Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Konfransı (2022)

2022-ci il BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı və ya qısaca COP27[1] olaraq adlandırılan BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası 6–20 noyabr 2022-ci il tarixləri arasında[2] Misirin Şarm əş-Şeyx şəhərində keçirilmiş BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə 27-ci konfransıdır. O, Misirin Xarici İşlər naziri Sameh Şükrinin sədrliyi altında 92-dən çox dövlət başçısının və 190 ölkədən təxminən 35000 nümayəndənin iştirakı ilə baş tutmuş tətbirdir. Bu konfrans, 2016-cı ildən bəri Afrikada keçirilən ilk və 5-ci iqlim sammitidir.[3][4]

BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı (2022)
COP27
Loqonun şəkli
Başqa adı ing. 2022 United Nations
Keçirilmə tarixi 6–20 noyabr 2022
Keçirildiyi yer Misir Şərm əş-Şeyx, [[]], Misir
İştirakçılar BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası ölkələri
Rəsmi saytı cop27.eg
Ardıcıllıq
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Konfrans 1992-ci ildən bəri BMT-nin ilk iqlim sazişindən bəri (COVID-19 pandemiyası[5] ilə əlaqədar 2020-ci il istisna olmaqla) hər il keçirilir, hökumətlər tərəfindən qlobal temperatur artımını məhdudlaşdırmaq və iqlim dəyişmələri ilə bağlı təsirlərə uyğunlaşma siyasətində razılığa gəlmək üçün təşkil olunur.[6] Konfransda ilk dəfə olaraq Zərər fondu yaradıldı.[7]

Arxa plan

[redaktə | mənbəni redaktə et]
COP27-nin prezidenti Misirin Xarici İşlər naziri Sameh Şükri.

2021-ci ildə edilən təklifdən sonra Misir növbəti ildə keçiriləcək konfransın ev sahibi elan edildi.[8][9][10][11] 8 yanvar 2022-ci ildə Misirin Ətraf Mühit naziri Yasmin Fuad konfransa hazırlıqları müzakirə etmək üçün COP26-nın prezidenti Alok Şarma ilə görüşdü.[12][13] Misirli təşkilatçılar danışıqların uğurlu olmasını təmin etmək üçün ölkələrə Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya müdaxiləsi ilə bağlı gərginliyi bir kənara qoymağı tövsiyə ediblər.[14]

Prezident Co Baydenin BMT-nin 2022-ci il İqlim Dəyişmələri Konfransındakı çıxışı.

2022-ci il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında mümkün iqlim dəyişmələri tədbirləri, o cümlədən Yüksələn Millətlər təşəbbüsünü başlatan bir neçə ada dövlətinin hökumətləri, Danimarka və Şotlandiya inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün iqlimin maliyyələşdirilməsi tədbirlərini elan etdilər.[15] 14 oktyabr 2022-ci ildə Şotlandiya hökuməti COP27-də "mənəvi məsuliyyət" istiqamətində iqlim təzminatına çağırış etdi.[16] 2022-ci ilin oktyabrında COP-dan əvvəl keçirilən iclasda BMT-nin Baş katibi Antoniu Quterreş 2022-ci ildə müşahidə olunan iqlim dəyişmələri Pakistandakı daşqınlar, Avropadakı isti dalğaları və Cənubi, Mərkəzi və Şimali Amerika ölkələrinə təsir edən İan qasırğası kimi təbii təsirləri nəzərə alaraq konfransın olduqca böyük əhəmiyyətini vurğuladı.[17]

Konfrans 2016-cı ildən bəri Afrikada keçirilən ilk COP idi. Konfransın əvvəlində Misirin Xarici İşlər naziri Sameh Şükrü sədrliyi Alok Şarmadan təhvil aldı.[17] Birləşmiş Ştatlar COP27-də iqlim danışıqlarını dəstəkləməyə qərar verərək, iqlim dəyişmələrindən ən çox təsirlənən ölkələrə köməklik göstərməyə çalışacağına söz verdi.[18]

Vladimir Zelenski BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı COP 26-da

Sammitdən bir həftə əvvəl Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı (UNEP), qlobal temperatur artımını 1,5 °C-ə qədər məhdudlaşdırmaq üçün "heç bir etibarlı yolun" olmadığını və COP26-dan bəri təsirin azaldılması səylərinin "qeyri-adekvat" olduğunu göstərən bir hesabat yayımladı.[19] Lakin COP27 zamanı Nature Climate Change akademik jurnalında dərc olunmuş yeni araşdırmaya görə, ölkələr daha iddialı iqlim vədləri qəbul etməklə, sürətli karbonsuzlaşma yolu ilə daha isti dünyada sərf olunan vaxtı cilovlaya bilərlər.[20]

Sammitin açılışına bir neçə gün qalmış bəzi iri kənd təsərrüfatı şirkətlərinin maddi dəstəyi ilə hesabat dərc olundu. Hesabat, III Çarlz tərəfindən yaradılmış iqlimlə dost olmağa çalışan şirkətlərin təşkilatı olan Dayanıqlı Bazarlar Təşəbbüsü tərəfindən hazırlanmışdı. Hesabata görə, regenerativ kənd təsərrüfatı artıq bütün əkin sahələrinin 15 faizində həyata keçirilirdi. Keçid sürəti buna baxmayaraq "çox yavaş"dır və qlobal temperaturun sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5 °C yuxarı həddi keçməsinin qarşısını almaq üçün 2030-cu ilə qədər üç dəfə artırılmalıdır. "Planetin məhv edilməməsi" üçün kənd təsərrüfatı təcrübələri dərhal dəyişməlidir. Müəlliflərdən biri vurğulamışdır ki, "insan sağlamlığı ilə planetlərin sağlamlığı arasında qarşılıqlı əlaqə əvvəlkindən daha aydın və aşkardır".[21]

Danışıqların başlamasına iki gün qalmış müzakirədə "məsuliyyət və ya kompensasiya" yox, "əməkdaşlıq və asanlaşdırma" yönlü kompromis əldə olundu.[22] Varlı ölkələrin inkişaf etməkdə olan ölkələrə qalıq yanacaqlardan imtina etmək və bərpa olunan enerjiyə keçid məsələlərində kömək etməkləri gözlənilirdi. Bununla belə, inkişaf etmiş ölkələr və daha kasıb dövlətlər arasında qlobal istiləşmənin xərclərini kimin ödəməsi ilə bağlı gərginlik yarandı. Bunun səbəbi, inkişaf etmiş ölkələrin iqlim təsirlərindən daha çox zərər görməsidir, çünki onlar daha yüksək karbon emissiyalarına və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olurlar.[23][24] Konfransda bu uyğunsuzluqların müəyyən edilməsi və qərara alınması gözlənilirdi.[4][25]

İştirak

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şərm əş-Şeyxdə COP27-nin keçirildiyi yer

COVID-19 bərpa strategiyası olaraq Misir hökuməti Şərm əş-Şeyxdə otel qiymətlərini artırdı ki, bu da konfransın əlverişliliyi və əhatəliliyi ilə bağlı narahatlıqlara səbəb oldu.[26] Misirin Xarici İşlər, Ətraf Mühit və Sosial Həmrəylik nazirlikləri iqlim sammitinə birdəfəlik qeydiyyatdan keçmək üçün müraciət edən yerli QHT-ləri özəl olaraq seçib yoxlayırdı. Müraciət prosesi və seçim prosesi açıqlanmadı.[27]

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun COP27-dəki çıxışı

Konfransda 190-dan çox ölkədən 90-a yaxın dövlət başçısı və nümayəndələrin iştirakı gözlənilirdi. O cümlədən ABŞ prezidenti Co Bayden və Con Kerri, Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Almaniya kansleri Olaf Şolts, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen, Hindistanın baş naziri Narendra Modi, Keniya prezidenti Vilyam Ruto[28] və Şri-Lanka prezidenti Ranil Vikramasinqhe iştirakçılar arasında idilər.[29]

İştirakçıların sayına görə COP Qlazqoda keçirilən COP26-dan sonra 33449 iştirakçısı ilə ikinci ən COP tədbiri olub. Bu tədbir, Vatikan da daxil olmaqla, bütün iştirakçı ölkələrin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasını ratifikasiya etdiyi üçün müşahidəçi dövlətlərin olmadığı ilk COP konfransı idi. 11711 iştirakçıdan 1751-i qeyri-hökumət təşkilatlarından olub. Ən böyük nümayəndə heyəti ilə 1073 iştirakçı ilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri liderlik edirdi, Braziliya (573) və Konqo Demokratik Respublikası (459) ikinci yerdə idilər. Daha böyük nümayəndə heyəti Afrika ölkələrindən gəlmişdi.[30]

Böyük Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak əvvəlcə COP27-də iştirak etməyəcəyini söylədi.[31] Lakin noyabrın 2-də Sunak iştirak edəcəyini bildirdi.[32] Konfransda keçmiş baş nazir Boris Conson və Şotlandiyanın birinci naziri Nikola Stercen də iştirak ediblər. 2022-ci il ümumi seçkilərində qalib gəldikdən dərhal sonra Braziliyanın prezidenti Luis İnasiu Lula da Silva sammitdə iştirak edəcəyini bildirdi.[33]

Sammit zamanı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marşrut proqramı və hadisələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Noyabrın 7–8-də konfrans Dünya liderlərinin Zirvə Toplantısı ilə başlayıb,[34] ardınca ilk həftə ərzində iqlimin maliyyələşdirilməsi, dekarbonizasiya, iqlim dəyişmələrinə uyğunlaşma və kənd təsərrüfatı kimi mövzularda müzakirələrlə davam etdi. İkinci həftədə gender, su və biomüxtəlifliyi əhatə edən mövzuların müzakirəsi aparıldı. Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Hollandiyanın baş naziri Mark Rutte və Seneqal prezidenti Maki Sall Afrikada iqlim dəyişmələrinə adaptasiyanın sürətləndirilməsinə həsr olunmuş tədbirə ev sahibliyi edəcəklərini bildirdilər.[35]

Nəticəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Konfransda ilk dəfə olaraq Zərər fondunun yaradılması, mühüm nailiyyət olaraq qiymətləndirildi.[36][37] Zərər fondu iqlim dəyişikliyindən təsirlənən ölkələrə maliyyə yardımı üçün bir razılaşmadır.[38] Bu, ən pis təsirləri yaşayan inkişaf etməkdə olan ölkələrə yardım üçün çox əhəmiyyətli irəliləyiş idi.[38][39]

Qalıq yanacaqları mərhələli şəkildə ləğv etmək öhdəliyi isə qəbul edilmədi.[37][38][40] Ölkələr mədən yanacaqlarından uzaqlaşmadılar. Baxmayaraq ki, "aşağı emissiyalı enerji"yə diqqət yetirsələr də, bu hələ də istixana qazı emissiyalarının mənbəyi olmaqda davam edirdi.[38]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ David, Kieran. "HRW slams decision for Egypt to host COP27". Deutsche Welle (ingilis). 15 November 2021. 2022-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  2. ↑ "Sharm el-Sheikh Climate Change Conference – November 2022: 6 Nov – 20 Nov 2022". unfccc.int. 2023-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 November 2022.
  3. ↑ Wandati, Zeynab. "NTV Kenya: COP27: What are Africa's priorities as the world gathers in Egypt?". NTV Kenya (ingilis). 2022-10-01. 2023-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-26.
  4. ↑ 1 2 Friedman, Lisa. "What Is COP27? And Other Questions About the Big U.N. Climate Summit". The New York Times. 11 November 2022. 2022-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-11.
  5. ↑ "Event: Glasgow Climate Change Conference (UNFCCC COP 26) | SDG Knowledge Hub | IISD" (ingilis). 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-22.
  6. ↑ Stallard, Esme. "COP27: What is the Egypt climate conference and why is it important?". BBC News. 25 October 2022. 2022-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 October 2022.
  7. ↑ "Climate change: Five key takeaways from COP27". BBC News (ingilis). 20 November 2022. 2022-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 November 2022.
  8. ↑ "Egypt to host COP27 international climate conference in 2022 -ministry". Reuters (ingilis). Cairo. 11 November 2021. 2023-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  9. ↑ "Egypt to host COP27 international climate conference next year". The Economic Times (ingilis). 12 November 2021. 2022-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  10. ↑ "Egypt selected to host UN climate change conference COP27 in 2022 after significant bids to counter problem". Egypt Today (ingilis). Cairo. 11 November 2021. 2022-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  11. ↑ "Road to COP 27: It's time for Africa to lead the climate conversations". The Independent (ingilis). 15 November 2021. 15 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  12. ↑ "Ministry of Environment – EEAA > Home". eeaa.gov.eg. 2022-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2021.
  13. ↑ "Egypt's Environment Minister discusses preparations for COP27 Climate Conference". Egypt Independent (ingilis). 16 January 2022. 2022-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 April 2022.
  14. ↑ Harvey, Fiona. "Cop27: Egyptian hosts urge leaders to set aside tensions over Ukraine". The Guardian (ingilis). 28 September 2022. 2022-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2022.
  15. ↑ Harvey, Fiona. "Denmark offers 'loss and damage' funding to poorer countries for climate breakdown". The Guardian (ingilis). 21 September 2022. 2022-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2022.
  16. ↑ Sadasivam, Naveena. "'A moral responsibility': Scotland calls for climate reparations ahead of COP27". Grist (ingilis). MSN. 2022-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 October 2022.
  17. ↑ 1 2 Limb, Lottie. "What is COP27 and why is it so important?". euronews (ingilis). 7 November 2022. 2022-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 October 2022.
  18. ↑ Dlouhy, Jennifer A; Roston, Eric. "US Supports Climate Reparations Talks at UN Summit in Egypt" (ingilis). Bloomberg. 22 October 2022. 1. 2022-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 October 2022.
  19. ↑ McGrath, Matt. "Climate change: UN warns key warming threshold slipping from sight". BBC News (ingilis). 27 October 2022. 2023-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 October 2022.
  20. ↑ Iyer, Gokul; Ou, Yang; Edmonds, James; Fawcett, Allen A.; Hultman, Nathan; McFarland, James; Fuhrman, Jay; Waldhoff, Stephanie; McJeon, Haewon. "Ratcheting of climate pledges needed to limit peak global warming". Nature Climate Change (ingilis). 12 (12). 10 November 2022: 1129–1135. Bibcode:2022NatCC..12.1129I. doi:10.1038/s41558-022-01508-0. ISSN 1758-6798. PMC 10569109 (#bad_pmc).
  21. ↑ Rushe, Dominic. "Big agriculture warns farming must change or risk 'destroying the planet'". The Guardian. 3 November 2022. 2022-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 November 2022.
  22. ↑ Ainger, John; El Wardany, Salma; Dlouhy, Jennifer A. "COP27 Talks Begin With Deal to Discuss Climate Reparations". bloomberg.com. 6 November 2022. 2022-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2022.
  23. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Fuller-2022 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  24. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Baxter-2022 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  25. ↑ Ravindranath, N. H.; Sathaye, Jayant A., Ravindranath, N. H.; Sathaye, Jayant A. (redaktorlar ), Climate Change and Developing Countries (ingilis), Dordrecht: Springer Netherlands, 2002, 247–265, doi:10.1007/0-306-47980-x_9, ISBN 978-0-306-47980-9, İstifadə tarixi: 2023-03-24
  26. ↑ Farand, Chloé. "Activists raise inclusivity concerns for COP27 as Egypt hikes hotel prices". Climate Home News (ingilis). 24 February 2022. 2022-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 July 2022.
  27. ↑ Michaelson, Ruth. "Egyptian NGOs complain of being shut out of Cop27 climate summit". The Guardian. 24 August 2022. 2022-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 August 2022.
  28. ↑ President Ruto addresses world leaders in the COP 27 Summit (ingilis), 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2022-12-19
  29. ↑ Limb, Lottie. "The European leaders heading to COP27 as Sunak U-turns after backlash". euronews (ingilis). 1 November 2022. 2022-11-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 November 2022.
  30. ↑ McSweeney, Robert. "Analysis: Which countries have sent the most delegates to COP27?". Carbon Brief. 9 November 2022. 2022-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 November 2022.
  31. ↑ "Rishi Sunak criticised for skipping COP27 climate summit". BBC News (ingilis). 27 October 2022. 2022-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 October 2022.
  32. ↑ "Rishi Sunak is now going to COP27 climate summit". BBC News. 2 November 2022. 2022-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 November 2022.
  33. ↑ Paraguassu, Lisandra; Spring, Jake. "Brazil's Lula to attend COP27 climate change summit". Reuters (ingilis). São Paulo. 1 November 2022. 2023-05-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2022.
  34. ↑ "Archived copy". unfccc.int. 2021-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-24.
  35. ↑ "India's agenda at the COP27 summit in 10 points". mint. 6 November 2022. 2022-11-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2022.
  36. ↑ "Climate change: Five key takeaways from COP27". BBC News (ingilis). 20 November 2022. 2022-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 November 2022.
  37. ↑ 1 2 "COP27: Climate costs deal struck but no fossil fuel progress". BBC News (ingilis). 20 November 2022. 2023-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 November 2022.
  38. ↑ 1 2 3 4 "COP27 Reaches Breakthrough Agreement on New "Loss and Damage" Fund for Vulnerable Countries". unfccc.int. 2023-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-06.
  39. ↑ "What you need to know about the COP27 Loss and Damage Fund". UNEP (ingilis). 2022-11-29. 2023-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-06.
  40. ↑ "COP26 Outcomes: Finance for Climate Adaptation | UNFCCC". unfccc.int. 2023-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-24.

Mənbələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı ilə əlaqəli mediafayllar var.