Hoşyar Qadınəfəndi

Hoşyar Qadınəfəndi (ö. 21 iyun 1886) — Osmanlıların Misir və Sudan hakimi Kavalalı İbrahim Paşanın xanımı, ilk Misir xədivi İsmayıl Paşanın anası, Misirin Validə Paşası.

Əslən çərkəz olub, bacısıyla birlikdə Osmanlı sarayında təlim-tərbiyə almışdır. Bacısı Pərtəvniyal xanım Sultan Mahmudun hərəminə, Hoşyar xanım isə Misir hakimi Kavalalı Mehmed Əli Paşanın böyük oğlu İbrahim bəylə evləndirilib Qahirəyə göndərildi. Yeganə övladı olan İsmayıl bəyi 31 dekabr 1830-cu ildə dünyaya gətirdi. Həmin ilin fevralında bacısı Pərtəvniyal Sultanın da bir oğlu dünyaya gəlmiş, Əbdüləziz adlı bu oğul gələcəkdə Osmanlı sultanı olaraq Kavalalılarla yaxın əlaqələr quracaqdır. 18 yanvar 1863-cü ildə Səid Paşanın vəfatı ilə oğlu İsmayıl Paşa Misir hakimi təyin edildi və Hoşyar xanım Validə Paşa ünvanı aldı.

Hoşyar xanım hər kəs tərəfindən sevilən və atdığı hər addım söz-söhbətə səbəb olan bir qadın idi. Oğlu üzərində və dövlət idarəsindəki nüfuzu o qədər güclü idi ki, Osmanlı sultanı Sultan Əbdüləzizin Misir səyahəti əsnasında Osmaniyə nişanı ilə təltif edildi. Qəsr-əl-Ali sarayında dəbdəbəli həyat yaşayan Hoşyar xanım xədiv olan oğlunun etimad etdiyi sayılı insanlardan biri idi. Buna baxmayaraq siyasətdə gözlər önündə olmadı. Bunun yerinə bəzi ailə üzvləri və hərəm ağası olan Xəlil ağa kimi xidmətçiləri vasitəsilə işləri uzaqdan yürüdürdü. Xəlil ağanın 1880-ci ildə ölümündən sonra vəzifə İbrahim Əthəm ağaya tapşırıldı.

İsmayıl Paşa Misir hakimiyyətini ələ aldıqdan dərhal sonra ənənəyə sadiq qalaraq, bağlılığını bildirmək məqsədilə İstanbula yola düşdü (fevral 1863). Burada xalası Validə Pərtəvniyal Sultanın tərtibiylə Sultan Əbdüləzizin qəbulunda oldu. Həmin ilin yayında Hoşyar xanım da oğlunun istəyilə İstanbula səyahət etdi. Onun və oğlunun səyləri nəticəsində, Misirdə vərasət sistemi dəyişdirildi və İsmayıl Paşanın oğlu Tofiq bəy Misir xədivinin varisi elan olundu (28 may 1866). 1867-ci ilin yayında Hoşyar xanım ikinci dəfə İstanbula səyahət etdi və bacısı Pərtəvniyal Sultanın şərəfinə öz sahil sarayında ziyafət tərtib etdi. Möhtəşəm ziyafətin ardından buna bənzər mərasim Dolmabağça sarayında Hoşyar xanımın şərəfinə keçirildi.

Qahirədəki Qəsr-əl-Ali sarayında xədivin xanımlarından daha dəbdəbəli həyat sürən Hoşyar xanımın yaşadığı mühit tamamilə Osmanlı mədəniyyəti ilə çevrəli idi. Onun İstanbuldan gətirtdiyi və hərəm cariyələrindən ibarət musiqiçi qrupu var idi və oğlunun şərəfinə verilən ziyafətlərdə bu musiqiçilər mütləq iştirak edirdi. Oğluyla adətən türk dilində danışan Hoşyar xanım, 1869-cu ildə Misiri ziyarət edən Uels şahzadəsi Eduard və xanımı Danimarkalı Aleksandra ilə tanış oldu. Gələcəyin İngiltərə kraliçası Hoşyar xanım və xədivin xanımlarıyla birlikdə saray hərəmxanasında axşam yeməyi yedi.

1879-cu ildə oğlu Misirdə tüğyan edən iqtisadi böhran və xarici ölkələrin təzyiqi ilə vəzifədən alındı. Nəvəsi Tofiq Paşa Misir xədivi təyin edilən Hoşyar xanım Validə Paşa olmadığı halda, əvvəlki dəbdəbəli həyatını davam etdirdi. Ancaq ömrünün geri qalanını sürgündə keçirən oğlu İsmayıl Paşanı bir daha görə bilmədi. Hoşyar xanım 21 iyun 1886-cı ildə yaşadığı Qəsr-əl-Ali sarayında vəfat etdi və cənazəsi öz əmriylə inşa etdirilən Əl-Rifai məscidindəki Xədiv türbəsinə dəfn edildi.

• Cuno, Kenneth M. (April 1, 2015). Modernizing Marriage: Family, Ideology, and Law in Nineteenth- and Early Twentieth-Century Egypt. Syracuse University Press. p. 34. ISBN 978-0-815-65316-5
• Tugay, Emine Foat (1963). Three Centuries: Family Chronicles of Turkey and Egypt. Oxford University Press. p. 133.
• Hassan, Hassan (2000). In the House of Muhammad Ali: A Family Album, 1805-1952. American Univ in Cairo Press. p. 65. ISBN 978-9-774-24554-1
• Grey, Maria Georgina Shirreff (1870). Journal of a Visit to Egypt, Constantinople, the Crimea, Greece, &c:In the Suite of the Prince and Princess of Wales. Harper. pp. 32–33.
• Cherry, Debrah; Halland, Janice (2006). Local/global: Women Artists in the Nineteenth Century. Ashgate Publishing, Ltd. p. 79. ISBN 978-0-754-63197-2
• Roberts, Mary (November 19, 2007). Intimate Outsiders: The Harem in Ottoman and Orientalist Art and Travel Literature. Duke University Press. p. 171. ISBN 978-0-822-39045-9