия. 2018-01-01. 2018-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-18.
  11. ↑ "www.nalog.ru — Таможенный союз". 2013-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  12. ↑ "Киргизия будет получать 1,9 % от общей суммы таможенных поступлений в ЕАЭС". 2016-11-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  13. ↑ "Граждане Армении приравнены в праве на работу в РФ к россиянам". РИА Новости. 2016-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-27.
  14. ↑ "Безграничные аргументы". Российская газета. 2011-10-06. 2011-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  15. ↑ "Интеграционный барометр ЕАБР 2012" (PDF). Центр интеграционных исследований Евразийского банка развития. 2012-09-13. 2012-10-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2012-09-13.
  16. ↑ "Би-Би-Си: «Почему Россия запретила белорусское мясо?»". 2014-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  17. ↑ "«Лукашенко: Москва нарушает правила Таможенного союза»". 2014-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
  18. ↑ "«Пресса Британии: трещины в имперской мечте Путина»". 2015-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.