Cari əməliyyatlar balansı

Cari əməliyyatlar balansı — ölkənin tədiyə balansının mal və xidmətlərin ixracını və idxalını, investisiyalardan xalis gəliri və transfer ödənişlərinin xalis həcmini qeyd edən hissəsi.

Cari əməliyyatlar qalığı — mal, xidmət və gəlir əməliyyatlarını əks etdirən tədiyə balansının hesabı. Cari ödəmə balansına mal və xidmətlərin ixracatı və idxalı, xarici investisiyalardan gələn gəlir və cari transfertlər daxildir. Balans hesabatı tərtib edildiyi dövrdə başa çatmış və sonrakı dövrlərdə təsiri tədiyə balansına təsir göstərməyən əməliyyatları əks etdirir. Hesab üç maddəyə (balans) bölünür: "Mallar və xidmətlər", "Gəlir" və "Cari köçürmələr". Cari əməliyyatlar balansı aşağıdakı kimidir.

Cari əməliyyatlar balansı^[1]

1. Məhsullar və xidmətlər

1.1 Məhsullar

1.2 Xidmətlər

2. Gəlir

2.1 Ödəniş

2.2 İnvestisiyalardan gələn gəlir

3. Cari transfertlər

Mallar və xidmətlər balansı malların və xidmətlərin ixracı və idxalı üçün daxilolmaların və ödəmələrin həcmini xarakterizə edir. "Gəlir" maddəsinin debeti və krediti sakinlər tərəfindən istehsal amillərinin (işçi qüvvəsi, kapital, torpaq) qeyri-rezidentlərə təqdim edilməsindən əldə edilən daxilolmaları və bu amillərin qeyri-rezidentlər tərəfindən rezidentlərə təqdim edilməsi halında geri daxilolmaları əks etdirir. Gəlirlərə əmək haqqı və investisiya gəliri daxildir.

Əməyin ödənişinə başqa ölkələrin sakinlərindən, xüsusən mövsümi və sərhəd işçilərindən alınan əməyə görə işçilərin ödənişi daxildir.

İnvestisiya gəliri, qeyri-rezidentlər tərəfindən rezidentlərə ödənilən xarici maliyyə aktivlərinə sahiblikdən və əksinə, səhmlər üzrə dividendlər, borc qiymətli kağızları faizləri və s. Şəklində gəlirləri əhatə edir. Bu maddəyə görə gəlir qalığı rezidentlər tərəfindən alınan və ödənilən gəlirlər arasındakı fərq olaraq təyin edilir. "Cari köçürmələr" həcminə rezidentlər tərəfindən qeyri-rezidentlərə mallar, xidmətlər, aktivlər və mülkiyyət hüquqları ödənilmədən və həm hökumət, həm də özəl sektor vasitəsilə hər hansı digər ekvivalenti verilmədən təmin edilməsi daxildir. Cari köçürmələrin həcmi dövlət qurumlarına köçürmələri əhatə edir, məsələn, mal və xidmətlər şəklində humanitar yardımın göstərilməsi, işçilərin pul köçürmələri, təqaüdlər, aliment, şəxsi depozitlər və ianələr və s. transferlərin köçürülməsi nəticəsində alıcının əlverişli gəliri artır və göndəricinin əlindəki gəlir azalır.

Kapital köçürmələri kapital əməliyyatları kimi qeydə alındıqda, cari transfertlərdən fərqləndirilməlidir. Maddənin qalığı müəyyən bir ölkənin sakinləri tərəfindən alınan və ödənilən köçürmələr arasındakı fərq kimi müəyyən edilir. Cari daxilolmaların ümumi həcmi mallar, xidmətlər, gəlirlər və köçürmələr üçün daxilolmaların cəmi kimi müəyyən edilir. Cari ödənişlərin ümumi məbləği müvafiq olaraq müəyyən edilir. Aralarındakı fərq cari əməliyyatlar üzrə daxilolmalar və ödəmələr balansını xarakterizə edir. Cari əməliyyatların balansı aktiv və passiv ola bilər. Aktiv bir balans vəziyyətində, daxilolmaların ödənişlərdən çox olması, ölkədə valyutanın artması deməkdir. Pasif balans vəziyyətində ödənişlərin çox olması onun azalmasına səbəb olur.

• Cari əməliyyatlar balansı  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
• Счёт текущих операций // Райзберг Б. А., Лозовский Л. Ш., Стародубцева Е. Б.. Современный экономический словарь. — 2-е изд., испр. — М.: ИНФРА-М, 1999. — 479 с.
• Макроэкономика, Эндрю Абель, "5.1 Сальдо платежного баланса. Счет текущих операций" — Издательский дом "Питер", 2008. — 762 с. — С. 235. — ISBN 9785469011101